Helgarpósturinn - 06.11.1986, Blaðsíða 31

LISTAPÓSTURINN
Nýtt skáldverk eftir Steinar Sigurjónsson eftir tólf ára hlé:
✓
Eg er hreinn sveinn
segir skáldið í sambandi við auglýsingaskrumið sem fylgir bókaútgáfunni í landinu
Steinar Sigurjónsson hefur rofid
tólf ára þögn sína sem rithöfundur.
Núna í nóvember sendir Menningar-
sjóöur frá sér nýja skáldsögu sem
hann lauk viö ísumarlok. Hún heit-
ir Síngan Rí. Inntakiö er meö heim-
spekilegu ívafi. Upprunaleg gerö
hennar var lesin í útvarp á vetrar-
mánuöum 1982, en Steinar hefur
bœtt hana mikiö síöan.
Það er mikill viðburður þegar jafn
sérstakt skáld og Steinar kveður sér
hljóðs eftir langt hlé, en því hefur
oftsinnis verið haldið á lofti að hann
sé mörgum yngri rithöfundum okk-
ar fyrirmynd. Steinar sjálfur gefur
ekkert út á það, þegar haft er sam-
band við hann upp í Víðines þar
sem hann hefur búið um nokkurt
skeið.
Tónninn verður ö|lu þyngri þegar
vikið er að nýju skáldverki við
hann. Hann segist vera orðinn drep-
leiður á þessu verki sínu, sé búinn
að vera að skrifa það með hléum
nokkur undanfarin ár og yfirlegan
yfir próförkum síðustu vikurnar hafi
alveg verið að fara með sig.
„Kannski er þessi bók búin að
gera mig snargeggjaðan. Ég er að
minnsta kosti mjög vankaður eftir
hana,“ segir Steinar blaðamanni HP.
„Ég hef alltaf verið brúnaþungur
þegar ég hef lokið mér af við bóka- fangelsi."
skrif. Þetta er eins og að koma úr Hann segir það fráleitt að hann
fari að lýsa inntaki Síngan Rí áður
en hún kemur út, og það sé prinsipp
hjá sér. „Bókinni væri það ban-
vænt,“ og svo tekur hann á rás:
„Mér finnst orðið með öllu óþolandi
hvernig rithöfundar haga sér um
það leyti sem bækur eru að koma út
eftir þá.“
Og blaðamaður spyr hvernig
hann upplifi það: „Menn eru þetta
að spenna sig í fjölmiðlum. Ó, þetta
er svo flatt og ógeðslegt. Bækur
eiga að tala sínu eigin máli — og ef
ekki, þá fari þær fjandans til. Bók-
inni er ekki vorkunn ef hún getur
ekki staðið sig sjálf."
Þegar Steinar er inntur eftir því
hverja ástæðu hann telji vera fyrir
löngum hléum í bókaskrifum sín-
um, minnist hann á útgefendur:
„Þeir hafa forðast mig lengi, enda
hafa þeir ekki séð pening í mér, ekki
eyri. Ég tek ekki þátt í auglýsinga-
skrumi...
Aldrei," og svo klykkir rithöfund-
urinn út með að segja: „Ég er hreinn
sveinn í þeim efnum." Hann segist
þakka sínum sæla fyrir að hafa feng-
ið ríkið til að gefa út þetta nýjasta
skáldverk sitt, því þar með þurfi
hann ekki einu sinni að sýna við-
leitni í frekari viðtölum sem þess-
-SER.
LEIKHUS
eftir Steinþór Ólafsson
Sterkur Strindberg, veikur Þorgeir
Alþýöuleikhúsiö sýnir í kjallara
Hlaövarpans: Hin sterkari eftir
August Strindberg. Sú veikari
eftir Þorgeir Þorgeirsson. Leik-
stjóri: Inga Bjarnason. Aöstoöar-
leikstjóri: Ólöf Sverrisdóttir.
Búningar og sviösmynd: Vil-
hjálmur Vilhjálmsson og Nína
Njálsdóttir. Þýöing á Hin sterk-
ari: Einar Bragi. Leikarar:
Margrét Ákadóttir, Anna Sigríöur
Einarsdóttir, Elfa Gísladóttir,
Harald G. Haralds.
Áður hefur verið fjallað um leik-
ritið „Hin sterkari" eftir Ágúst
Strindberg, sem var frumsýnt síð-
astliðið sumar. Þó er ekki hægt að
skrifa um Þá veikari eftir Þorgeir
Þorgeirsson, sem var frumflutt
miðvikudaginn 29. október 1986
án þess að fyrst minnast á leikrit
Strindbergs. Sú veikari var sýnt í
beinu framhaldi af Hinni sterkari.
Þar sem þessi verk eru sýnd sam-
an hlýtur maður að bera þau sam-
an, þó svo að sá samanburður geti
verið ósanngjarn.
Fyrst örfá orð um Hina sterkari
í þýðingu Einars Braga. Þetta verk
er eitt af meistaraverkum Strind-
bergs, mjög agað verk og knappt
að formi til. Styrkur Hinnar sterk-
ari er það, sem ósagt er. Sá hluti
verksins sem áhorfendur skapa
sjálfir, eða lesa á milli línanna.
Áhorfandinn er skilinn eftir í
algjörri óvissu um hver hin sterk-
ari er. Það ræðst af túlkun og
reynslu hvers og eins. Verkið er
byggt á miklum sálrænum skiln-
ingi. Þýðing Einars Braga verður
að teljast til meistaraþýðinga
seinni tíma. Leikur þeirra Önnu
Sigríðar Einarsdóttur og Margrét-
ar Ákadóttur er einstakur. Inga
Bjarnason leikstýrir af mikilli
snilld og næmleika. Þjónustustúlk-
an er leikin af Elfu Gísladóttur og
gerir hún það með miklum sóma.
I fáum orðum mjög góð sýning.
Sýningin Sú veikari er spegil-
mynd af Hinni sterkari. Uppsetn-
ing og atburðarás er svipuð. Sömu
konurnar halda áfram að leika.
Tvær konur eru að leika seinasta
hluta ieikritsins Hin sterkari fyr-
ir kvikmyndaupptöku. Kvik-
myndaleikstjórinn kemur æðandi
inn og hefur undirbúning fyrir
myndatökur. í ljós kemur að önn-
ur konan er eiginkona kvik-
myndaieikstjórans og hin er móð-
ir hans. Skömmu seinna æðir
hann út aftur og skilur þær eftir.
Farsíminn (sem eiginmaðurinn
aldrei skilur við sig) hringir og frú-
in svarar. Hjákona mannsins er í
símanum. Frúin eys úr skálum
reiðinnar og beiskjan brýst fram.
Hún talar jöfnum höndum við
tengdamömmuna og hjákonuna.
Eftir samtalið brotnar hún saman.
Síminn hringir aftur og frúin er
minnt á að taka pillurnar sínar
(taugaveikitöflurnar).
Hlutverkunum er snúið við. Sú
sem hélt uppi eintalinu í Hinni
sterkari situr nú og þegir og hlust-
ar. Hinni þögla er tengdamamma.
Frúin, sem sat og hlustaði í Hin
sterkari, lætur móðan mása í leik-
ritinu Sú veikari.
Þorgeir Þorgeirsson notar oft
sömu orðin eða setningarnar til að
tengja þessi tvö verk enn betur
saman. Þorgeir stefnir saman
þrem konum, þ.e. eiginkonunni,
móðurinni og hjákonunni (sem
aldrei sést).
Eiginkonan talar við hjákonuna
í símann og segir henni dæmisögu
af fílnum Eskil (Elskil er sonur ann-
arrar konunnar í Hinni sterkari)
og sjö fílkúm, sem eru svo afbrýði-
samar hver útí aðra að þær ráðast
á fílinn Eskil ef einhver reynir við
hann. (í raun sama saga og Mjall-
hvít og dvergarnir sjö.) Frúin er í
mikilli geðshræringu. Hún segist
hafa lært að elska af syninum, sem
lærði það af gleðikvendi. Frúin
ásakar tengdamömmu sína fyrir
ástlaust uppeldi á syninum.
Hin sterkari fjallar um ást á ein-
um manni. í Sú veikari snýst þetta
við. Nú fjallar leikurinn um hatur.
Hatrið er ef til vill tilkomið vegna
framkomu eiginmannsins, en það
kom ekki fram í leikritinu. Ekki
var gerð tilraun til að skýra fram-
komu mannsins. Ef til vill var
framkoma hans réttmæt? Þorgeir
sýnir bara hatrið, sem virðist vera
tilkomið vegna framhjáhalds kvik-
myndaleikstjórans.
Leikritið Hin sterkari er fágað,
sérstaklega málfarslega séð. Þor-
geir notar subbulegt orðbragð.
Dæmi um þetta er þegar Strind-
berg notar „tæfan hún Fredrika"
notar Þorgeir í hliðstæðri merk-
ingu „djöfuls tussan þín“. Þetta er
klámfengin meðferð á málinu, og
þá nota ég klám í merkingunni,
ljótt, groddalegt og subbulegt.
Dæmi: Djöfuls holræsakerfi, sorp-
ið (í tvíræðri merkingu), hættu að
grenja, mellur, pervertar, þegiðu,
og að leggja guðsorð við hégóma.
Þessi notkun á málinu er í hróp-
andi ósamræmi við málnotkun
Strindbergs.
Styrkur Strindbergs er hið
ósagða og það sem ekki sést, eins
og til dæmis eiginmaðurinn í Hin
sterkari, en hann sér maður fyrst
í Sú veikari. Áhorfandinn er skil-
inn eftir í óvissu um hver hin sterk-
ari er í raun og veru hjá Strind-
berg. Engin slík óvissa finnst í leik-
verki Þorgeirs. En Þorgeir er aftur
á móti með dylgjur í sínum leik-
þætti, sem jaðra við níð. Dæmi um
slíkar dylgjur er kvikmyndaleik-
stjórinn í leikþættinum. Hann er
kenndur við Hagaskólaárshátíð,
Vilgot (Sjöman), Ingimar (Berg-
man) og Kurosawa. Mamma hans
er leikkona. Einn af fremstu kvik-
myndaleikstjórum íslendinga er
sagður vera undir sterkum áhrif-
um frá fyrrnefndum erlendum
leikstjórum, var á Hagaskólaárs-
hátíð og móðir hans er leikkona.
Strindberg fjallar um innri tog-
streitu, þ.e. sálræna togstreitu.
Togstreita Þorgeirs er ytri tog-
streita, þ.e. átök um mann, sem
virðist vera ákaflega lítið eftir-
sóknarverður miðað við þá mynd
sem áhorfandinn fékk í byrjun
leikþáttarins.
Boðskapur Strindbergs er um
ást í meinum og um ást sem fær að
þróast og þroskast. Einnig hvort sé
sterkara að gefa eða þiggja. Boð-
skapur Þorgeirs er hatur, beiskja
og ásakanir. Nú er það ekki svo að
boðskapurinn sé settur svo fram
öðrum víti til varnaðar, heldur er
velt sér upp úr ósómanum. Til-
gangur Strindbergs með því að
gefa ekkert svar um hver hin
sterkari sé er að vekja áhorfendur
til umhugsunar og eigin sköpunar.
Tilgangur Þorgeirs er einfaldlega
að skrifa leikrit. Subbulegt orð-
bragð dregur leikritið niður og
gerir úr því lágkúru. Leikur þeirra
Onnu Sigríðar og Margrétar er
með miklum ágætum sem fyrr og
eins er um leikstjórn Ingu Bjarna-
son. En afurðin er aldrei betri en
efniviðurinn. Sú veikari er óþörf
viðbót við Hina sterkari.
ÆFINGAR eru nú rétt hafnar á
nýju ieikriti eftir Herdísi Egilsdóttur
í Þjóöleikhúsinu. Þetta er barnaleik-
rit að nafni Tapaö — fundiö og fjall-
ar um ófyrirleitnu kellinguna
Rympu sem býr á ruslahaugunum
með hauslausum tuskukarli. Sigrún
Edda Björnsdóttir og Gunnar Rafn
Guömundsson leika Rikka og Skúla
sem lenda í ævintýrum á öskuhaug-
unum á öskudag, en með önnur
hlutverk í verkinu fara Sigríöur Þor-
valdsdóttir, Margrét Guðmundsdótt-
ir og Viöar Eggertsson. Leikstjóri er
Kristbjörg Kjeld, en Messíana Tóm-
asdóttir ætíar að sjá til þess að
krakkar og aðrir áhorfendur hafi
gaman af umgjörðinni.
HALLMAR Sigurðsson fékk að
vita að hann hefði verið ráðinn
næsti leikhússtjóri Leikfélags
Reykjavíkur í miðri törn við upp-
setningu á Veginum til Mekka,
næsta leikverki á fjölum lönó. Hall-
mar getur snurfusað fram á sunnu-
dag, en þá klukkan hálf níu, verða
tjöldin dregin frá þessu áleitna verki
suður-afríska rithöfundarins Athol
Fugard sem setur fram spurningar
varðandi rétt manneskjunnar til
sjálfstæðis og frelsis, en þær telur
hann hafnar yfir allar takmarkanir
rúms og tíma. Það er Sigríöur Haga-
lín sem leikur roskna konu sem á
miðjum aldri tók að fást við óhefð-
bundna og ögrandi listsköpun sem
ógnar kirkjuskipaðri vanahugsun
nágranna hennar. Guörún Gísla-
dóttir leikur bandamann þeirrar
gömlu, en Jón Sigurbjörnsson aftur-
haldssaman prest. Þetta er í fyrsta
skipti sem verk er sýnt eftir Fugard
á Islandi, en hann er einn þekktasti
leikritahöfundur samtímans.
NEGRARNIR hér að ofan
heita Michael Simpson og Nik Abra-
ham og fara með hlutverkin í gesta-
leikritinu Wosa Albert sem sýnt
verður þrisvar á Litla sviöi Þjóöleik-
hússins frá og með þriðjudags-
kvöldi, klukkan hálf níu. Héðan
kemur leikritið frá Café teater í
Köben eins og við höfum greint frá
áður í þessum dálkum, en leikstjór-
inn er Peter Bensteder. Wosa Albert
var unnið í hópvinnu fyrir nokkru
síðan og fjallar á farsakenndan hátt
um kynjamisrétti í Suöur-Afríku.
„Leiklistin getur verið margs konar,
en sjaldan eins bráðnauðsynleg og í
,þessu tilfelli," sagði Mogens Garde
hjá Berlingske Tidende þegar stykk-
ið var sýnt hjá Dönum.
HELGARPÓSTURINN 31