Helgarpósturinn - 30.12.1986, Blaðsíða 27

LISTAPOSI
Erótík og trúhneigð undir
formerkjum tragedíunnar
segir Kristín Jóhannesdóttir um nýársmynd sjónvarpsins
Líf til einhvers heitir sjónvarps-
mynd sem Kristín Jóhannesdóttir
leikstýrir eftir handriti Nínu Bjarkar
Árnadóttur og viö fáum að berja
augum á nýárskvöld. Við forvitnuð-
umst um verkid hjá leikstjóranum
og spurdum fyrst hvers vegna vœri
brugdið át af þeirri hefð að sýna ný
íslensk sjónvarpsverk á annan dag
jóla eins og tíðkast hefur í íslenska
sjónvarpinu frá ómunatíð.
„Það var ég sem fór fram á það
þessi sýningardagur væri tekinn til
endurskoðunar," segir Kristín en
þetta er hennar fyrsta sjónvarps-
uppfærsla, en áður hefur hún stjórn-
að bæði kvikmyndum og sviðsverk-
um. „Eftir Fanny og Alexander í
hitteðfyrra má öllum vera ljóst að
það þýðir ekki að bjóða þjóðinni
upp á snilld á jólunum.
En aðalástæðan fyrir þessari upp-
færslu er þó sú að þessi hefð, að
sýna leikrit og sjónvarpsmyndir á
einhverjum ákveðnum hátíðisdög-
um, gerir það að verkum að mörg
þessara verka njóta ekki sannmælis
vegna þess að það er búið að setja
þau í ákveðna ytri umgjörð sem
daprar sýn fólks og einbeitingar-
hæfileika. Aðalmálið verður: hvað á
að sýna okkur á jólunum? Það getur
orðið til þess að fólk gleymir að
horfa á verkið sjálft og meta það að
verðleikum.
Þar fyrir utan finnst mér annar í
jólum fráleitur sýningardagur því
annað hvort eru menn úti að
skemmta sér eða sitja heima með
fjölskyldunni sem þeir gera kannski
bara einu sinni á ári. Þá á ekki að
líma fólk við sjónvarpið heldur lofa
því að ræða málin og sýna svo al-
mennileg stykki á dögum þegar
ekkert annað er um að vera. Ég
reikna með að flestir séu heima á
nýárskvöld og það er líka ágætt að
byrja árið á smá aðvörun: aðgát skal
höfð í nærveru sálar..."
— Og hvað viltu segja um efni
verksins?
„Söguþráðurinn er margþættur.
Ein sagan snýst um þrjár kynslóðir
kvenna, einkum viðbrögð móður
og dóttur við nýjum heimilisföður
sem fer að búa með miðhlekknum í
þessari keðju. Hún er félagsráðgjafi
og önnur sagan gengur út á sam-
skipti hennar og ungrar konu, ein-
stæðrar móður sem vinnur í Hamp-
iðjunni og lifir vafasömu lifi að því
að félagsmálayfirvöldum finnst. Það
á að taka af henni barn. Þetta verð-
ur aðalhvatinn að straumhvörfum í
lífi alls þessa fólks.“
— Finnast einhverjar lausnir á
þeirra málum?
„Nei, þetta er t.d. síður en svo
klassískt vandamálastykki sem allt-
af hafa patentlausnir á hlutunum.
Niðurstaða verksins er kannski sú
að lausn fyrirfinnst engin. Hér er
búið að fremja óafturkræfan verkn-
að sem skilur eftir sár sem aldrei
munu gróa. Því er þetta mikil trage-
día í anda Racine.
Hér er um að ræða óp þessara
kvenna allra. I lokin verður hver og
einn að svara fyrir sig hvernig úr
muni rætast, hvort hægt er að bera
smyrsl á sárin eða hefja nýja vonar-
göngu."
— Hvaða hlutverki gegnir eini
karlmaðurinn í verkinu?
„Persóna hans er þannig upp
byggð að hann reynir að gera öllum
þessum konum til hæfis vegna ein-
hverrar sektarkenndar sem ég held
að sé mjög sterkt einkenni karl-
manna í dag. Það er búið að segja
þeim að þeir séu svo hryllilega
vondir og því er hann að burðast
með þetta. En auðvitað orkar tví-
mælis hvort sektarkenndin er
heppileg afstaða. Þetta er alveg
ótrúlega góður maður. Annars sjá-
um við hann aldrei nema með aug-
um þessara kvenna. Hann er í raun
Karlmaðurinn með stóru K-i eins og
hver og ein kynslóð horfir á mann-
inn. Hann birtist alltaf á nýjan hátt
eftir því hver þessara þriggja
kvenna á í hlut. Hann verður sá aðili
sem reynir að sætta stríðandi aðila.“
— Og djápgerð verksins, Kristín?
„Það er hægt að flokka þetta verk
undir tragedíu þar sem erótík og
trúhneigð takast á. Ég reyndi að
draga fram þetta tvíeyki sem er
mjög sterkur þáttur í öllum persón-
um og hugrenningatengslum. Har-
aldur minnti mig t.d. strax í upphafi
á erkiengilinn í myndinni Teorema
eftir Pasolini. Þar er aðalpersónan
ungur maður sem kemur inn á yfir-
stéttarheimili og verður algóður ör-
lagavaldur í lífi fólks, og tekur hvern
INN
Kristín Jóhannesdóttir.
og einn fjölskyldumeðlim að sér
sem kærleikurinn sem allt þetta fólk
vantar.
Síðan reyna þessar konur í Lífi til
einhvers að vekja upp ástúð með
hugrenningum og draumórum,
fremja ýmsar erótískar helgiathafn-
ir því í raun eru þær allar að leita að
kærleikanum. Hér er því á ferðinni
erótísk relígíon undir formerkjum
tragedíunnar sem fólk verður líkast
til bara að búa við,“ segir Kristín Jó-
hannesdóttir kvikmyndaleikstjóri.
í Lífi til einhvers fara fimm leikar-
ar með tiltölulega jafnstór hlutverk:
Arnór Benónýsson leikur hinn
ágæta Harald, Bríet Héðinsdóttir
leikur ömmuna, Guðlaug María
Bjarnadóttir fer með hlutverk ein-
stæðu móðurinnar, Bryndísar,
Hanna María Karlsdóttir er í hlut-
verki Mörtu félagsráðgjafa en Kol-
brún Erna Pétursdóttir leikur ungl-
inginn á heimilinu. Handrit er sem
fyrr segir eftir Nínu Björk Árnadótt-
ur, tónlistina semur Hilmar Örn
Hilmarsson, en leikmynd og bún-
inga annast Guðrún Sigriður Har-
aldsdóttir. Þrándur Thoroddsen
stjórnar upptöku þar sem Einar Páll
Einarsson stjórnar svo aftur sínu
liði.
LEIKLIST
eftir Steinþór Ólafsson
„Snerust vopnin í höndum þeirra“
Aurasálin (L’avare) eftir Moliére.
Þýðandi og leikstjórn Sveinn
Einarsson.
Tónlist Jón Þórarinsson.
Leikmynd Paul Suominen.
Búningar Helga Björnsson.
Aurasálin eða Nirfillinn er ekki
valin af tilefnislausu. Undanfarin
misseri hefur verið hörð gagnrýni
af hálfu Þjóðleikhússins á fjárveit-
ingarvaldið. Það er ásakað um að
spara fé til brýnna viðfangsefna á
húsnæði Þjóðleikhússins. Þessi
viðhaldsverkefni eru múrviðgerð-
ir, málningarvinna, gatslitin teppi
og áklæði á sætum svo eitthvað sé
nefnt. Sveinn Einarsson segir í
einu dagblaðanna fyrir jólin að
leikritið eigi brýnt erindi til okkar
í dag. Þetta brýna erindi er að
sjálfsögðu nirfilsháttur ríkisvalds-
ins í garð Þjóðleikhússins. Varla
hefur það verið tilviljun ein að
fjármálaráðherra og forsætisráð-
herra voru báðir viðstaddir á
frumsýningunni. Vissulega er
ástand Þjóðleikhússins slæmt og
„Aurasálin" á brýnt erindi til okkar
á sama tíma og hagvöxtur í samfé-
laginu hefur sjaldan verið meiri en
núna. Afkoma ríkissjóðs hefur
sjaldan verið betri og útlitið er
bjart framundan. Ádeilan í leikrit-
inu er hvöss, en slævist í þessari
leiksýningu, því hún bar ekki uppi
ádeiluna. Sýningin er laus við
þann eldmóð og reiði sem þarf til
að koma gagnrýninni á framfæri.
Fyrir hlé var leiksýningin sund-
urlaus, því leikkaflarnir runnu
ekki saman í eina leikheild. Leik-
ararnir eru allir atvinnuleikarar
og kunna sitt fag, en það vantaði
alla tilfinningu fyrir þeim boð-
Það er samhljómur með glitklæðum leikhúsgesta og leikara. Teikning Arni Elfar.
skap, sem þeir fluttu. Einstaka leik-
arar gerðu sig seka um að lesa upp
sínar rullur, í stað þess að leika af
þeim krafti sem þetta leikrit krefst.
Eftir hlé flaut sýningin betur og
leikgleði leikaranna var áberandi
meiri. En það vantaði alla sann-
færingu í leiksýninguna.
Tveir leikarar báru af, en það
voru þau Bessi Bjarnason og Lilja
Guðrún Þorvaldsdóttir. Látið er að
því liggja í Þjóðviljanum og hér í
HP fyrir jólin að Bessi muni vinna
stóran leiksigur í þessari sýningu.
Vissulega bar Bessi sýninguna
uppi en hann getur gert mun bet-
ur en hann gerði í Aurasálinni.
Það sem er áfátt, er að hann legg-
ur meiri alúð við að túlka föðurtil-
finningar og löngun til ungu stúlk-
unnar, en að draga fram lítil-
mennsku og vonsku nirfilsins.
Lilju tekst að rata hinn gullna með-
alveg þ.e. að draga fram hina
spaugilegu hlið, án þess að ofleika.
Jóhann Sigurðsson óx í sínu hlut-
verki eftir því sem á leið sýning-
una.
Leikmyndin var með miklum
ágætum og sýnir vel nirfilsháttinn
innanstokks. Leikmyndin var
sparsöm, en samt fullnægði hún
öllu því sem ætlast var til og gaf
óvenju gott rými fyrir leikarana.
Búningarnir voru mjög skrautleg-
ir og glitruðu, alsettir gull- og silf-
urlituðu efni, og hárgreiðslan
framúrstefnuleg. Búningarnir
voru ,,manerískir“ (í e.k. ofhlæðis-
stíl) og átti að tengja leiksýning-
una nútímanum. Reyndar var viss
samhljómur með glitklæðum leik-
húsgesta og glitklæðum leikar-
anna. Þó var viss blær af „deca-
dence“ (úrkynjun) í þessum bún-
ingum. Mér er ómögulegt að sjá
að þessi glitklæði styrki ádeiluna á
ríkisvaldið. Það vakti athygli að
þjóðleikhússtjóri lék aðalsmann-
inn Anselme, sem var örlátur á fé
og hugsaði lítt um hvert pening-
arnir fóru. Ef til vill lék þjóðleik-
hússtjóri sjálfur til að undirstrika
nirfilshátt ríkisvaldsins.
Spurningin er þessi: Snerust
ekki vopnin í höndum þeirra þjóð-
leikhússmanna? Leiksýningin var
rétt í meðallagi góð, það vantaði
allan sannfæringarkraft og leik-
gleði þrátt fyrir frábært leikrit,
sem á brýnt erindi til okkar í dag,
vel þjálfaða leikara og einna bestu
leikaðstöðu á íslandi. Getur leik-
hús sem ekki hefur sýnt leikrit,
sem undanfarin misseri hafa stigið
upp úr meðalmennskunni, ásakað
ríkið (þegna landsins) um nirfils-
hátt? Hefði leiksýningin verið
betri með nýjum teppum og
áklæði á stólum? Og hvað tákna
glitklæðin?
Búningarnir breyta engu varð-
andi leikinn sjálfan og þann neista
sem þarf til að glæða sýninguna
lífi og hófsemi í þeim efnum sem
hefði verið sýningunni og málstað
Þjóðleikhússins til framdráttar.
Fyrst þarf Þjóðleikhúsið að sýna
getu sína til að geta krafist hærra
framlags af almannafé.
GENGIÐ hefur verið frá ráðn-
ingu nýs ritstjóra Skírnis, eins elsta
menningartímarits á Norðurlönd-
um. Það er Vilhjálmur Árnason,
heimspekingur og stundakennari
við Háskóla íslands, sem nú skipar
sessa virðingarstöðu.
NU þegar nýtt lítið leiksvið fyrir
Þjóðleikhúsið hefur verið tekið í
notkun (eða frá og með frumsýn-
ingu leikritsins / smásjá eftir Þór-
unni Sigurðardóttur í kvöld, þriðju-
dagskvöld) spyrja sig margir hvað
verði um Litla sviðið gamla í kjallara
Þjóðleikhússins þar sem menn að
öðru jöfnu fá sér í hnéð. Eftir því
sem HP er best kunnugt eru hug-
myndir uppi um að nota sviðsnefn-
una í kjallaranum áfram og þá ein-
vörðungu fyrir smærri dagskrár,
svo sem leiklesnar og sungnar sam-
antektir, upplestra og þætti og því-
umlíka leikstarfsemi sem þarfnast
ekki mikils umleikis. Því er jafnvel
hvíslað að ljóðið fái þarna sérstakt
athvarf, en því hefur að margra
dómi verið slælega sinnt af hálfu
Þjóðleikhússins til þessa á meðan
aðrir hópar, svo sem Besti vinur
Ijóðsins, hafa sinnt því af elju og
sýnt að áhugi almennings á þessu
listformi er sem nemur fylli margra
húsa.
MEÐAL ungra kvikmyndagerð-
armanna sem sækja um styrk hjá
Kvikmyndasjóði fyrir næsta ár eru
þeir félagar í Frostfilm, Karl Óskars-
son og Jón Tryggvason, eins og við
greindum frá í síðasta blaði. Við
sögðum þar jafnframt frá því að lík-
ast til sæi Karl um tökuhlið væntan-
legrar myndar, en Jón um stjórnina.
Nú er við þetta að bæta nýjum upp-
lýsingum, því HP hefur fregnað að
Frostfilmingar hafi fest sér kunnan
kvikmyndargerðarmann við
vinnslu þessarar fyrstu leiknu
myndar sinnar í fullri lengd. Það er
Lárus Ýmir Óskarsson sem undan-
farið hefur starfað í Svíþjóð. Hann er
ráðinn til verksins sem upptöku-
stjóri.
FYRIR jól fór Þórhildur Þorleifs-
dóttir leikstjóri, með myndina Stella
í orlofi á kvennakvikmyndahátíð í
Svíþjóð. Gerði kvikmyndin mikla
lukku og var t.d. sýnd fimm sinnum,
þó upphaflega hafi einungis verið
ráðgert að sýna hana einu sinni.
Fjölmiðlar höfðu þar að auki viðtöl
við Þórhildi og sýndu kvikmynda-
gerð íslenskra kvenna töluverðan
áhuga.
HELGARPÓSTURINN 27