Morgunblaðið - 04.09.1977, Blaðsíða 2

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. SEPTEMBER 1977
34
katla. Bærinn Aranyaprathel er
Thaimegin vió landamærin. Þar
lá fyrrum járnhrautin milli
höfuóborganna. Nú eru þar
höfuðstöðvar hersins or 7000
manna flóttamannahúðir.
Hinn stríðshrjáði almenninsur
var friðinunt fefíinn of> bjóst við
að haf-ur sinn mundi a.ni.k. hatna
við að hernaði lyki. En varla voru
tveir tímar liðnir frá þvf að her-
menn Kmeranna komu inn í borf>-
ma oft hermenn stjórnarinnar af-
hentu vopn sín. er sifiurveffararn-
ir tókii kerfishundið að reka alla
íbúana af heimilum sínum og
áfram eins of> sauðfé af afrétti
efti.r vefjunum út úr borjtinni.
Sjúklinf>ar voru hraktir með skot-
vopnúm út úr sjúkrahúsum of>
stauluðust eða var ýtt áfram í
sjúkrarúmunum i þvögúnni eftir
f>ötunum, en þeir umsvifalaust
skotnir sem ekki hlýddu að braftöi
eða urðu eftir. Þetta staðfesti við
mig læknir, sem lengi starfaði við
Friðarsjúkrahús Sovétríkjanna í
Phnom Penh og í Battamhang.
Honuni tókst að dulbúast oj> er nú
í flóttamannabúðunum í Thai-
landi. En læknar voru sem aðrir
menntamenn drepnir, ef upp utn
þá komst. Það urðu örlög tvegfíja
af meðlæknum hans að falla
þannig fyrir kúlum.
Þarna kom strax i ljós hið
skipulega markmið, sem foringjar
Rauðu Kmeranna höfðu undirbú-
ið meðan þeir voru enn að berjast
úti í skógunum. Það byrjuðu þeir
nú markvisst að framkvæma, þ.e.
að rífa upp með rótum öll hefð-
bundin viðhorf til fjölskyldulifs,
heimila, trúar, menntunar, við-
skiptahátta, tækni og alls þess,
sem hingað til hafði myndað þjóð-
félagið í Kambodíu. Til þess dygði
ekki minna en að þurrka út allt
borgarlif, heimilislíf og fjöl-
skylduviðhorf. Og i þeim tilgangi
þurfti að farga öllu skrifuðu og
prentuðu máli, bókum og blöðum,
i landinu til að geta einangrað
Kambodiumenn frá fortíð sinni,
frá umheiminum og hvern frá
öðrum. Á þessum fyrsta degi var
tekið til við að safna öllum bókum
og skýrslum úr húsum, opinber-
um skrifstofum og söfnum og
brenna úti á götunni. Þar fór m.a.
gamla fornbókasafnið og söfn
klaustranna með menningarsögu
landsins, ásamt öllum skýrslum,
skólabókum og ritum. Eftir að
hafa tæmt borgirnar af fólki, sem
tök nokkurn tíma, lýsti Anka
Loeu, (sem mun þýða æðsta
stjórn eða eitthvað þvilíkt), eða
hin alvöldu, ópersónulegu stjórn-
völd, yfir stofnun lýðveldisins
Kambódíu. Talið er að þessi
æðstu stjörnvöld, sem enginn
virðist komast í snertingu við, séu
um það bil tugur ungra kommún-
ista, sem á sínum tíma sátu í há-
skölabænum í París og lögðu á
ráðin um það hvernig ætti að
byggja upp nýja tegund af þjöð-
félagi. Þeir vissu auðvitað hvað
bezt væri fyrir hvern og einn. Það
skyldi framkvæmt hvað sem það
kostaði. Þeir þurftu aðeins að ná
algerum völdum í landinu og voru
raunar viö sigurinn búnir að bola
frá forystu meðal skæruliðanna
bæði þjálfuðum útsendum komm-
únistum frá Hanoi og fylgismönn-
um Shianouks prins, sem þeir
höfðu notað ti| að setja þjóðernis-
stimpilinn á skæruliðahreyfing-
Rigningin er hlý, og þegar rignir er um að gera að drffa krakkana út f bað. Hvað skyldi verða um þessa
litlu flóttamenn frá Kambódíu?
una og vinna fylgi almennings. Þá
kváðust þeir aðeins ætla að setja
þetta átrúnaðargoð fólksins, góða
þjóðhöfðingjann, aftur í valdastól
og frelsa fósturjörðina — um
kommúnisma var lítið talað. Og
nú situr Shianouk ásamt konu
sinni í stofufangelsi í hálftómu
iðnaðarhverfi í Phom Penh og
Kmerarnir eiga i útistöðumog
átökum við liðssveitir Viet-Nama
á austurlandamærunum engu sið-
ur en Thailendinga vestan megin.
Þeir Kambodíumenn, sem komizt
hafa út úr landinu, segja, að
ungu, miskunnarlausu Kmeraher-
mennirnir, sem margir eru dreng-
ir niður í 11 —12 ára, gefi þá eina
skýringu, er þeir hrekja og drepa
fólkið hiklaust: — Anka skipar
það! Það er ösk Anka! En í land-
inu eru engir dómstólar og varla
fangelsi.
Hvað hefur svo verið að gerast i
Kambodiu undanfarin tvö ár?
Það af fólkinu, sem lifði af fyrstu
þjóðflutningana úr borgum og
þorpum, gangandi og matarlitið í
30—35 stiga hita, var látið stanza
einhvers staðar úti i sveit, hrófla
yfir sig hreysum og byrja að ryðja
land og rækta hrísgrjón. Veik-
byggð gamalmenni og börn byrj-
uðu að hrynja niður eða voru
skotin, ef þau sýndu minnsta mót-
þróa eða gátu ekki haldið áfram.
Fyrir slika væru ekki rúm i hinu
nýja þjóðfélagi. Nú voru allir
eldri en 10 ára, sjúkir og heil-
brigðir, neyddir til að bogra á
ökrunum i 10—12 tíma á dag, en
nokkur gamalmenni í hverju
þorpi látin gæta ungbarnanna.
Matarskammturinn er yfirleitt
sem svarar einni Nestle-
mjólkurdós af hrísgrjónum eða
um 200 grömm á dag yfir hris-
grjónatímann, en þess á milli
hrísgrjónasúpa ein. Enga læknis-
hjálp er að hafa. Sá sem telur sig
of veikan til að fara til vinnu, fær
venjulega tvær aðvaranír, en er
svo leiddur út i skóg. Fólk, sem ég
talaði við, hafði sumt séð likin
liggjandi í skóginum siðar. Nú
orðið eru sjaldan notaðar byssur,
segja flóttamennirnir. Algengast
er að binda hendur fórnarlambs-
ins fyrir aftan bak, neyða það til
að krjúpa og síðan er slegið snögg-
lega aftan á hálsinn með haka.
Ith Thaim, 35 ára gamall flótta-
maður í búðunum í Aranya-
prahet, kvaðst hafa séð þegar 10
fjölskyldur fyrrverandi ríkis-
starfsmanna voru myrtar, alls um
60 manns,. á bananaekru skammt
frá þorpinu Banteay Neang. Þeim
var raðað upp með hendur bundn-
ar fyrir aftan bak og síðan'hver
fjölskyldan tekin af annarri, af
öllum hinum ásjáandi. Fyrst var
faðirinn, látinn ganga fram milli
tveggja Kmera með byssustingi,
sem stungu hann í brjóst og háls,
konan og börnin voru síðan stung-
in þar sem þau stóðu.
I i umhalil á bls. o2
Deir drápu alla opinbera
starfsmenn - Ég þðtllst
vera brauðsali.
sagul fióttamaðurlnn So Ghantho
So Chantha var nýkominn í
flóttamannabúðirnar f
Aranyaprathet, þegar ég hitti
hann þar. í fyrstu var hann
dálítið tortrvgginn, kvaðst vera
hálf lasinn, en þegar hann
byrjaði að segja sögu sína, var
hún ítarleg og dæmigerð fyrir
sögu annarra flóttamanna, hljóð-
aði eitthvað á þessa leið:
— Ég er fæddur 11. nóvember
1950 f þorpinu Kandol Chum í
Thbaung Khmum héraði í
Kampong-Cham. Faðir minn heit-
ir So-H: ng og var hermaður á
eftirlaunum, og móðir mín Onk
Sean. Sjálfur bjó ég í Loehentong
áður en Phnom-Penh féll. Ég
hafði lokið stúdentsprófi 1968 og
stundaði veturinn eftir nám í
læknisfræði. Én vegna fátæktar
hætti ég f bili og fór að vinna í
pósthúsinu. L'i'Vl-SIi’VI var póst-og
símamálastjóri þá, en varð síðar
sendiherra Kambodíu í Banda-
ríkjunum. Ég vann frá 7—-2 e.h.,
en stundaði síðdegis nám í sögu
og landafra'öi f bókmennta-
deildinni.
— Ilinn 18. marz 1970 var
Sihanouk settur af. Þá hadti ég að
vinna í pósthúsinu og gekk í her-
inn. Ég bar númer 74857 og 1972
var ég orðinn liðsforingi. Eftir
þriggja ára herþjónustu tók ég til
við nám í ensku í bókmennta-
deildinni, því ég ætlaði mér að
verða enskur túlkur. En það varð
endasleppt. F.vrsta janúar 1975
nálguðust Rauðu Kmerarnir
Phnom Penh og barizt var
ákaft utan við borgina.
Stjórnin lokaði öllum skólum,
þar með háskólanum, þvf
eldflaugum, sprengjum og
kúlum rigndi niður.
1 febrúar var enn barizt
ákaft. Þá fór ég með flugvél
til borgarinnar
Kattambang f atvinnuleit.
Ég lofaði foreldrum ,
mfnum að ég skyldi koma aftur
heim, en þegar ég ætlaði að gera
það, var leiðin ófær vegna bar-
daganna.
— 17. apríl féll Phnom Pehn og
kommúnistastjórnin tók við völd-
um. Ég var hrakinn út úr.Battam-
bang með öðrum fhúum. A
leiðinni fékk ég fréttir af þvf
þegar Kmerarnir létu drepa alla
yfirmenn úr her Lon Nols, sem
þcir höfðu í haldi. Létu þá alla
gefa sig fram og klæöast sfnum
beztu búningum og heiöurs-
merkjum til að fara og fagna
Sihanouk prinsi við komuna til
Kambódíu. Þcir fóru allir glaðir
og kátir upp í trukkana hjá þcim
En þeir beygðu allt í einu út í
skóg, þar sem liðsforingjarnir
voru strádrepnir með hríðskota-
byssum. Þar gátu menn séð
hrúguna af líkum þcirra. Ég varð
dauðskelfdur.
— Þegar ég kom að Dang Run
þorpi í Battambang héraði, var ég '
neyddur til að vinna á ökrunum.
Eftir að ég og allir hinir f þorpinu
höfðum verið yfirheyrðir um ævi-
feril okkar, byrjuðu kommúnist-
arnir að drepa alla opinbera
starfsmenn, tóku hvern á fætur
öðrum, byrjuðu á mönnum úr
æðri stöðum hjá fyrri stjórn og
svo niður eftir... t þessu þorpi
vissi enginn hver ég var og ég
sagði rangt frá, kvaðst vera brauð-
sali. Þeir trúðu mér, því ég þóttist
vera fáfróöur, fátækur maður.
— A þessum tíma var engum
leyft að flytja sig úr einum stað á
annan. Öllum ungu mönnunum
og ungu konunum var safnaö
saman og þau látin mynda hóp,
sem þeir kölluöu Æskulýðs-
sveitir. Rauðu kmerarnir fluttu
það frá þorpum sínum, og skildu
hörnin frá foreldrum og konurn-
ar frá mönnum sínum. Margir
dóu úr hungri og beinlínis sorg.
þegar þeir vissu ekkert hvað
hefði orðið um fjölskyldur þeirra.
Sumir biluðu á sinni og aðrir dóu
úr sjúkdómum eins og malarfu,
sem þeir fengu í skógunum.
— Rauðu kmerarnir þekkja
enga mannúð, sagði Chantho.
Þeir hafa haldið áfram að drepa
og drepa, allt fram á þennan dag.
Þeir neyða alla til að vinna
erfiðisvinnu á ökrunum í hitan-
um, þó þeir hafi aldrei gert slíkt
áður og gefa þeim ónóga fæðu.
Fólkið vann meira en 10 klukku-
stundir á dag, án þess að til væru
næg verkfæri, skór, hattar til
hlíföar brennandi sólinni, föt eða
aðrar nayðsynjar. Þarna létu
Kmerarnir fólkið vinna verk
uxanna og notuðu uxana í staó
dráttarvéla.
— Rauóu kmerarnir skiptu
fólkinu í hverju þorpi upp í
nokkra hópa og f hverjum hópi
voru 10 fjölskyldur. Piparsveinar
og ógiftar konur voru í hreyfan-
lega æskulýðsf lokknum. Allt varð
að vinna með handafli, því hvorki
var til benzín né olía. A kvöldin
var algert myrkur f þorpinu og
enga hreyfingu að sjá. Énginn
mátti ganga frá einu þorpi til
annars, ekki að hlusta á útvarp og
ekki tala saman. Rauðu kmerarn-
ir st jórna öllu, smáu og stóru,
jafnvel hvort maður má sofa, og
þeir vita hvað þeir eru að gera,
þvf til að hafa samstöðu og þrek
verður maður að borða, og þvf fær
rhaóuí enga góða fæðu. Sumar
mæður höfoi. »nga brjóstamjólk
handa börnum staum vegna
lélegrar fæðu, og bivðingar
höfðu stöðvazt hjá mörgum
ungum konum.
— Þetta ár, 1975, varVóð upp-
skera. En Rauðu kmera^nir
leyfðu okkur ekki að fá jirfsgrjón-
in til rnatar. Þeir skömmtuðu
fólkinu spðin hrfsgrjón (W létu
það halda áfram að vinna( Eftir
að uppskerustörfuni lauk.neyddu
Rauðu ktnerarnir okkur ti! að
grafa skuröi og gryfjur. Fólk varð
að grafa í leðjunni uin regntfm-
ann. (Jnnið var frá kl. 5 á morgn-
ana til 10 að kvöldi nema á
máltíðum, sem voru tvær á dag,
klukkutfmi í hvort skipti. Unga
fólkið í æskulýðsflokknum var
alltaf gegnblautt og átti þvf ömur-
iega ævi.
— Kommúnistarnir geröu
skýrslur um alla og héldu áfram
að drepa fólk, sem hafði unnið
hjá gömlu stjórninni, hvar og
hvenær sem þeir fundust. Ég
hafði bæði verið f hernum og
unnið á pósthúsinu, svo ég var
sfhræddur. Itauóu kmerarnir
leyfðu mér ekki að leita að f jöl-
skyldu minni. Allir hötuðu
kommúnistana.
— Eftir aö kom fram á árið
1976 og búið var að koma upp-
skerunni f vöruhús, gáfu
kommúnistarnir hverjum manni
í mínu þorpi svolftið af hrfsgrjón-
um. Þeir söfnuðu saman öllum
börnum eldri en 7 ára og komu
I i ainhald á l»Þ • 2