Helgarpósturinn - 10.09.1987, Síða 26

MATKRAKAN
Bölvaður ófögnuður
eftir Jóhönnu Sveinsdóttur
Jæææja!
Eg flyt yður mikinn ófögnuð: þær tvær
fæðutegundir sem hafa verið táknrænar fyr-
ir hollustu og heilbrigt mataræði á undan-
förnum árum, gróft brauð og ostur, eru að
ýmsu leyti hinir mestu skaðræðisvaldar.
OSTUR OG SALTPETUR
Byrjum á ostinum. Það skýtur skökku við
að á sama tíma og Heilbrigðiseftirlit Reykja-
víkur hefur bannað að saltpétur sé notaður
sem rotvarnarefni í saltkjöt er hann notaður
í sama tilgangi í alla brauðosta landsins. Er-
lendis er saltpétursnotkun víða bönnuð við
matvælaframleiðslu.
Saltpétur (natrít) er eitt þessara náttúru-
legu eiturefna sem verða skaðleg ef neyslan
fer yfir visst mark. Fyrir nokkrum árum
fæddust að hausti börn á Akureyri með syk-
ursýki. Sjúkdómurinn var rakinn til salt-
pétursmettaðs hangikjöts sem foreldrar
þeirra höfðu snætt um jólin, um það leyti
seirftjörnin voru getin.
Auk þess getur saltpétur valdið magabólg-
um og lágum magasýrum sem svo aftur geta
leitt til krabbameins í maga, en tíðni þess er
mjög há hérlendis sem og t.d. í Japan og
Finnlandi.
Þá geta menn orðið náttúrulausir af salt-
pétursneyslu, enda var hann markvisst not-
aður í seinni heimsstyrjöldinni til að kyn-
deyfa hermenn þegar mikið lá við.
Það er náttúrulega ekki nóg að ostur sé
mannskepnunni hollur sem kalk- og víta-
míngjafi, ef samtímis er úðað í hann stór-
hættulegum saltpétri. Hvers vegna? Ég
reikna með að ástæðan sé fjallmyndandi til-
hneiging íslenskra matvæla: nauðsynlegt
þykir að rotverja ostfjallið svo það verði
stinnt og geti staðið um aldur og ævi sem
óbrotgjarn minnisvarði um vitlausa land-
búnaðarpólitík. Skítt með þær hættur sem
það býður heim fyrir neytendurna!
Mér reiknast til ad tiltölulega minnst sé af
saltpétri í Gouda-osti og Búra meöal svokall-
aðra brauðosta. Gerjunarostarnir camem-
bert óg dalayrja innihalda lítinn sem engan
saltpétur og gráöosturinn er hreinn.
Núorðið er matvælaframleiðendum skylt
að merkja vörur sínar með sundurliðuðu
hráefnisinnihaldi þeirra. Og vissulega má
lesa orðið saltpétur á merkimiðum ostanna.
Eigi að síður er magnið ekki gefið upp og
hvað veit hinn almenni neytandi svo sem um
það hversu mikið hann þolir af hinu og þessu
efninu?
Hér á landi er allt gert til að fyrirbyggja
sjúkdóma hjá búfé, og þess vandlega gætt
hvað skepnurnar láta ofan í sig. Utan ífóður-
pokum er innihaldið nákvæmlega efna-
greint og nákvæmar fóðurrannsóknir liggja
til grundvallar því hvernig hægt sé að halda
búfé hraustu. En við, mannskepnurnar, leit-
um einungis til sérfræðinga þegar eitthvað
hefur bilað hjá okkur. Heilbrigðisyfirvöld
þyrftu að taka sig til og gefa út leiðbeiningar
um hvað sé hollt fyrir okkur og hvað óhollt.
Það er margt óhollara en reykingar!
EITRAÐ KORN OG
HÆTTULEGAR TREFJAR
En víkjum þá að heilhveitinu. Undanfarin
ár hefur mjög verið hamrað á hollustu korn-
brauðs hvers konar, bæði sökum þess að í
kornhýðinu sé mikið af nœringarefnum sem
fari forgörðum sé hveitið fínmalað og hvitt-
að, og eins sökum þess að kornhýði innihaldi
trefjar sem séu nauðsynlegar til viðhalds
góðri meltingu.
Nú hefur komið á daginn að þessar ágætu
korntrefjar sjúga í sig ýmis næringarefni úr
meltingarveginum sem ganga með þeim
niður af líkamanum. Avaxtatrefjar ku vera
frábrugðnar að þessu leyti og benda nú
bandarískir næringarfræðingar fólki á að
verða sér úti um trefjar úr nýjum ávöxtum
eða þurrkuðum til að örva meltinguna, sam-
anber gamla húsráðiö sveskjur á morgnana
og rúsínur á kvöldin.
í öðru lagi taka þau eiturefni sem korn er
úðað með á framleiðsluferlinu út yfir allan
þjófabálk. í nýútkominni enskri bók, Chemi-
cal Children, eftir læknana Peter Mansfield
og Jean Munro, er gerð nákvæm grein fyrir
þessum eitrunum og skaðlegum aukaverk-
unum þeirra. Eftirfarandi kornúðanir eiga
sér stað yfir uppskeruárið víðast hvar þar
sem það er ræktað:
Mars: Dicamba eða Dichloroprop til að
eyða illgresi.
Apríl: Chlormequat og Carbendazym til
að tempra vöxt og hamla gegn sveppasýk-
ingum.
Maí: Flamprop-Isopropyl til að hafa hemil
á villtum höfrum.
Júní: Pyrethroid til að útrýma skordýrum.
Ágúst: Glyphosate nokkrum dögum eftir
uppskeru til að drepa húsapunt í korn-
hánni; Organo-phosphorus í korngeymsl-
unni til að koma í veg fyrir skordýraskaða
í uppskerunni.
September: Paraquat í jarðveginn til að
drepa illgresi áður en korninu er sáð; Tria-
dimercol og Fuberidazole á útsæðið til að
vernda það gegn jarðvegssýkingum.
Október: Chlortoluron þegar korninu hef-
ur verið sáð t jarðveginn, til að drepa ill-
gresi áður en kornið fer að spretta; Pery-
throid til að koma í veg fyrir veirusjúkdóma
sem skordýr bera með sér.
ROMM FREMUR EN VISKf
OG VODKA
Ekki er laust við að manni verði bumbult
við þennan lestur. Samkvæmt þessu á því
hvíta hveitið sem allir hafa talað um af mikilli
fyrirlitningu undanfarin ár að vera illskárra
en heilhveitið af því að hveitihýðið, sem
mesta eitrið er í, hefur verið malað frá.
Franskbrauð með sultu er því ekki svo óhollt
þegar allt kemur til alls!
En margt hangir a þessari sömu spýtu.
Fjölmörg vín eru sem vitað er brugguð úr
korni, svo sem vodka og viskí. Ekki þarf því
að hafa mörg orð um óhollustu þeirra: við
neyslu þeirra fer úðunareitrið beint út í blóð-
ið! Aftur á móti er sykurreyr mun betur með-
höndlaður en korn á framleiðsluferlinu og
romm því mun „hollara" en framangreindar
víntegundir (kostar t.d. mun færri timbur-
menn).
Að endingu vil ég benda þeim sem vilja
fylgjast betur með því sem þeir og börn
þeirra láta ofan í sig á tvær mjög upplýsandi
bækur um þessi efni, þótt vísast séu þær
engin skemmtilesning; Chemical Children
sem áður var á minnst, útg. af Century
Paperbacks 1987, og Shoppping for Health
eftir Janette Marshall, útg. af Penguin 1987.
HVAÐ ÆTLAR ÞÚ AÐ GERA UM HELGINA?
LAUFEY JENSDÓTTIR
VERSLUNARSTJÓRI í LJÖSAVERSLUNINNI LÚMEX:
Á laugardaginn verð ég að vinna til hádeg-
is en stefni að því að fara í réttir á œskuslóð-
irnar, vestur í Dali. Heimsóknir þangað hafa
farið minnkandi með árunum, en áður fyrr
fór ég þangað oft. Um helgar horfi ég mikið
á sjónvarp, reyndar fullmikið. Ég var alfarið
á móti því að afruglari kœmi inn á heimilið
en húsfélagið fékk afruglara og maðurinn
minn samþykkti. . .! Ég skipti fljótt um skoð-
un og nú horfi ég meira á Stöð 2 en hann! Út-
varpið hefég gjarnan í gangi meðan ég geri
húsverkin þóttþað fari ekki mikið fyrirhlust-
un.
STJÖRNUSPÁ
HELGIN 11.-13. SEPTEMBER
nnmiiJL'iJinn—
Þú þarft á allri þinni athyglisgáfu að halda viljirðu ná
fjármálunum í samt lag. Varastu að eyða um efni
fram, allra síst varðandi eitthvað sem viðkemur starfi
þínu. Stöðuhækkun eða annað sem þú hefur sóst
eftir verður að veruleika innan tíðar ef þú heldur rétt
á spilunum. Heimsókn á sunnudaginn leiðir gott af
sér.
Óvæntar breytingar verða á högum þinum á
næstu vikum. Þú verður óvenjulega strekktur á taug-
um næstu dagana en ættir að leggja vel við hlustir
þegar einhver gefur þér holl ráð. Að sjálfsögðu áttu
að fara eftir þeim, jafnvel þótt þér finnist ótrúlegt að
einmitt þessi persóna skuli sýna þér slíkan áhuga.
Breytingamar verða óhjákvæmilegar og þess vegna
gott að vera við öllu búinn.
TVIBURARNIR (22/5-21/6]
Reyndu ekki að flýta framgangi ákveðinna mála.
Þú getur ekki bæði átt kökuna og borðað hana,
mundu það. Kynntu þér öll mál vel og vandlega áður
en þú tekur ákvörðun og varastu að skrifa undir skjöl
nema að vel íhuguðu máli. Það er ekki allt sem sýnist.
Láttu engan hafa áhrif á þig að gera annað en það
sem þú sjálfur vilt.
QzmmansiznHH
Reyndu að halda tilfinningunum i jafnvægi þótt
ýmislegt gangi á. Vinir þinir reynast þér hjálplegir og
ný sambönd verða þér til happs. Einhver flækja
kemst á ástamálin en þér reynist auðvelt að leysa
hana. Njóttu lífsins og reyndu að hvíla þig áður en
helgin er á enda. Þín bíða óleyst verkefni í næstu viku
sem æskilegt er að þú takist á við af þrautseigju.
Nú er orðið tímabært fyrir þig að horfast í augu við
ákveðin vandamál sem dregið hafa úr þér þrótt. Not-
aðu bjartsýni þina þótt þér virðist ákveðnar hindranir
óyfirstíganlegar. Óvænt útgjöld verða til þess að þér
finnst þú vera að missa móðinn. Mundu að öll él birt-
ir upp um síðir og það er engin ástæða til að ör-
vænta.
rmni
Vinur þinn veldur þér vonbrigðum þar sem hann
efnir ekki gefið loforð. Það kemur sér illa fyrir þig
þessa stundina og setur þig úr jafnvægi. Haltu þig frá
fólki sem þú hefur umgengist helst til of mikið upp
á síðkastið og reyndu heldur að hafa samband við
gamla vini sem þér finnst tengslin hafa rofnað við.
Þeir munu reynast þér betur en þeir nýju.
i i »im—
Þin biður óvenjulega góð helgi. Rómantikin
blómstrar og allir í kringum þig virðast boðnir og
búnir að veita þér það sem þú óskar eftir. Hafirðu ef-
ast um ást maka þíns eða ástvinar hverfur öll óvissa
út í veður og vind þessa dagana. Ættingi þinn færir
þérfréttirsem sannfæra þig um að þú ert að gera rétt
í ákvörðunum varðandi framtíð þína.
SPORÐPREKINN (23/10- 22/11
Fram að þessu hefur þú fórnað þínum óskum til að
uppfylla kröfur maka þíns. Einhverjir erfiðleikar risa
vegna þessa og þú ættir að leita ráðlegginga hjá
sameiginlegum vinum ykkar til að koma reglu á hlut-
ina. Þú hefur haft áhyggjur af einhverju sem þú þorir
ekki að ræða um. Ef þú ræðir þau mál við einhvern
sem þú treystir sérðu hlutina í öðru Ijósi.
BOGMAÐURINN (23/11—21/12]
Aðstæður valda því að þú neyðist til að standa við
loforð sem þú gafst af óskiljanlegum ástæðum. Þú
hefur engin tök á að breyta lífi annarra og skalt því
ekki eyða tímanum i röksemdafærslur sem enginn
hlustar á. Gerðu það sem þarf til að létta vini þínum
lífið. Þótt lok vinnuvikunnarveröi meðerfiðum hætti
er ekki þar með sagt að helgin verði á sömu nótum.
Brostu framan i tilveruna.
STEINGEITIN (22/12-21/1
Föstudagurinn mun reynast þér einkar góður til
framkvæmda. Þótt það kosti þig að þú verðir af
skemmtun um helgina skaltu ekki hika við að nota
daginn til þess sem hugur þinn stefnir til. Þér fellur
eitthvert happ i skaut á laugardaginn sem kemur þér
verulega á óvart. Helgin verður þér notadrjúg varð-
andi vinnu þína.
VATNSBERINN (22/1-19/2)
Láttu engan telja þér trú um að þú verðskuldir ekki
eitthvað sem þér verður boðið þessa dagana. Þú
hvorki vilt né getur breytt skoðunum þínum á mál-
efni sem ergir vinafólk þitt. Haltu skoðunum þínum
eins mikið fyrir sjálfan þig og þér er unnt. Það gerir
engum gagn að skipta sér of mikið af annarra mál-
um.
mssmsmBsmmmm
Þú hefur gert þér grein fyrir því lengi aö samstarfs-
félagi þinn meinar ekkert með því sem hann segir
eða gerir. Stígðu nú skrefið til fulls og segðu álit þitt
á honum. Þú geturfarið aðgera ráðstafanirvarðandi
framtíðina af meiri ákveðni en þig óraði fyrir að þú
byggir yfir. Eyðilegðu ekki góða vináttu vegna pen-
ingamála.
26 HELGARPÓSTURINN