Helgarpósturinn - 27.11.1986, Qupperneq 34

Þetta byggist
allt á blekkingu
Samtal við Fríðu Á. Sigurðardóttur, sem sendir
frá sér nýja skáldsögu um þessar mundir, auk
þýðingar á Þjóð bjarnarins mikla
Fríða: „Ég byrjaði ekki að skrifa seint. Ég byrjaði aftur á móti seint að gefa út."
Smartmynd.
Frída A. Sigurdardóttir sertdir frá
sér nýja skáldsögu á þessum aðfara-
dögum jóla. Hún heitirEins og hafiö
og er hennar önnur skáldsaga, Sól-
in og skugginn kom út 1981. Arin
1980 og 1984 sendi hún hinsvegar
frá sér smásagnasöfnin Þetta er ekk-
ert alvarlegt og Við gluggann. Skrif-
ar semsé smátt og stórt til skiptis.
„Mér finnst bara svo ljómandi
gott að vafstra þetta á milli form-
anna. Mér finnst ótækt að binda mig
við eitt þeirra. Ég vil prófa þau öll.“
— Líka Ijóbin?
„Já, já. En ég gef ekki út ljóðin
mín. Það er gott að eiga eitthvað eitt
sem ekki er opinberað, fyrir mann
sjálfan. Ljóðin eru þannig hjá mér,
að þau fara í einkaneyslu. Og svo
sem ég náttúrulega Ijóð sem fara í
eldinn."
Það stafar hressileika af Fríðu
þegar hún kveður að þessum orð-
um. Strandamanneskjan er ákveðin
í fasi og blátt áfram, fædd í Jökul-
fjörðunum, „eða Hesteyri ef við vilj-
um vera hundrað prósent á landa-
kortinu, dóttir bóndans, útræðarans
og símstöðvarstjórans á staðnum.
Móðirin fæddi þrettán börn í heim-
inn, níu lifa. ..“
„Ég neita því nú ekki að ég er tals-
vert upptekin af fortíðinni þegar ég
skrifa. Maður er summan af því sem
maður lifir. Ég skrifa eins og ég
skynja samtímann og hann getur
maður varla greint án þess að taka
tillit til þess sem á undan er komið."
RÓTLAUS KYNSLÓÐ
Fjölskyldan fluttist til Keflavíkur á
fimmta áratugnum þegar allt lagðist
í eyði í köldum fjörðum vestra. Og
nú fussar Fríða, því „mér fannst
Keflavík svo feikilega ljótur bær,
alveg feikilega. Ég man að ég trúði
því ekki fyrst eftir að ég fluttist
þangað að nokkur staður gæti verið
svona ljótur og auðnarlegur." Sjö ára
gömul var hún stödd í Bankastræti í
fyrstu borgarferðinni og þar sagði
hún við mömmu: Hér ætla ég að
búa alla mína ævi. Stóð við það frá
og með nítjánda árinu.
Fríða talar um sína kynslóð og
gefur henni einkunnina rótleysi.
„Æ, við misstum fortíðina svolítið
út úr höndunum á okkur og höfum
rúllað á því síðan. Tímabilið frá 1951
til svona '65 var dautt og kalt. Þetta
var eins og að lifa í kyrru lofti.“
— Hvort þaö sé ástœöan fyrir því
hvaö hún byrjaöi seint aö semja?
„Ég byrjaði ekki að skrifa seint.
Ég byrjaði aftur á móti seint að gefa
út."
— Þarna slœröu mig út af laginu!
„Ja, þetta er bara satt.“
— Hversvegna?
„Mér fannst þetta bara ekki nógu
gott sem ég var að gera.“
—- Varstu alltafaö bera þigsaman
við systurina Jakobínu?
„Nei, það er ekki svoleiðis sam-
band á milli okkar systra. Ég er lítið
fyrir samanburð, en ef út í hann er
farið á annað borð þá held ég að
mönnum sé best að bera sig saman
við sjálfa sig. Og þá það sem menn
telja vera það besta í sér. Ef því er
ekki náð, á ekkert að vera að gefa
út.“
HELD MIG VIÐ MINN
LEIST
Eins og hafið, önnur skáldsaga
Fríðu, gerist á okkar dögum, en er
samt í vissum tengslum við fortíð-
ina. Sögusviðið er sjávarpláss. Höf-
undurinn segist aldrei hafa haft eins
gaman af að skrifa bók og segir um
sögupersónurnar: „Ég sé eftir þeim
yfir í prentstafina. Það var svo gam-
an að vera með þeim í samning-
unni.
Ég er nokkuð sátt við þessa bók —
og reyndar líka þá sem kom næst á
undan, Við gluggann. Ég er ánægð
með það hvar ég stend í ritlistinni,
en veit að ég get gert betur. Ætla að
gera betur. Það er gott takmark."
— En viöfangsefnin?
„Ég held mig við minn leist. Ég er
sammála Guðbergi sem sagði ný-
lega í sjónvarpinu eitthvað á þá leið
að þó svo rithöfundar breyttu um
tón, sjónarhól, áherslu, form eða
hrynjandi, væru þeir samt alltaf að
fást við það sama."
— Ogþú ert í manneskju og tíma?
„Já, er það ekki.. . Og tilverunni,
tilvistinni."
— Kanntu aö lýsa tilfinningunni
að semja?
„Þegar að er gáð er þetta fyrst og
síðast skemmtilegt, afskaplega
gaman. Það er yndislegt að standa
frammi fyrir því að hafa tekist að
skapa.“
— Stór sögn að skapa?
„Já, enda segja margir rithöfund-
ar að þeim líði stundum eins og
Guði. Ég þekki hann að vísu ekki
nógu vel til að geta sagt eitthvað
svipað. En segi bara í staðinn: Þetta
byggist allt á blekkingu."
35.000 ÁR AFTURÁBAK
Fríða heldur sig ekki aðeins við
skáldsöguna þetta haustið. Hún
lauk jafnframt við yfirgripsmikla
þýðingu á Þjóö bjarnarins mikla
eftir Jean M. Auel, sem hefur notið
feikimikilla vinsælda í heimalandi
höfundar, Bandaríkjunum. Umfjöll-
unarefnið er enda jafn fjarlægt og
það er forvitnilegt: Líf og aðstæður
forfeðra okkar fyrir 35 þúsund ár-
um, átök á milli deyjandi kynstofns
Neanderdalsmanna og rísandi veld-
is Kromagnon-fólksins. Fríða segir
höfundinn góðan sögumann sem
takist að sjokkera lesandann, en
hvernig? „Henni tekst að byggja
upp þennan heim þannig að maður
trúir á hann og sér þá jafnframt fram
á það hvað þessi villti tími í þróunar-
sögu mannsins hefur mikla skírskot-
un til nútímans."
-SER
SÝNINGUM á leikverkinu
Mercedes verður framhaldið hjá Frú
Emilíu yfir helgina, en leikendur
túlka þetta þýska nútímaverk neðan
úr kjallara Hlaövarpans. Mercedes,
sem er eftir Þjóðverjann Thomas
Brasch, fær góða dóma, þykir um
margt nýstárlegt, kraftmikið og vel
leikið af þeim Bryndísi Petru Braga-
dóttur, Ellerti A. Ingimundarsyni og
Þresti Guöbjartssyni en Guöjón Ped-
ersen leikstýrði.
GUÐJÓN Pedersen er annars á
leiðinni norður yfir heiðar, en þar
eru æfingar á Rauöhœröa riddaran-
um að komast á fullan skrið. Guðjón
leikur þar hlutverk Teddy gaurs,
óheflaðs töffaratryllis. Hvenær
kemurðu aftur rauðhærði riddari?
var sýnt hjá Nemendaleikhúsinu á
síðasta ári og þar fóru m.a. með
hlutverk þau Skúli Gautason og
Inga Hildur Haraldsdóttir sem þá
voru einmitt að ljúka námi úr LÍ
Þau eru nú bæði komin norður og
taka upp þráðinn í þessu leikriti þar
sem frá var horfið hlýjum viðtökum
sunnlenskra áhorfenda. Aðrir leik-
arar í uppfærslunni nyrðra eru Þrá-
inn Karlsson, Einar Jón Briem,
María Árnadóttir og feðginin Mar-
inó Þorsteinsson og Guörún Marin-
ósdóttir, sem er nýútskrifuð úr ensk-
um leiklistarskóla. Verkið gerist á
bandarískum ,,diner“, þar sem klíka
staðarins veldur heldur betur usla í
lífi saklausra aðkomumanna sem
ætluðu að eiga stuttan stans á staðn-
um.
FJALIRNAR í Samkomuhúsi
Akureyringa eiga eftir að fjaðra ei-
lítið um helgina, en þá fara um þær
öllu fimari fætur en alla jafna: ís-
lenski dansflokkurinn í heimsókn.
Flokkurinn heldur frá Reykjavík á
föstudagsmorgni með úrvals dag-
skrá, tvo vinsæla balletta úr Stööug-
um ferðalöngum Ed Wubbes frá síð-
asta leikári, sem fengu mjög góða
dóma, og heitan og ástríðufullan
Duende Hlífar Svavarsdóttur, sem
ásamt tveimur öðrum yfirgefur
stóra sviðið í Þjóöleikhúsinu í kvöld,
fimmtudagskvöld. íslenski dans-
flokkurinn hefur verið í stórsókn á
undanliðnum árum og hefur sjaldan
eða aldrei staðið framar í tækni og
tilþrifum. Dansflokkurinn hefur ein-
hverra hluta vegna ekki farið út á
land með list sína síðan 78 — og
væri í sjálfu sér snjallræði að endur-
skoða þá stefnu.
BARNABOKMENNTIR
Rauð augu
Astrid Lindgren og llon Wikland:
Drekinn meö rauöu augun
Þorleifur Hauksson þýddi
Mál og menning 1986
28 bls. Verð 590.- kr.
eftir Söiva Sveinsson
Ekki þarf orðum að því að eyða
að Astrid Lindgren er snillingur,
Lína langsokkur, Míó, Ronja, Emil
í Kattholti, Snúður o.s.frv., allt
öndvegisfólk í frábærum bókum.
Ég veit ekki hvað lengi þau Ilon
Wikland (eða þær? Hvort er Wik-
land karl eða kona?) hafa unnið
saman, en myndir hans/hennar
eru einstakar í sinni röð, að mínu
mati. Sjónarhornið er alltaf
skýrt, lesendur sjá myndefnið yfir-
leitt að ofan, kjarni myndar auð-
séður og umfram allt eru þær trú-
ar textanum (sjá t.d. myndirnar í
Bróður mínum Ljónshjarta).
í þessari bók hljóta myndir og
texti að hafa átt samleið frá upp-
hafi. Sögumaður er t.d. telpa, og
það skýrist strax af myndunum en
löngu síðar í texta. Drekinn með
rauðu augun er í svínastíunni einn
morguninn þegar gyltan er búin
að gjóta 10 grísum. Stúlkan og
bróðir hennar annast hann af
stakri umhyggju og fóðra hann á
drekameti: kertum og kaðalspott-
um, svo eitthvað sé talið. Ffann
hefur sínar kenjar eins og annað
ungviði og þegar hann þroskast
flýgur hann til sólarinnar. Hann
hvarf 2. október.
Það er ekki mikill texti í þessari
sögu, en hann er samt með þeim
einkennilega blæ, sem einkennir
ævintýrasögur Astrid Lindgren
(Ronju, Míó og Ljónshjarta), ljúf-
sárum trega og söknuði sem ég
hef ekki skynjað í öðrum bókum
með jafnríkum hætti: „Annan októ-
ber á hverju ári hugsa ég um
dreka bernsku minnar. Því það var
annan október sem hann hvarf.
Sólin settist svo björt þennan októ-
berdag fyrir mörgum árum. Him-
inninn tindraði í fegurstu litum og
létt þoka lá yfir engjunum. Þetta
var þannig kvöld þegar maður
þráir eitthvað en veit ekki
hvað ...
Okkur var kalt í kvöldloftinu,
golan var svöl vegna þokunnar.
Við hoppuðum til og frá til að
halda á okkur hita og ég hugsaði
að nú ætlaði ég bráðum að hátta
ofan í heita rúmið mitt og að ég
skyldi lesa ævintýri áður en ég
sofnaði.
Sýnishorn af einni opnu „Drekans með rauðu augun".
I sama bili kom litli drekinn til
mín. Hann lagði kalda framlopp-
una á vanga minn og rauðu augun
hans voru full af tárum.
Og síðan — ó hvað það var
furðulegt — síðan flaug hann leið-
ar sinnar. Við vissum ekki að hann
kynni að fljúga. En hann hófst upp
í loftið og flaug beint inn í sólarlag-
ið. Við sáum hann loks bera eins
og lítinn, svartan depil við eld-
rauða sólina. Og við heyrðum
hvernig hann söng. Hann söng á
fluginu, skærri, mjórri röddu. Ég
held að hann hafi verið hamingju-
samur.
En þetta kvöld las ég ekkert
ævintýri. Ég lá undir sænginni og
grét græna drekann okkar með
rauðu augun.“
Þetta finnst mér falleg orð, rík
að tilfinningum og þeirri hlýju,
sem einkennir allar bækur Astrid
Lindgren. Og það sem meira er,
myndir Wiklands eru með sama
hætti. Þær undirstrika efnisatriði
og yfir þeim hvílir ljóðrænn þokki.
Þýðing Þorleifs Haukssonar er
blæbrigðarík og á góðu máli, eins
og hans var vís von.
Drekinn með rauðu augun er
holl og vönduð lesning fyrir lítil
börn og þau sem stauta lesa hana
sjálf sér til ánægju.
34 HELGARPðSTURINN