Morgunblaðið - 25.08.1965, Blaðsíða 17

Miðvikudagur 25. ágúst 1965
MORCUNBLAÐIÐ
17

Bók Schlesingers:
Rf KISSTJÓRN Kenmedys ihafði
byrjað að velifca fyrir sér sfcefn-
uruni í Beniínarmálicniu talsvent
áðuir en farsetinm fór til Vímar-
iborg.ar tiil að ihitta Krusitjov í
BÚnímámiuði 1961. Forsetimn
Dmafði beðið Dean Acheson,
fyrruim ufcanjri'kisráðhorra að
raimaka sérstalklega vanidaimál
Aitlantóhafsbanidaliaigsins og
Þýakiiandis og þegair Harold
Macmillan teiom tii Washington
í aprílbyrjun það ár óskaði
Kenniedy eftir því, að Acbeson
tæki þátit í fumdiumium um Berl-
in.
Schlesinger segir, að hinn
sfcerki parsóniuleiki Aohesons
hafi yfirgnæft aðra á fundinum
og hin harða afstaða iha'ns varð-
andi Berlín. Harm hafi sagt, að
úitlit væri fyirár, að Rúissax ætl-
uðu að iáta táil Skairair skríða
varðandi Berlín það ár. Kom
Acheson með miargiar till'öiguir
'varðiamdi hernaðarlegair ga.gn-
tóðstafamir og varð Bretun-
um um og ó, svo og Harriman
og Adilai Stevenson, sem voru
viðsfcadidir fumdimn.
Keruniing Aohesons var sú, að
Berlín væri ekiki vaindamál í
gjálfu sér, heldur átylLa aif
bálfu Rússa til að neyna viija-
stydk VesturveJjdanna. Vanda-
málið væri að sannfæra Krust-
rjipv um, að Vesturveldin myndu
í raiuniiruni hieldur villja kijam-
orfcuistyrjöld en breytt ásitamd.
Aoheson sagði, að góðir mögiu-
leikar væru til þeiss, að hern-
aðairumdirbúniinigur myndi fá
iKrustjov til að breyta um af-
Btöðu, en ihanm bætti þvi við í
hireiimsfcilni, að það vææu einnig
tailsverðir möguleikar tii þess
eð afleiðdingin yrði kijiaænorku-
styrjöld.
Scblesinger segir, að uifcam-
ríkisráðumeytið hafi verið klof-
ið í afstöðu sinmi. Dean Ruisik
Ihiafi verið varkár og enginm
ihafi í irauniimmi vitað hvar hanm
etóð. Aðstoðairutainrikisiáðherr-
einm, Roy KohiLer (niú sendiherra
í Moskivu) var algijör situðmimigis-
maður Achesomis, em þeiæ Ge-
org'e McGhee (miú sendiherna 1
Bonm) og Abram Cbayes, lög-
fræðilegur ráðunaiuitur utam-
ríkisráðuneytisins, voru sam-
máia Llewellyn Tlhampsan,
eendiiherrainuim 1 Mioskivu, um
Bð Baindaríkin ættu að vinma
eið saimmingarviðræðum jiatfm-
faiamt hernaðiarumidirbúmimigi.
Sohlesimgar sjálfur og fleiri
láögjaflar forsetams í Hvíta hús-
ímiu vildu láta kamma rækilega
ailla möguleika á stjiórnmáila-
eviðinu.
Næstu vilkuimiar vtar bairizt
uim stefniuina í Barlínarmálimiu,
eegir Sdhlesiruger. Acheson, sem
var studidur af Dymidom B. Jobn-
6on, varaforseta, vildi láfca lýsa
yfir rueyðamáistainidi, em Rusk
mótmælti þvL McNamiara var
cfullur efaisamida. Kenmody viidi
giera Mosk'vu skiljamlega stað-
festu Bamdaríkijamna, en hamm
viild'i einmig gera Rússurn ljióst,
eð Bamidaríikijaimenm voru eklki
„stríðteóðiir". Kenmedy fcók að
gera dngg að ræðu um Berlím
samkværnit þessu og þ'amm 25.
júlí fcom hanm fram í sjónvairpi
og óskaði eftiæ auikafjárveitimgu
til hervama. Em hamm viður-
toeminidi eiminig söigulegia haigis-
miuni Rússa í Mið- og Ausfcur-
Evrópu.
Eftir því sem hæbtuiásbanidið
iflór vensmamdi í byrjiun ágúst-
mániaðar og Kanmiedy hafði gert
láðstaflamir td að efla herstyrk
inin, tók hamm að umidirbúa sókm
ú stjórnimálasviðinu. Porsetinm
ótakiaói efitir því við Achesom, að
hanm kæmi mieð ti'llögur um
stjórnmálalegiar aðgerðir. Hanm
staikk upp á að, utanrífcisráð-
h^rrair Vestuirveldamma yrðu
toallaðir samiam tiil fluindar í
ágúst'lok til að samræma af-
stöðu Vesturveld'amma. Á eftir
skiyldu svo tooma flormlegaæ
viðræður við Sovétríkin eltir
kiosningarniar í Vestur-Þýzika-
lamdi í september og loks kæmu
utanrí'kisráðherrar fjórveld-
ainna saiman að loteinu 2i2i. 'flokks
þingi rússneska kommúnisita-
flokksins í október. Amnans var
stjarna Aohesoms tekim að
lækfca, þvi hamm var ósamþykik-
ur ’þeim köflum í ræðu Kenoe-
dys, þar sem leiðum var haldið
opnum til sátta. >eim Mc Ge-
orge Biuimdy, Mc-Namara, og
Maxweill Taylor þótti ré'tt að
efna tiil fundar utamríkisiráð-
herra Vesturvel'danma einis fljóbt
og auðið væri og Kemnedy var
þeim sammála.
Snemrna í ágústmámiuði fór
Deam Ruök ti'l Parísar til að
ræða við hirna vestræmiu toolilega
sína. En Bandaríikjaimemin höfðu
engar ákveðnar tillögur fram
að fæira og fumdiurinm leystist
upp.
Sohlesimigar segir, að þegar
litið sé aftur í tímamm sé erfitt
að stoilja, hvers vegma byggimg
Barlíniarmúrsiins hafi komið eins
og þruma úr heiðskiru lofitá
yfir leyniþjómustur Vestuirveld-
anoa. Ef til vil bafi afchyg'lim
taeimzt að öðru en himuim raum-
verulegu vamdamálum Ausfcur-
Berlínar: fbúatala Ausfcur-
Þýzíkalamds miranlkaði um nærri
tvær mi'lljónir frá 1949 tiil roiðs
árs 1961 og þegar hér var koim-
ið dró Vestur-Berlín til sín 4
þúsurnd fllóttamenm á viteiu og
þeim fór fjölgandi.
Nokkrum mínúfcum eftir mið-
n'ættd þanm 18. ágúst héldu
ausbur-iþýzlkiar bensveitir og lög
regluimemin að mörtoum borgar-
hilu'ta'nm'a, riflu upp göfcusteinia
og byiggðu vegatálmamir og
gaddavírishimdiramir. Sehlesimg-
er segir, að það sé mikilvægt að
memn skiliji, að byggimg sitein-
múinsins taafi etoki hafizit fymr
en 17. ágúsfc, þar sem rnargir
hafi síðar haldið að- múrinm
hafi verið byggður á eimni
mátfcu, og Vesfcurvelidin hafi áfct
að níía hamn niðúr hafi þau haflt
moktourt huigrékfci.
Schiesimger segir, að 13. ágúst
Johnson, varaforseba, tif Vesfc-
ur-Beriíinar og eimmig 1500
manna lið frá Vestur-Þýzka-
lamdi. Segir Schlesimger, að,
frammisfcaða J'ohnsons hafi ver-
hafi Washington etoki vitað fyr-'
ir víst, hvort komm'únistar æfcl-
uðu að loka Ausfcur-Ber'lín al-
gerlega og memn hafi einnig
verið ófúsir að hætta á ‘hefnd-
anáðstafanir og mögulega
sfcyrjöld með því að ráðast imn
í austurlblufcanm. Fyrstu við-
brögðim gegn atbuirðumum 13.
ágúat hafi því verið hairðorð
móbmiæli Dean Rusks og foinm-
leg mótmiælaorðsemding hafi
verið send síðar, en það hafi
tekið hvorfci meira mé minma
em fljóra daiga þar til húm hafi
verið afhenfc í Mosfcvu.
Hið greinilega aðgerðarleysi
Bandaimarma olli, sem eðlilegt
var átaygigjum ítoúa Vesbur-
Berlímar, segir Schlesimger. Því
hafi Kenmedy ákveðið að semda
ið góð, en í ræðu simni hét taamm
þvþ að frelsi Vesbur-Berlímiar
skyldi varið með bahdiarískium
mammslíflum og eigiraum. Ræðan
var Skrifuð af Waiiter Rostow
og yfirfarin af Remmedy. Télur
Sdhlesdmger, að iheimsókm John-
soms hafi haft úrslitaáihrif í þá
átt að draga úr hæfctummi.
Múrinm varð áfram við líði,
viðurstygigð og afskrœmimg á
ásjómu Ðerlínar. Schilesinger
segir, að 'þegiar litáð sé aftur til
þessa tíima, þá virðist fremur
hafa verið um að ræða varmar-
leik em sóten af hálfu valda-
mamna í Kreaml. Múrinm hafi
verið iausn, þófct kostnaðurimn
hafi varið ærinn fyrir álit
'kommúnismams í beiminum,
laiusn á ‘því vandamáli, sem
fremiur en mokkuð amnað fékk
Krusfcjov til að vekia uop að
að nýju BerlíraairmáHð fyrr á
árinu. Múrimn hafj kcm.ið hon-
um unidan þeirri mauðsyn að
láta hernðarmáfctinm skera úr
um má'lin.
Schiesdmiger segir, að þefcta
hafi mömnuim ekki fylli'lega skil
izfc á þeiim tíma. Þetta hafi ver-
ið uimdarlegiæ og di ungalegir
diagar. Rusk saigð’ 'orsetanm
þanm 5. sepfcam’ , Mosteva
sýmdi eintoennilc , nrn áhuga
á samndmgaviðræðuim. Kenmedy
srvaraði með alvöruþunga: „Tím
imn er ekki kominm emniþá. Það
er of sruemmt. Þeir eru ákveðnir
að giera heiminm dauðhiræddiamm
áðiur en þeir heflja samnimga-
viðræður og þeim hefiur ekki
aiive'g teikizfc það. Nægilega
margt fóik er ekki óttasiagið“.
Fjölmangar tilraumir vornu
gerðar til að koma 4 viðræðum,
sagir’ Sohlesimger og að lokurn
haifi það 'reymzt svo, að þumga-
miðja viðræðmamna hafi ökfci
slkipt eins mikLu máli og sú
staðraymd, að Vesfcurveldin
voru fús tiil viðræðna. Það var
þetta, sem gaf Kmstjov átyll-
uma siem hamn þarfnaðist til að
hörfa eftir að hamrn bafði stöðv-
að fllóttamaimnastriauimin'n til
Ves/bursims. Þanm 17. október
sagði hainm á 22. þimgi sovézka
kammúnistafl'okksims, að „Vest-
urveldin sýmdu nokkurn skiln-
ing á ástandimu“ og væri það
svo, „muinjum við ekki ófrávik>-
anlega krefjast þess að undir-
rifca friðarsáttmála við Austuír-
Þýzikalamd fyrir 31. desambe*
1961“.
Hætbam var sfcymdilega liðio
hjá. Krustjov hafði sarnfc I
hiyggju að velgija Vesturveld-
unuim umdir ugigum í Berlín
öðm hvoru. Bn það sem vema
var: Múrirnn sfcóð áfram.
Loks segir Scihlesimger arð-
rétfc: „Berlímarmálið, og að
Sovétrlkin hófu bjamorku-
vopnatilraunir að nýju, gerði
það að verkiuim, að forsetimn átfci
ekki anmmarra kosta völ, en að
hætta við tilraunir simar til að
koma á bættri sambúð og tafca
upp harðskeyfctairi sfcefmu.
Og Rrustj'ov ól enm í brjósti
von um kommúmístíska Berlím.
Það þurfti. amnað og hræðilegra
hættuástamd, vegma Kúbu asftur,
árið 1962, áður en Keranedy var
fús til að hverfa frá ógmumiarpali
tík sirnni og áður en Kenmedy
var fær um að taka upp að nýjiu
þræði sbefmu simnar og reyma
á nýjain leik a@ leiða 'heimima
yfir 'kalda stríðið.“
Þegar m.b. Andvari var nú fyrir skömmu á handfæraveiðum á
Reynisdýpi, sem er skammt fyrir austan Vestmannaeyjar, fengu
þrír bátsverjanna, þeir Aðalsteinn Ámason, Eggert Guðmunds-
son og Jón Eyjólfsson, þrjár geysistórar flyðrur. Myndin hér
að ofan sýnir þá félaga ásamt fengnum og það eru þeir Aðalsteinn
og Eggert sem halda á lúðunni á milii sin en Jón horfir á. með
veiþóknun.