Morgunblaðið - 13.05.1967, Blaðsíða 17

afiifeA

MORGtTNfiliÆSÐ, LÁUGARDAGUR 13. MAÍ 1967.
Merki ókyrrðar
Óvenjulegrar ókyrrðar gætir
ÐÚ hvarvetna í stjórnmálum. f
mannfilesta ríki heirns, Kína, hef
ur misserum saman jaðrnð við
borgarastyrj öld. Víðsvegar ann-
ars staðar hafa herforingjar
hrifsað völdin til sín. í lýðráeðis4d
löndium hafa yfirleitt orðið meiri
breytingar en tíðkanlegar eru í
kosningum og víðast hvar bitn-
að á valdlhöfunum. Þegar á heild
ina er litið, verður hvorki sagt
að stjórnmálastraumur liggi til
Ihægri eða vinstri, heldur sjáist
merki verulegrar ókyrrðar.
Þessi sömu ókyrrðarmerki hafa
einnig komið í Ijiós hér á landi
aíðustu mánuði.
Andlbyr sá, sem Sjálfstæðis-
ffllokkurinn sætti við sveitarstjórn
arkosningarnar sl. vor, var vafa-
laust vitni þessa. Það væri þess
vegna full'komin fásinna af
Sjálfstæðismönnum að gera nú
ráð fyrir, að góð málefnastaða
miuni ein endast þeim til verð-
Oigs sigurs. Kofeningaúrslit hafa
sjaldan eða aldrei verið tvísýnni
en nú. Athyglisverðara er samt,
að ókyrrðin er nú hvergi magn-
aðri en á meðal stjórnarand-
atæðinga. Auðvitað sýnist Sjálf-
Sjomaður við línuspil.
REYKJAVÍKURBRÉF
_.__ Föstudagur 12. maí --
•tæðismönnum sitt hvað um ein-
etaka frambjóðendur fkrkksins
ctg hafa mismunandi sikoðanir á
jumum aðgerðum ríkisstjórnar-
innar. En hinn fjölmenni Lands-
fundur, sem haldinn var í upp-
ha/fi sumars, lý&ti miMum ein-
bug og baráittuvilja. Sjálfstæðis-
menn hafa ætíð reynzt vaxnir
þeim vanda, sem þeir hafa tekið
að sér, aldrei flúið af hólmi,
heildur leyst með alþjóðarheill
íýrir augum hverja þraut, þegar
hana bar að höndum.
„Fjölskyldu-
vandamár6
Andstæðingarnir hafa bundið
miklar vonir við það að hin um-
nædda ókyrrð yrði tii þess að
sundra Sjiálfstæðism. Framboðin
sýna, að upplausnarmönnunum
hefur ekki orðið að von sinni.
Útsendarar hins svokaliaða Lýð-
ræðisfloklks hafa undanfarnar
vikiur látlauist dreift því út, að
hinn eða þessi nafngreindur og
velmetinn Sjálfsitæðismaður hafi
áfcveðið að gerast frambjóðandi
hinna nýju samtaka, — ef sam-
ftök skyldi kalla. Allar hafa þess-
ar fullyrðingar reynzt tilbúning-
ur frá rótum og eftir allar hin-
ar árangurslausu tilraunir til að
fá velþekkta menn í framboð tel
ur málgagn Áka Jalkobssonar
fnamboðslista hans það helzt til
loifs að á honum séu fáir eða eng-
kr þekfetir menn, og hefur oft
verið meira logið. Allt ber það
framboðsbrölit á sér slik feigð-
aimerki, ®ð engin ástæða er til
að fara um það fleiri orðum.
Hin opinbera sundrung í Al-
þýðubandalaginu er hins vegar
harla athyglisverð. Þjóðviljinn
skýrir síðastl. þriðjudag hinn
8. maí „fráhvarf Hannibals
Vald,imarssonar“ sem „rauna-
legt tiltæki hans að gera fjöl-
■kylduvandamál sín að opinberu
máii.“
Víst er það rétt, að í öllu
þessu lýsir sér raunasaga Hanni-
bals. Á sínum tíma lét hann ekki
víti annarra sér að varnaði
verð'a, heldur trúði því að hægt
væri að hafa ærlegt flokkssam-
starf við kommúnista. í því „til-
tæki“ Hannibals hefur frá upp-
hafi lýst sér fágætt dómgreind-
arleysL
„Persóiuiiegur lié-
gómaskapur og
valdastreita44
Þjóðviljinn neitar því gersam-
lega, að klofningurinn milii
Hannibals og kommúnista sé um
málefni. í forustugrein hinn 9.
maí segir:
„Ásitæðan er ekki ágreiningur
um stefnu og starfsaðferðir; ekk
ert slíkt hefur komið firam inn-
an bandalagsins, ekki ein einasta
tillaga. Hér er ekki um að ræða
málefni. Ástæðan er einvörð-
ungu persónulegur hégómaskap-
ur og valdastreita, þeir eiginleik
ar sem sízt af öllu mega láta til
sín taka innan róttækra vinstri
samtaka“.
En úr því að sivo er, af hverju
var þá þessi kynlega deila ekki
leyst með ofureinföldum hætti?
Ekki mundi annað hafa þurft en
efsti maður á AJþýðuþandalags-
listanum, Magnús Kjartansson,
byðist til að standa upp fyrir
Hannibal svo að allt yrði slétt
og fellt að nýju. Ekkerít mun
hins vegar síður hafa komið til
mála, og þegar betur er skoð-
að, verður ekki hjá því komizt
að álylkta að lýsing Þjóðvidjans
á persónulegum hégómaskap og
valdastreitu, þeim eiginleikum
sem sízt af öllu megi láta til
sín tafea innan róttækra vinstri
samtaka, eigi jafnt við báðar
sjálfar höfuðkempurnar, Hanni-
bal Valdimarsson og Magnús
Kjartansson. Magnús segir sjálf-
uir, að þettia sé það eina, sem
skilji milli Alþýðubandalagsins
og Hannilbals, og Hannibal stað-
festir það með því að heirnta
að vera talinn góður og gildur
Alþýðubandalagsmaður, j afngild
ur Magnúsi KjartanssynL
Hvor lærði af
hinum?
En úr því að ekki er skoðana-
munur milli þeirra Magnúsar
Kjantanssonar og Hannibals
Valdimarssonar, þá er því þýð-
ingarmeira að átta sig á skoð-
unum Magnúsar. í síðasta Reykja
víkurbréfi var að vilkið, hvaða
skoðnir það eru, sem hafa gert
Einar Olgeirsson að óþurftar-
manni í ísilenzkum stjórnmálum
þrátt fyrir ýmsa góða hæfileika.
Vitnað var til þessarra kenn-
inga:
„-------að þeir eru „fátækir
og allslau,sir“. Þetta kann að
virðast slæmt, en í raun og veru
er þetta gott. Fátækt vekur
löngunina til breytingar, löngun-
ina til athafnar, löngunina til
byltingar. Á allslausa pappírsörk,
lausa við allt letur, er hægt að
skrifa nýjiustu og fegurstu bók-
stafL mála nýjustu og fegurstu
myndir.“
Þeir sem þessa stjórnmálaskoð
un hafa, fylgja henni af ein-
lægri sannfæringu, eins og m.a.
sést af þessari viðbótarskýr-
ingu:
,J>að að hafa ekki rétt stjórn-
málasjónarmið er líkast því eins
og hafa enga sáL“
Þess hefur orðið vart, að ýms-
ir hafia talið, að þarna væri vitn-
að til skoðana Magnúsar Kjart-
anssonar, sem Einar Olgeirsson
hefur ákveðið að verða skuli
arftaki sinn í íslenzkum stjórn-
málum. Út af fyrir sig er eðli-
legt, að menn haldi, að petta
séu einhver sferif Magnúsar, því
að tvímælalaust er þarna orðað-
ur sami boðskapur og settur er
fnam í forustugrein Þjóðviljans
á gamlársdag si., þagar sagt var:
„Mörgum hættir einnig við
því á tímum þegar búksorgirnar
eru ekki eins nærgöngular og
endranær, að týna niður félags-
legum viðhorfum og hefjia eftir-
sókn eftir vindi. En einstakling-
ar, sem sökfeva sér niður í því-
líka síngirni fá að sanna þá forn-
kveðnu speki, að það stoðar lit-
ið að eignast heiminn, ef menn
fyrirgena sálu sinnL“
Allar lýsa þessar tiilvitnnir
sama ótta við yfirvofandi sálar-
háska af því, ef verkalýðurinn
iflái of góð kjör, vegna þess að þá
fáist hann ekki til nógu hat-
rammrar baráttu eða byltingar.
En þó að boðskapurinn sé hinn
Siami og orðin furðanlega lík, þá
er það samt svo, að Mao for-
maður austur í Kina hefur skrif-
að fyrri tilvitnanirnar en Magnús
frambjóðandi í Reykj avík hin-
ar síðarL
Nú geta menn velt því fyrir
sér hvort líklegra sé, að Magnús
hafi lært af Mao eða Mao af
Magnúsi eða hvor um sig kom-
izt að þessum grundvallarkenn-
ingum fyrir eigin ihugun.
„Ábyrgðin hjá
hugmyndakerfinu6
Af erlendum blöðum er svo að
sjá s,em það hafi vakið sérstaka
athygli, að kommúnistax á ís-
landi skyldu ekki eiga neinn
fulltrúa á fundi er rússneskir
kommúnistar nýlega efndu til í
Karlsbad og vera átti einskonar
allsherjar æfing undir stærri
fund, þar sem gerðar skyldu upp
sakir við Kínakiomma. Látum
það vera; aðalatriðið er, að ráð-
andi menn í Alþýðubandalaginu
eru enn haldnir ofsatrú á hin
fornu fræði Marx, Lenins og
Stalins. Öðru hvoru reyna þeir
að skjóta sér undan hinum
hroðlegu glæpum,' sem framdir
hafa verið í nafni þessara fræða,
með því að kenna þá einstök-
um forustumönnum, en standa
því fastar á sjálfum grundvall-
arkenningunum. Kommabrodd-
ana hér skortir hreinskilni
Svetlönu dóttur Stalins, sem á
blaðamannafundi á dögunum
í New York, sagði um stjórn-
málastefnu föður sins:
„Nú, — ég verð að segja, að
mér misliíkaði auðvitað margit,
— en ég held, að margir aðrir,
sem ennþá eru í miðstjóm
flokksins og framkvæmdastjórn
ættu einnig að teljast ábyrigiir
fyrir ýmsu því sem hann var
sákaður um.
Og jafnframt því, sem ég tel
sjálfa mig að nokkru leyti á-
byrga fyrir þesisum hörmulegu
atburðum, óréttlátum manndráp
um, finnst mér ábyrgðin hafa
verið og vera hjá fiokknum,
stjórninni og hugmyndakerfinu
í heild.“
Síðar á fundinum sagði Svet-
lana:
„Ég heif þegar saigt, að mér
finnst ekki, að þeir ættu að
ásaka einn mann um þá glæpi,
sem svo margir áttu þátt í að
drýgja — og mér finnst það ekki
hafa verið rétt að skella skuld-
inni á einn mann fyrir atburði,
sem voru í raun réttri gerðir
floklksins í heild.“
„Stéttabylting
glatað þýðingu66
Orð Svetlönu verða ekki að
engu gerð með því að segja
að thún sé að reyna að afsaka
föður sinn. f þeim er sagður sann
leikur, sem engum getur dulist
þeim, er vill sjá og skilja. Svet-
lana er bersýniilega margreynd
kona, sem hefur vaxið að víð-
sýni og þroska við þá erfiðleika,
sem hún hefur orðið að þoia.
Þráin til trúar og frjálsrar sfeoð-
anamyndunar og löngunin til að
láta skoðanir sínar uppi verða
ekki eilíflega bældar niður með
valdboði. Þótt náttúran sé lamin
með lurlk, þá leitar hún út um
síðir. Svetlana hefur allian fyr-
irvara á hvernig henni muni
líka vistin í Bandarífej.unurn, en
hún segir hiklaust:
■ —..-...11 ^
„Ég held ekki, að stéttabar-
átta og bylting geti samræmst
kærleikshugsjóMnni — nei, — ég
held þetta fcverinit geti ekki far-
ið saman.“
Enn síðar segir hún:
„Ég tel, að í heimi nútímans^
heimi 20. aldarinnar, sem við til-
heyrum, heimi kjarnorku-
sprengju og geimferða, hafi hug-
myndin um stéttabyltingu í þvi
slkyni að færa fólkinu framfarir
glatað þýðingu sinni. Því að á
okkar tíma ætti að vera unnt að
ná framförum með þátttöku
mannkynsins alls, — hverra
stétta, stem menn eru, ættu þeir
að geta unnið í sameiningu a3
auknum framförum. Því minni
barátta, því minni blóðsúthell-
ingar — þeim mun betra fyrir
fólkið. Sú er trú mín.“
Þessi sfeoðun konu, sem ali»
hefur verið upp í meiri komm-
úniskum rétttrúnaði en nokkur
önnur er hollur lærdómur fyr-
ir alla.
„Það gerði fá-
tæktin46
Daginn, sem framlboðsfrestur
rann út, lýsti nalfngreiindur mað-
ur ástandinu á íslandi svo:
„— — — þegar annar helm-
ingur íslenzku þjóðarinnar hef-
ur verið gerður að hiálfvitum og
hinn veit ekki sitt rjúkamdi ráð.“
Ekki er nú dómurinn fagur, og
efkki mundi vel fara, ef þeir, sem
að eigin dómi eru annað hvort
hálfvitar eða vita ekki sitt rjúk-
andi ráð, ættu að fá Stjórn lands-
ins í sínar hendur. En er þá
ásitandið ekki eittíhvað betra í
Framsöknarlflokknum?
Ástandið í Framsókn lýsir sér
m.a. í því, að þeir Þorsteinn Sig-
urðsson formaður BúnaðarféL
íslands og Jakob Frímannsson
formaður Sambands ísl. sam-
vinnufélaga skuli hafa verið
fedldir úr 100 manna miðstjórn
flo'kksins. Báðir eru þessir menn
persónulega vel metnir af öll-
um þekn, er þá þekkja og for-
ystumenn í þeim tveim almanna
samtökum, sem löngum hafa
verið styrkasta sfcoð Framsókn-
ar. Ástæðan tffl þess, að þeim
skulli niú rutt úr miðstjórninni,
er vafalausit fyrst og fremst sú,
að þeir vilja ekki misbeita trún-
aðarstöðuim síruum og þeim al-
mannasamtökum, sem þeim hef-
ur verið treyst tffl að stjórna,
jafn hatramlega í flokksþágu og
'hinir örvæntingarfullu vald-
Streituanenn flokksins heimta að
'gert sé. Með þessu er engan
veginn sagt, að Þorsteinn Siig-
urðsson og Jalkob Frímannsson
vilji ekki nota áhrif sín Fram-
sóknarfiokknum til stuðnings.
En þeir eru báðir lífsreyndir og
'hyggnir menn. Þeir skilja, að
það dugar ekki lengur að nota
söanu aðlferðina og áður fyrri
var beitt. Afstaða þeirra er stað-
festinig á orðum Gunnars Sig-
urðlssonar fyrrum bónda á Ein-
arssfcöðum í Öxarfirði, sem seg-
ir í samtali er birtist 4. maí sL
í íslendingi.
„Þú ert Sjálfstœðismaður.
— Ég haf eiginlega verið það
frá Sitofnun Sjálfstæðisflokksins.
Reyndar fór ég dult með það á
tímabilL það gerði fátæktin og
viðs-kiptaaðstaðan. Þetta blessað-
ist og nú þurfa menn ekki að
eiga á hættu að líða fyrir skoð-
anir sínar, a.m.k. ekki í þeirn
mæli sem áður.
Hvernig lýst þér á kosning-
arnar í sumar?
—Mér lýst heldur vel á þær,
en það þarf að vinna vel. Það
þarf oftast að berjast harðar fyr-
ir góðan málstað en slæman." |