Helgarpósturinn - 03.12.1987, Side 19

Helgarpósturinn - 03.12.1987, Side 19
VIÐTAL OG MYND: FINNBOGI HERMANNSSON Jóna Valgerdur Kristjánsdóttir frambjóðandi Pjóðarflokksins á Vestfjörðum í HP-viðtali Flokkar eiga ekki lengur atkvæði F»að er ef til vill táknrænt fyrir málstaðinn, að Jóna Valgerður Kristjáns- dóttir, frambjóðandi Þjóðarflokksins á Vestfjörðum, skuli vera fædd í Grunnavíkurhreppi en þar ólst hún upp til sex ára aldurs. í stríðsbyrjun brestur flótti í byggðirnar nyrst í Norður-ísafjarðarsýslu og fjölskylda Jónu Valgerðar er með þeim fyrstu sem flytja. „Þá bjuggu foreldrar mínir á þriðjungi jarðar- innar Reykjarfirði í Grunnavíkurhreppi og við fluttum þaðan á Hornbjargsvita og síðan til ísa- fjarðar 1942. Á þessum tíma er upplausnin að byrja á Hornströndum og foreldrar mínir eru með þeim fyrstu sem flytja á brott. Ekki í raun og veru vegna þess að þau haf i viljað flytja, held- ur vegna þess, hve enn var þétt búið og þau höfðu ekki lífvænlega afkomu. Mér þykir mjög vænt um fæðingarstað minn og kem þangað, hvenær sem ég fæ tækifæri til, nú síðast í sumar. Landslagið á Hornströndum heillar mig mjög og mér finnst að ég eigi þar rætur og finnst ég kom- in heim, enda þótt ég hafi ekki átt þar heima nema til sjö ára aldurs. Þegar ég gekk þarna um í sumar leitaði ég að ýmsu sem ég mundi frá því ég var lítil. Hvar ég hafði verið að leika mér, hvar foreldrar mínir höfðu verið að vinna og hvar afi minn hafði heyjað á engjum. Og ég gekk fram og aftur um fjörðinn og skoðaði þetta allt saman. Þarna lærði ég líka að synda. I Reykjar- firði er sundlaug, sem verður fimmtíu ára á næsta ári og hún hefur nýlega verið gerð upp, en upphaflega var hún gerð af nokkrum félögum í ungmennafélaginu." Jóna Valgerður naut almennrar skólamennt- unar á ísafirði og lýkur gagnfræðaprófi úr verk- námsdeild. „Ég fór í verknámsdeild, hélt það mundi duga mér best þegar út í lífsbaráttuna væri komið. Þeir sem ætluðu í menntaskóla urðu að fara í annan landsfjórðung, til Reykjavikur eða Akur- eyrar, og foreldrar mínir voru ekki það vel stæð- ir, að um slíkt væri að ræða. Barnahópurinn hjá þeim orðinn stór og ekki við því að búast að elsta barnið gæti lagt út í langskólanám. Mér gekk vel að læra, en það fór afskaplega lítið fyrir mér í skóla og ég var mjög óframfærin. Ég vann með skólanum á sumrin við sólþurrkun á fiski hjá ingvari heitnum Péturssyni, en þegar skóla lauk fór ég að vinna í apótekinu á ísafirði, hjá Svane, dönskum manni, sem þá var apótekari á ísafirði. Ég vann þar samfleytt í sjö ár, en eignað- ist þó mitt fyrsta barn á þessum tíma. Þá hafði ég kynnst manninum mínum, Guðmundi Ing- ólfssyni, og bjuggum við fyrst hjá foreldrum mínum á ísafirði, en byggðum síðan í Hnífsdal, þar sem við búum enn. Þá voru þetta tvö sveitar- félög ísafjöröur og Eyrarhreppur og þótti nokk- uð langt á milli og þótti til tíðinda að fara á dans- leik í Hnífsdal. Ég held ég hafi kynnst mannin- um mínum þar.“ TRULOFUÐ Á HUSMÆÐRASKOLA Það er ekkert óskaplega langt síðan stúlkur í festum gengu einn vetur á húsmæðraskóla til þess að undirbúa sig undir húsmóðurhlutverkið og þykir rammasta forneskja á jafnréttistímum, enda heyra húsmæðraskólar fortíðinni til. Jóna Valgerður gekk á húsmæðraskólann Ósk á ísa- firði, en hann er einn af fáum, sem enn eru við lýði í landinu. Hún axlar hið hefðbundna hlut- verk íslenskrar húsmóður á sjötta áratugnum og eignast fimm börn. Vinnur þó alltaf utan heimil- is þegar því verður við komið. Lengi hlutastarf í apótekinu á Isafirði og hjólar á milli þessa fimm kílómetra leið meðfram Eyrarhlið á óbundnu slitlagi, svo notuð sé viðmiðun nútímaíslend- inga. Þá starfaði hún nokkra vetur sem kennari bæði á ísafirði og í Hnífsdal, og það er á þessum árum, sem afskipti hennar af félagsmálum hefj- ast. ,,Ég byrjaði að starfa með kvenfélaginu í Hnífsdal 1958 og varð fljótlega mjög virk þar og fór inn í stjórn nokkuð fljótt og varð seinna for- maður. Reyndar uppgötvaði ég þessa félags- málaþörf hjá mér í húsmæðraskólanum, en hafði fram til þess tíma ekki látið til mín taka í þeim efnum, var reyndar mjög feimin og ófram- færin." I þessum punkti; það eru ekki nema um þrjá- tíu ár síðan konur á íslandi sáu ekki fram á ann- að lífshlaup en hjónaband og forsjá heimilis og vinnu utan þess til að afla því tekna, en ekki til þess að hefja sjálfstæðan feril, karríer upp á nú- tímaíslensku. „Á þessum tíma reiknuðu konur allar með því að giftast og eiga börn og að þeirra starf væri heimilishaldið. Það var aðeins að byrja að konur ynnu með heimili, en það þótti ekki nein sérstök fyrirmynd. Þær áttu að sinna sínum börnum, heimili og eiginmanni. Það var gert ráð fyrir að þetta væri fullt starf hjá konum og mjög sjald- gæft að þær kepptu að einhverju öðru. Eg man ekki eftir neinni skólasystur minni sem fór í neitt slíkt, það var bara ekki hugsað á þeim nótum." Það er svo ekki fyrr en börnin í Holti í Hnífsdal eru komin á legg, að móðir þeirra sleppir fram af sér beislinu þegar langt er liðið á níunda ára- tuginn. Og hún er skyndilega komin á bólakaf í pólitík í þá mund sem fjölskyldufaðirinn, Guð- mundur Helgi Irigólfsson, er að ljúka pólitískum ferli sínum sem sveitarstjórnarmaður í Eyrar- hreppi og á Isafirði. A.m.k. um sinn, svo sleginn sé varnagli. Um hann gustaði æði oft og ekki óeðlilegt að álykta að heimilið væri orðið satt líf- daga í þeim efnum. EKKI SAMMÁLA ÞVÍ AÐ STOFNA FLOKK „Sú reynsla sem ég fékk gegnum afskipti mannsins míns af pólitík var kannski ekkert uppörvandi, hann var oft umdeildur eins og títt er um sterka persónuleika og ég reyndi alltaf að halda mér sem mest utan við pólitík meðan hann var í þessu, var þó í nokkrum nefndum fyr- ir Sjálfstæðisflokkinn. Ég taldi að hugsanlega gæti ég látið eitthvað gott af mér leiða í þeim málum, sem ég hefði reynslu og þekkingu til, en ekki fyrir það, að ég væri að vinna að þeim pólitískt fyrir Sjálfstæðisflokkinn. Og ég held ég geti fullyrt, að ég fór ekki á sömu forsendurn út í pólitíkina og þeim sem við höfum talað um. Ég hafði áhuga á því starfi sem unnið var af Sam- tökunum um jafnrétti milli landshluta. Þau voru stofnuð sem óflokkspólitísk hreyfing. Hún barð- ist fyrir jafnrétti þegnanna, ekki bara milli kynja, heldur jafnrétti fólksins í landinu, sama hvar það býr. Ég var reyndar á kafi í allra hand- anna öðrum félagsmálum þegar þessi samtök voru stofnuð og fór ekki að starfa með þeim. En ég las allt sem frá þeim kom. Síðan gerist það, að frammámenn hreyfingarinnar telja sig ekki ná sínum markmiðum nema með því að stofna stjórnmálaflokk og þjóðarflokkurinn varð til. Menn töldu sig sjá það, að málunum yrði ekki þokað nema með því að stofna stjórnmáiaflokk, öðru vísi næði stefna samtakanna ekki inn í þjóðmálaumræðuna, hvort sem það var mönn- um ljúft eða leitt. Ég var ekki sammála því að stofna flokk, ég vildi satt að segja ekki trúa öðru en hægt væri að vinna að þessum jafnréttismál- um innan annarra flokka. Eg skoðaði síðan mál- ið vel og lengi, þegar til stóð að stofna flokk og bjóða fram. Ég hafði ekki ætlað að gefa mig að neinu flokkspólitísku starfi, en lét þó sannfærast um það, að rétt væri að gera þessa tilraun." — En fyrst biðlar Kvennalistinn til þín? „Jú, þá er Kvennalistinn að færa út anga sína svo hann geti boðið fram í öllum kjördæmum, og því er ekki að leyna að þær töluðu við mig. Ég var framsögumaður með þeim á fyrsta fundi, þar sem sú spurning var rædd, hvort ætti að bjóða fram. Ég tók enga afstöðu til þess, en sagði þeim, að mér þætti vænt um að konur væru framgjarnar og ákveðnar í því að hafa áhrif í þjóðfélaginu sem raun bar vitni. Ég tel hins veg- ar, að við eigum að vera með karlmönnum, ef við ætlum að fara út í stjórnmál. Kvennalista- konur vitna gjarnan til þess, að við séum orðnar svo langt á eftir, að við verðum að hafa einhver forréttindi til þess að ná karlmönnunum, ég er ekki sammála því. Ég vil ekki forréttindi, ég vil bara jafnrétti. En það er auðvitað alveg rétt, að við höfum ekki náð til jafns við karla, en það er líka okkur sjálfum að kenna. Og það er líka þeirri þjóðfélagsskipan og þjóðfélagsuppbygg- ingu að kenna sem við erum aldar upp við, kon- ur á mínum aldri. Þær hafa ekki verið aldar upp við það, að þær ættu að vera að vasast í stjórn- kerfinu. Það er hins vegar orðið svo í dag og mun breytast með þessari kynslóð, sem nú er að taka við áhrifastöðum." VESTFIRÐIR Á EFTIR? — Nú fékk Kvennalistinn minni hljómgrunn á Vestfjörðum en í öðrum kjördæmum, segir það ef til vill sína sögu um þjóðfélagsþróunina þar; eru Vestfirðingar, karlar og konur, ekki reiðu- búnir að veita konum hlutdeild í að móta samfé- lagið og taka við ábyrgðarstöðum? „Við erum auðvitað dálítið afskekkt frá öðrum landshlutum, þess vegna getur það leitt af sjálfu sér að við séum á eftir í þjóðfélagsuppbygging- unni eins og landið okkar er dálítið á eftir sé miðað við Norðurlöndin. Svo held ég að lífsbar- áttan á Vestfjörðum skipti máli, fólkið vinnur svo mikið hlið við hlið. Konur í fiskvinnslunni hafa oft og tíðum betri iaun en karlar, a.m.k. meðan bónusinn var upp á sitt besta. Kannski hafði það líka sitt að segja með laklega útkomu Kvennalistans, að það var kona í efsta sæti á öðr- um lista og ég neita því ekki, að ég á persónuleg ítök út um fjórðunginn. Ég er þekkt nokkuð sem formaður Sambands vestfirskra kvenna, og það voru margir sem hringdu til mín og vildu þrýsta á, að ég yrði fyrst á lista Þjóðarflokksins, — ekki síður karlar en konur."

x

Helgarpósturinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Helgarpósturinn
https://timarit.is/publication/47

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.