Helgarpósturinn - 14.05.1987, Blaðsíða 19

Jakob segir að um og eftir 1970 hafi starfsemi
stofnunarinnar farið að breytast til muna. Fram
að þeim tíma hefði mikill tími farið í fiskimiða-
leit, almennar líffræðirannsóknir og að athuga
hvernig unnt væri að auka aflann. En eftir 1970,
þegar flestallir stofnarnir voru fullnýttir, var far-
ið að athuga veidiþol með stofnstærðarútreikn-
ingum.
„Ég tók virkan þátt í fundum vinnunefnda
Alþjóðahafrannsóknaráðsins sem gerðu úttekt
á fiskstofnum og það var mér ómetanleg fram-
haldsmenntun. Þarna voru menn frá 18 þjóð-
löndum, hver þeirra fremstur í sínu landi, og
þarna komu fram mismunandi aðferðir og hug-
myndir um úrvinnslu á gögnum — það fremsta
á hverjum tíma. Og auðvitað lögðum við íslend-
ingar eitthvað til málanna líka! Það var þessi
vinna sem leiddi til þess, að þegar þorskastríðin
skullu á vorum við undir það búnir að halda á
okkar sjónarmiðum og gera öðrum grein fyrir
þeim á þann hátt sem viðurkenndur var.“
EFTIR ÞAÐ HEYRÐIST EKKERT í
ÞEIM BRESKA
Vitaskuld er óhjákvæmilegt að ræða þorska-
stríðin. Jakob stóð framarlega í þeirri baráttu
eins og margir aðrir íslenskir fiskifræðingar,
enda voru útreikningar hinna íslensku vísinda-
manna grundvöllurinn að réttmætum kröfum
okkar. A ganginum fyrir framan skrifstofu
Jakobs hanga tvær stórar töflur með miklum
fjölda teikninga Sigmunds úr Morgunblaðinu
þar sem stofnunin og starfsmenn hennar hafa
komið við sögu. Sjálfur er Jakob á nokkrum
þessara teikninga og þá ekki síst í tengslum við
þorskastríð og samningaviðræður við Breta.
,,Ég hygg að íslendingar hefðu staðið frammi
fyrir landauðn ef dregist hefði að fara út í út-
færslu landhelginnar og um leið þorskastríðin.
Um 1970 voru fiskstofnarnir við austurströnd
Kanada að hrynja eftir gríðarlega sókn skipa frá
Austur-Evrópuþjóðunum og þessi skip voru að
koma í tuga- og hundraðatali á okkar mið til við-
bótar við Breta og Þjóðverja. Miðin hefðu ein-
faldlega verið hreinsuð á örfáum árum ef land-
helgin hefði ekki verið stækkuð. Því var það
mikið lán íslenskri þjóð að farið var út í 50 míl-
urnar, það mátti ekki dragast, né heldur útfærsl-
an í 200 mílurnar nokkrum árum síðar. Mér er
mjög minnisstæð ferðin með Geir Hallgrímssyni
forsætisráðherra á fund Wilsons og bresku
stjórnarinnar í janúar 1976. Það var greinilegt
að Bretarnir ætluðu að mýkja okkur mjög með
gríðarlegri gestrisni! En viðræðufundirnir voru
haldnir í Downingstræti 10 og þar lentum við í
harðri orrahríð við Bretana. Það var mjög eftir-
minnilegt þegar Wilson gaf sig þá fyrir okkar
röksemdum. Hann reiknaði allt sjálfur þó hann
hefði fjölda sérfræðinga með sér; hafði stóran
reiknistokk fyrir framan sig og reiknaði út alla
kvóta sem hann vildi fá! Ég man að umræðurnar
voru það harðar að forstjóra bresku Hafrann-
sóknastofnunarinnar varð svo mikið um. að
hann kom varla upp nokkru orði! Þá er mér
mjög í minni hve Hans G. Andersen naut mikill-
ar virðingar þarna. Breski þjóðréttarfræðingur-
inn sem þarna var ætlaði að vera með eitthvert
múður, en Hans sagði þá nokkur vel valin orð og
eftir það heyrðist ekki í þeim breska og hans
sjónarmið lögð til hliðar. Mér var það ómetan-
legt í þessum þorskastríðum að hafa verið við
nám í Bretlandi. Það gerði mann jafnvígan
heimamönnum og auðveldaði mér að ná til
breskra kollega minna og tala tungu sem þeir
skildu. Og um leið að vera „sjentilmaður" að
auki!“
En Jakob og þeir hjá stofnuninni hafa ekki
aðeins þurft að glíma við erlenda mótstöðu-
menn; um árabil hefur ríkt ákveðin togstreita í
kringum tillögur stofnunarinnar um æskilegar
veiðitakmarkanir, útgerðarmenn /sjómenn
jafnt sem ráðamenn þjóðarinnar eru iðulega
ósammála mati fiskifræðinganna og vilja veiða
meira. Og gera það yfirleitt; um 20-60% umfram
tillögur síðustu þrjú kvótaárin. Mikið hefur því
breyst frá því fiskifræðingar og sjómenn leituðu
saman að fiskinum fyrir 1970 og allir vildu veiða
sem allra, allra mest.
„Tengslin urðu ekki eins náin eftir þennan
tíma, þegar við vorum svo vinsælir! Nú urðum
við að koma með erfiðar og óvinsælar tillögur.
En nú upp á síðkastið höfum við lagt mikið upp
úr því að ná tengslum aftur við sjómenn og það
var efst á blaði hjá mér þegar ég tók við sem for-
stjóri fyrir þremur árum. Við höfum lagt í funda-
herferðir og samstarfsverkefni og ég hef orðið
var við að þetta hefur verið að bera árangur. Ég
held að skilningur sjómanna á starfi okkar og
skilningur okkar á þeirra starfi hafi aukist. Ég
hef þá bjargföstu trú að þetta sé að takast."
EGILL ER MINN MAÐUR
Jakob nýtur sín greinilega vel þegar rætt er
um það sem tengist sjónum og ævistarfi hans
við hafrannsóknir. En tími var kominn til að
víkja að öðru. Eða hvernig er það annars; eitt-
hvað annað en starfið hlýtur að komast að hjá
manninum!
„Jú, það er náttúrulega heimilislífið með konu
minni, Margréti E. Jónsdóttur fréttamanni, sem
reyndar hefur verið í fréttafríi og var að senda
frá sér barnabók. Mér þykir einmitt ákaflega
gaman að lesa. Ég les fyrst og fremst íslendinga-
sögurnar, Laxness og Þórberg. Ég var búinn að
lesa allar helstu íslendingasögurnar áður en ég
varð 12. Hetja mín úr þeim er EgillSkallagríms-
son, hann er svo margbrotinn og mikill persónu-
leiki að maður verður að sjá í gegnum fingur sér
við hann þótt hann biti einn og einn mann á
barka og klóraði úr honum augun! Þessi bardaga-
hetja sem klauf menn í herðar niður verður síð-
an svo uppburðarlítill og feiminn þegar hann
verður ástfanginn af Asgerði, ekkju bróður síns,
að hann leggst í lokrekkju og kemur ekki upp
einu orði við hana. Verður að fá hjálp Aðalbjarn-
ar vinar síns við bónorðið! Það lýsir margbreyti-
leika hans einnig hversu honum sárnaði það
ákaflega þegar synir hans tveir drukknuðu að
hann skyldi ekki eiga „sakarafl við sonarbana".
Egill er síðan í mínum huga fyrsta skáldið á
Norðurlöndum sem lýsir tilfinningum s'murn.
Önnur skáld lýsa atburðum. Og þetta eru engar
smáræðis tilfinningar heldur. En ef það er ein-
hver bók sem hefur fastan dvalarstað við rúm-
gafl minn þá er það Islandsklukka Laxness.
Allar bækur hans eru stórkostlegar, en þetta er
mín bók.“
Jakob segist hafa ákaflega gaman af útiveru
og löngum göngum; hjónin reyna að ganga ekki
minna en 10-20 kílómetra um hverja helgi. Þá
segist Jakob synda mikið og ekki stinga sér fyrir
minna en 1000 metra í Laugardalslauginni,
flesta daga eftir vinnu. Að öðru leyti segist hann
ekki skipta sér af fersku vatni! Hann segist ekki
hafa nokkra löngun til að skipta sér af hlutum
eins og pólitík, en aðspurður játar hann að vissu-
lega eigi hann sér grundvallarlífsskoðun.
„Hún er í grófum dráttum þessi einkennilega
þversögn, ad þú getur einungis eignast það sem
þú gefur. Þú verður að gefa öðrum til þess að
eignast lífshamingju eða hvaðeina í lífinu. Og
við verðum að taka okkur á gagnvart náttúr-
unni, bæði landi og sjó. Við íslendingar erum
miklir ákafa- og ofstopamenn og ætlum okkur
ekki af oft á tíðum, en við verðum að taka okur
á og ganga með meiri varfærni um náttúru
landsins og náttúru hafsins."
Lokaspurningin til Jakobs: Hvað er honum
efst í huga þegar hann lítur yfir farinn veg og,
þar sem hann er engan veginn á enda, hvað
langar hann að taka sér fyrir hendur í náinni
framtíð?
ÞAÐ SÉST TIL SJÁVAR. . .
„Mér finnst að ég hefði átt að gera miklu
meira. Og ævinlega er það þannig að menn sjá
mest eftir því sem ekki var gert. Eg hefði viljað
koma miklu meira á blað um síldarrannsóknirn-
ar, mér hefur fundist vanta yfirlit yfir þessar
rannsóknir frá byrjun. Kannski er ekki of seint
að láta þennan draum rætast. Ég ætlaði á sínum
tíma að hætta stjórnsýslustörfum og fara út í vís-
indin aftur en tók við þessu starfi fyrir þremur
árum. En mér hefur alltaf fundist vinnan á stofn-
uninni stórkostlega skemmtileg og krefjandi. Ég
get ekki ímyndað mér eftir á að hyggja að mér
hefði fundist annað starf eins skemmtilegt. Ég
var alinn upp við sjó, meira og minna um borð
í fiskiskipi frá barnæsku, og faðir minn var vís-
indamaður af guðs náð. Það var ákaflega góður
skóli að byggja á þekkingu hans og leiðsögn."
Síminn er farinn að hringja alloft og ekki laust
við að Jakobi sé haldið fulllengi frá störfum. Við
kveðjum hann þar sem hann tekur upp símann
og byrjar að ræða við einhvern samstarfsmann-
inn um aflatölur og horfur hér og þar. Það er ver-
ið að vinna úr tölum úr „togararalli" og einhvers
staðar vantar „heildartakkið". Jakob er kominn
á sín mið og horfir út um gluggann hvar Reykja-
víkurhöfn og Faxaflói blasa við; það er sól, það
er sumar og það sést örugglega til sjávar.