Helgarpósturinn - 14.05.1987, Blaðsíða 12

FRÉTTASKÝRING
Fá konurnar umboðið?
Samtök um kvennalista: lokuð eða lýðræðisleg samtök? Fjölmiðlarnir gera aðrar
kröfur til Kvennalistans en svokallaðra karlaflokka. Kvennalistinn gæti fengið umboð
til stjórnarmyndunar og krafið aðra flokka svara: Alþýðuflokk, Alþýðubandalag,
Framsóknarflokk og Kvennalista. Aðeins kíkt ofan í grasrótina hjá Kvennó:
Lýöræðið er tfmafrekt. Á degi hverjum er haldinn skýrslufundur á Vlk kl. 17.00 á meðan tlðindasamt er I stjórnarmyndun. Smart-
mynd á þriðjudaginn.
Þaö sem einna mesta athygli hef-
ur vakiö erlendis í kosningaúrslitun-
um á dögunum er glæsilegur árang-
ur Borgaraflokksins og Kvennalist-
ans. Um þessa sigra hefur að sama
skapi minna verið fjaltið hérlendis.
HPfór á stúfana tilað kynna sér við-
horf kvenna í Samtökum um
kvennalista til kosningaúrslitanna
og þeirrar stöðu sem upp er komin
í stjórnarmyndunarviðrœðum.
Flestir viðmœlendur eru sannfœrðir
um að sigur Kvennalistans sé fyrst
og fremst krafa um breytingar, —
skilaboð frá kjósendum um nauð-
syn áherslubreytinga.
Jafnvel þó Kvennalistinn hafi
fengið svokallað „óánœgjufylgi“
sem Alþýðubandalagið og aðrir
flokkar nutu áður, þá sé engu að síð-
ur um skýr skilaboð að rœða. Fólkið
hefði ekki kosið Kvennalistann
nema vegna þess aðþað vildi breytt-
ar áherslur. Kosningasigur Kvenna-
listans eigi rœtur sínar að rekja til
fleiri atriða.
SIÐGÆÐIÐ OG
LAUNAMALIN
Sagt er að Kvennó sé einu stjórn-
málasamtökin sem standi fyrir ein-
hverri hugmyndafræði. Hafi þar af
leiðandi sérstöðu, meðan hinir
flokkarnir séu hluthafar í þjóðarsátt-
inni í nær einu og öllu. Hinir flokk-
arnir séu vaxnir frá hugmyndafræði
sinni, hafi þeir haft einhverja.
Kvennalistinn hafi með afstöðu
sinni í launamálum t.d. opinberra
starfsmanna höfðað meir og frekar
en aðrir flokkar til launafólks. Al-
þýðubandalagið hafi glatað trausti
þess eftir að hafa á svo auðsæjan
hátt sest og höndlað undir hatti ASÍ-
forystunnar. Konurnar segjast hafa
fundið fyrir stuðningsstraumi opin-
berra starfsmanna í kosningabarátt-
unni. Konurnar njóti þess að hafa
verið samkvæmar sjálfum sér í
málafylgju fyrir launafólk á alþingi.
Þá er nefnt til sögunnar, að mál-
flutningur kvenna hafi verið allt
öðruvísi en hinna flokkanna. Þann-
ig hafi hógværðin borgað sig, já-
kvæður málflutningur meðan sam-
keppnisaðiljarnir reyni sem mest að
draga upp neikvæða mynd af and-
stæðingum sínum.
Síðast en ekki síst í þessari skýr-
ingaröð nefna konurnar samtrygg-
ingar- og spillingamálin sem upp
hafa komið á kjörtímabilinu.
Kvennalistinn hafi sýnt svo afger-
andi sérstöðu í bankaráðs- og Haf-
skipsmálum að hvergi sé hægt að
bendla þær við slík mál, meðan allir
hinir flokkarnir hafi mismikið
flækst inn í þann vef samtryggingar-
innar. Það sé þetta „annað siðgæði",
sem samtök um Kvennalista hafi
notið í kosningunum.
ÖNNUR VINNUBRÖGÐ
Konurnar sem við var talað leggja
mikið upp úr annars konar vinnu-
brögðum í pólitík en tíðkast hjá hin-
um flokkunum. Jafnframt kvarta
þær undan ótrúlegu skilningsleysi
annarra stjórnamálamanna og fjöl-
miðla á þessu atriði. Þetta hefur
með öðru leitt til þess að fulltrúar
Kvennalistans eru afskaplega var-
kárir í samskiptum sínum við fjöl-
miðlana og upplifa þá sér mjög and-
stæða. Jafnframt gætir þess á fjöl-
miðlum að blaðamönnum þyki erf-
itt að tala við fulltrúa Kvennalistans,
sem séu tortryggnir viðmælendur.
Þessi tortryggni sé einnig skiljan-
leg vegna þess að þeir sem hafa
staðið í svokölluðum óformlegum
viðræðum af hálfu stjórnmálaflokk-
anna séu þekktir refir með klæki,
12 HELGARPÓSTURINN
fléttur, hnúta og plott, sem þær
hvorki geti né vilji setja sig inn í.
Viðmælendurnir séu þá ekki ein-
ungis með stöðu flokka sinna í huga
í viðræðum, heldur einnig persónu-
lega stöðu sína, sem er krítísk hjá
þeim flestum, — og sífellt með það
í huga hvernig þeir geti komið and-
stæðingum sínum í bobba. Af þess-
um ástæðum sé hræðsla kvennanna
við rangtúlkanir í fjölmiðlum enn
meiri en ella og hafi þannig fjölgað
múrsteinum í þeim þagnarmúr sem
mörgum hefur þótt umlykja Samtök
um kvennalista síðustu daga og vik-
ur. En það er fleira sem veldur mis-
túlkun í þessu sambandi eins og síð-
ar verður að vikið.
Konur segja að karlasamfélagið
eigi erfitt með að sætta sig við ann-
að form en það vill við hafa. Þannig
heimti fjölmiðlar ævinlega „for-
mann“ , sem ekki sé til, og eigi bágt
með að skilja t.d. hvers vegna tvær
konur en ekki ein fóru á fund forseta
til viðræðna á dögunum. Grasrótar-
samtök sem lúta sínum eigin lög-
málum eigi ekki upp á pallborðið
við þessar aðstæður.
Það hafi einnig farið í taugarnar á
hinum stjórnmálaflokkunum og
fjölmiðlaheiminum hvernig
Kvennalistinn vinnur að málefnum
sínum. Þannig hefur Kvennalistinn
t.d. haldið þingflokksfundi sína fyrir
opnum dyrum og eftir kosningarn-
ar hefur verið staðið þannig að, að
konur víðs vegar að af landinu hafa
komið saman til fundahalda og dag-
lega hefur verið unnið að málefna-
undirbúningi fyrir væntanlegar
stjórnarmyndunarviðræður. Eftir
vinnudag hafa verið haldnir
skýrslufundir kl. 17.00 á hverjum
degi. Þannig hafa mörgum sinnum
fleiri komið við sögu stefnumótunar
Kvennalistans en meðal annarra
flokka. Einmitt þetta hefur orðið
stjórnmálaleiðtogum annarra
flokka tilefni til vantrúar á hæfni
Kvennalistans til stjórnarþátttöku.
GLEYMAST KARLARNIR?
Fjölmiðlarnir þykja hafa fylgt
þessu eftir af mikiu miskunnarleysi.
Þeir kvarta undan því, að konurnar
hafi ekki birt skily rði sín fyrir stjórn-
arþátttöku. Engu að síður hafa birst
málefnaskilyrði Kvennalistans og
þá efnislega á þá lund, að Kvennó
vildi taka þátt í ríkisstjórn sem
stefndi að því að ísland gerðist virk-
ur aðili að umræðunni um kjarn-
orkuvopnalaus Norðurlönd, að út-
þensla hernaðarframkvæmda yrði
stöðvuð, að lágmarkslaun yrðú lög-
bundin, að gert yrði átak í málefn-
um barna öryrkja og ellilífeyris-
þega og að umhverfisvernd yrði
ofarlega á baugi.
Á hinn bóginn hefur kastljós fjöl-
miðlanna mjög beinst að því hve
konurnar séu fámálgar. Þær segja
að hér skjóti nú skökku við. Fjöl-
miðlarnir gangi hart að þeim til að
spyrja um skilyrðin, en þeir spyrji
aldrei karlana. Hvenær hefur það
heyrst að stjórnmálaleiðtogarnir
séu spurðir um skilyrði síh — eða
viðhorf til áðurnefndra skilyrða
Kvennalistans? Á þennan veg spyrja
Kvennalistakonur hver aðra og ekki
að ástæðulausu. Þær segja t.d. að
enginn hafi verið þögulii en Þor-
steinn Pálsson í þessum stjórnar-
myndunarviðræðum. Hann er held-
ur ekkert spurður. Og konurnar
álykta í þessu efni sem oft áður; fjöl-
miðlarnir meðhöndla konurnar
með öðrum hætti en karlana — og
af meiri hörku. Þetta sé ranglátt.
LEIKTJÖLD KARLSINS
Til að byrja með í hinum svoköll-
uðu óformlegu viðræðum lagði Jón
Baldvin mikla áherslu á þann vilja
sinn, að mynduð yrði þriggja flokka
stjórn Alþýðuflokks, Kvennó og
Sjálfstæðisflokksins. Konurnar
lögðu áherslu á að málefnin yrðu að
ráða í þessu efni — eða hver skyldi
vera afstaða Sjálfstæðisflokksins til
ýmissa málefna Kvennalistans; lög-
bindingar lágmarkslauna, félags-
legs átaks til jafnréttis? Fljótlega eft-
ir þetta heyrðist ekkert meira um
slíka þriggja flokka stjórn, né heldur
virtist Jón Baldvin ræða það mál við
Sjálfstæðisflokkinn. Hins vegar var
hann kominn með lausnarorðið
„nýsköpunarstjórn" í munninn eftir
þennan kafla viðræðnanna. Þar
með var Kvennalistinn að miklu
leyti kominn út úr hinni opinberu
umræðu um þátttöku í ríkisstjórn.
Þetta voru leiktjöld karlsins, leik-
tjöld sem áttu að fela Kvennalist-
ann, sagði einn heimildamanna HP.
MISNOTAÐ TÆKIFÆRI —
NÝIR KOSTIR
fnnan Kvennalistans eru margar
konur að velta því fyrir sér hvort
ekki hefði verið réttara að leggja
strax fram málefnarammann og
ganga sjálfar á aðra stjórnmála-
flokka og spyrja hvort þeir væru til-
kippilegir. Ekkert varð úr því, en sú
staða getur engu að síður komið
upp á, að Kvennalistinn fái stjórn-
arumboðið og geti þá lagt fram mál-
efnalista og boðið öðrum flokkum
samstarf út á hann. Þeir stjórnmála-
flokkar sem helst kæmu til greina
eru þeir sem næst standa Kvenna-
listanum málefnalega; Alþýðuflokk-
ur, Alþýðubandalag, Framsóknar-
flokkur. Það yrði ekkert auðvelt eða
sjálfsagt fyrir þessa flokka að hafna
skilyrðum af áðurnefndum toga, en
væntanlega munu allir flokkarnir
segja: fyrst þarf að koma lagi á ríkis-
kassann. Konurnar segja að þetta sé
spurning um forgangsröð og flokkar
þurfi að taka afstöðu til hennar.
Hvað um það, — atburðarásin gæti
leitt til þess að Kvennalistinn fengi
frumkvæði til myndunar ríkisstjórn-
ar. Ekki síst eftir að Steingrímur
Hermannsson hefur afhent umboð-
ið, með þeim ummælum á blaða-
mannafundi í gær, að Kvennalistinn
væri sérstaklega áhugaverður til
stjórnarþátttöku.
TÍMABUNDIN AÐGERÐ
— STJÓRNARÞÁTTTAKA
Margar konur leggja áherslu á að
kvennalisti sé tímabundin aðgerð.
Vísað er þá til reynslu kvenna af
kynbundnum hreyfingum; Rauð-
sokkahreyfingunni á sínum tíma,
Kvennaframboði og svo framvegis.
Þessar hreyfingar hafi átt rétt á sér
á sínum tíma, en sá tími hafi svo lið-
ið undir lok. Sama gildi um Samtök
um kvennalista; þau eigi erindi
núna, það sé bæði svigrúm og þörf
fyrir slíka hreyfingu — og ekki hafi
orðið þær breytingar á afstöðu
hinna flokkanna sem gefi til kynna
þá hugarfarsbreytingu sem beðið er
eftir. Annað mál sé hvað framtíðin
beri í skauti sér; kvennalistinn gæti
lognast út af innan fárra ára en hann
gæti einnig verið tímabundin að-
gerð til nokkkurra áratuga.
Þetta viðhorf, tímabundin aðgerð,
auðveldar að mörgu leyti þá tilhugs-
un ýmissa kvenna að ganga til
stjórnarsamstarfs. Stjórnarþátttaka
sé eðlilegt framhald þeirrar tilraun-
ar, tímabundnu aðgerðar, sem
Kvennalistinn er í stjórnmálum. En
auðvitað eru einnig margar konur
þeirrar skoðunar, að hætta sé á að
málamiðlanir í ríkisstjórn muni
skemma fyrir ímynd Kvennalistans
o.s.frv. En langflestar munu kon-
urnar þeirrar skoðunar að Kvenna-
listinn sé engin eilífðarvél frekar en
kosningavélar karlanna.
SAMEINING ALDREI AÐ
OFAN
Nú þegar er komin mikil reynsla
af starfi sérstakra kvennaframboða
á liðnum árum, eða 5 ára reynsla.
Fyrir einstaklinga hefur þetta verið
afskaplega krefjandi starf og gífur-
legur fjöldi kvenna hefur verið virk-
ur einhvern tíma í Kvennaframboð-
inu og síðar Samtökum um kvenna-
lista. Margar hafa þó gefist upp á svo
mikilli virkni, en eins og gefur að
skilja eru miklar fundasetur fólgnar
í starfi slíkra grasrótarsamtaka.
í þeirri umræðu sem enn á ný hef-
ur orðið um hugsanlega sameiningu
A-flokkanna hafa menn einnig velt
því fyrir sér hvort samtök um
kvennalista gætu komið til einhvers
konar samstarfs eða sameiningar.
„Sameining eins og sú sem reifuð
hefur verið að undanförnu milli A-
flokkanna gæti aldrei komið til álita
af okkar hálfu, þó ekki væri nema
vegna þess, að við teljum
sameiningu að ofan tilgangslausa.
Hitt er svo annað mál hvað gæti
vaxið fram af sjálfu sér í kjölfar sam-
vinnu af einhverjum toga,“ sagði
kona sem verið hefur talsmaður
Kvennalista á pólitískum vettvangi í
samtali við HP. Innan Alþýðubanda-
lagsins, sem horft hefur á eftir gífur-
legum fjölda fólks yfir til Kvenna-
lista, hlýtur afstaða Kvennalistans
bæði til samvinnumála og stjórnar-
þátttöku að skipta miklu máli. Þar
þætti mönnum afleitt ef skildi á milli
Kvennalista, Alþýðuflokks og Al-
þýðubandalags innan og utan ríkis-
stjórnar. En konurnar líta á sig að
mestu leyti sem þverpólitísk sam-
tök, — og málefnin ráði mestu. Þess
vegna geti Kvennalistinn m.a. ekki
útlilokað neins konar stjórnarsam-
starf. Eftir fyrstu lotu stjórnarmynd-
unarviðræðnanna eru konurnar því
ennþá inni í myndinni eins og sagt er
á því flatneskjulega líkingamáli,
sem notast er við í pólitíkinni á
stundum. Kveikja hinir á skilaboð-
um kjósenda um breytingar?