Morgunblaðið - 04.09.1977, Blaðsíða 10

42
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. SEPTEMBER 1977
Vitretex
plastmálning
utan húss og innan
Hempeí’s
málning og lökk
átréogjám
Cuprinol
fúavamarefni
Slippfélagið í Reykjavík hf
Málningarverksmíðjan Dugguvogi
Símar 33433og 33414
Vorum að fá sendingu af glæsilegum
sófasettum klædd með leðri og plussi.
Valhúsgögn
Ármúla 4
Velkomin
Valhusgögn
Dr. Björn Sigfússon;
„Namsér
lönd á yztu
jarðar
jöðrum”
Snæland vort og heimskauts-
baugsfylkin fimm norðan af 3
Skandinavíuríkjum voru aðilar að
Norðurkolluráðstefnu í Reykja-
vik um miðjan ágúst 1977. Sú
hreyfing er ættuð frá Norður-
landaráði (laungetin?) án þess að
njóta nægs fjár frá því eða um-
boðs til áhrifaríks hlutverks.
Kann það að standa til bóta, eða
það vill Island. Fremstan í bar-
áttu fyrir hlutverki þeirra ráð-
stefna hygg ég Ragnar Lassin-
antti, landshöfðingja Norður-
botnsléns. Atvinnuhorfur og
framfaralíkur eru hins vegar
beztar í hinum norsku þrem fylkj-
um svæðisins: Nordlandi (þ.e.
Hálogalandi), Tromsfylki og á
Finnmörku. Undir Finnland
heyrir 5 fylkið, Lapplandslén;
Lappar þeir eða Samar, sem þeim
megin landamæra búa, eru þó að-
eins um 4 þúsund. Mestur þorri
Sama er annars norskir þegnar.
Norðurhetta, sbr. fjallgarða-
heiti eins og Snæhettu (2286
metra), sem efst rís yfir Dofra í
Noregi, finnst mér vera löguleg-
ust þýðing á Nordkalotten, sem er
norrænt heildarheiti umræddu
landshlutanna. Sumir kenna það
frekar við Norðurhúfu eða
Norðurkollu því bleðill á krúnu
páfans heitir líka kalott. Menn
mega velja.
Það má 1977 teljast íslenzkur
milligönguvilji, hvenær sem þarf
(sjá orð utanríkisráðherra,
Nordisk Kontakt 1977, s. 488), að
grænlenzk heimastjórn fái frá
upphafi (1979?) beina aðild að
Norðurlandaráði (sbr. Færeyjar).
Rökrétt leiddi af þessu að Viðtaka
á Grænlendingum í Norðurhettu-
ráðstefnur framtíðar hlaut með-
mæli á ráðstefnunni hér frá for-
seta borgarráðs og i ræðum fleiri
en eins af þeim Islendingum sem
fyrir henni gengust. Grein mín I
dag þjónar sama Grænlandsmál-
efni í fjölþættara samhengi. Þótt
ég snerti við pólitík innan um
landafræðina er reynt að forðast
beina tillögugerð, bíða þess held-
ur, sem Grænlendingar munu
kveða upp úr með. Þeir eru að
snerpa sig.
„Sigldi frosin höf
á untlan öörum“
Fornir landnemar vorir og eins
eskimóar úr vestri komnir gerðu
það. Héðan var Grænland fundið i
vesturísnum og numið en forfeð-
ur Grænlendinga bættust þar við
á Sturlungaöld. Fyrirsagnalínur
mínar tvær, fengnar að láni frá
E.B. (Frosti), vísa til strangrar
siglingareynslu á fleiri öldum en
tala samt almennar til okkar i
líkingu um kjör og afrek manns
sem fyrstur komst illar leiðir og
aðrir svo eltu. Ég heimfæri hér á
eftir líkinguna meir til þegnheild-
ar en til nokkurs eins af braut-
ryðjendunum.
Hefur heimastjórnin 1904—18
og síðar nýting vor á fullveldinu
brotið ís í þeim efnum fyrir nokk-
ur önnur þjóðlönd? — Sú tilætl-
unarsemi að islenzk saga ætti að
geta gefið af sér fjölþjóðlegar
ályktanir, gefið „verdenshistor-
iskt udbytte", skrapp í vinarbréfi
upp úr Jóni Sigurðssyni fyrir
rúmri öld og er enginn ósómi; en
spurn minni er ekki hægt að
svara með einföldu jái. Þó Færey-
ingar séu komnir Iangt sömu leið
eiga þeir eftir að bíta úr nálinni.
Um eggjun fengna héðan hafa
þeir víst sagt eitthvað. En þeirra
vandi er sérstakur. M.a. þess
vegna eiga þeir mun oftar en ís-
land gerir að taka tvíhliða samn-
ing við grannland (t.d. við græn-
lenzka heimastjórn) fram yfir
íblöndun í alþjóðlegri viðureign-
ir.
Fordæmi eggja. en ekki hjálpar
að hugsa sér að þjóðlandi heppn-
ist sjálfstæði nema efnalegur og
menningarlegur grundvöllur og
þjóðrýmd með nægri frelsisþurf-
andi spennu séu viðhlítandi og á
frið megi eitthvað treysta. Ófull-
komleikinn hlýtur að vísu að loða
við hvert ungt ríki. Á tilfinningu
um að frelsið sé I veði leitast
örlögin við að næra þau lönd,
meðan vanmegna eru, og loks
knýja þau til afreka.
Kom ekki allt sjálfkrafa til ís-
lenzkra valdhafa í rás tímans?
Ónei. Ef einhver heldur að
Heimsstyrjöld I og II hafi fært
okkur ókeypis sjálfstæðisáfang-
ana 1918 og 1944 og ótti Natórfkja
við að leyfa brezkum herskipum
að kremja til uppgjafar og heiftar
fámennasta Natóríkið hafi einn
saman fært okkur 1976 hinn
þriðja áfangasigur fullveldisins,
væri það blinda á atburðasöguna,
eins og hún var, en bæði (velvilj-
uðum) róttæklingum og óvinum
okkar þætti vist þessi Natósvið-
setningin sniðugri. Um alla þrjá
áfangana má segja að heimsvið-
burðir flýttu þeim, þeir leyfðu
tækifærin, sem Island notaði sér,
af þvi það hafði undirbúizt nokk-
uð.
Það hafði tekið 25 ára útgerðar-
þróun fyrir tsland að verða fært
um í fyrra striði að reka eimskipa-
félag, sem tryggði Ameríkuverzl-
un, meðan Danmörk var lokuð.
Án þess að sýna Dönúm þannig
fram á getuna, en tiltölulega van-
getu þeirra til að ríkja og þver-
skallast, hefði ekki fengizt hin
góða lausn sambandsdeilunnar
við beggja styrjalda lok í seinna
sinn eftir nýjan 26 vetra aðdrag-
anda. Óskyldur þessu var 1944
ótti við að sigurveldin færu að
skipta herfangi í stríðslok (að-
steðjandi Yaltaráðstefna gerði
það). Hann leyfði enga bið sam-
bandsslita til 1946, stórvelda-
viðurkenning á lýðveldinu varð
að vera á hreinu strax 1944. Þetta
leiddist lögskilnaðarmönnum
okkar og Dönum en varð ekki
umflúið.
Hér þarf greinarmun vegna
okkar og líkt staddra landa. Nató-
mál vor eru alveg sérlegt efni,
ekkert fordæmi stofnað (þó tengd
væru evrópskum stríðslokaótta
1944—51). En landgrunnslög okk-
ar frá 1948 og stigmögnun haf-
réttarkröfu þegar nær dró nútíma
vildu margir Islendingar stöðugt
nota sér öðrum þjóðum til eggjun-
ar og láta sigurinn nást fyrir
hundrað ríkja hönd, gagnvart ör-
fáum ofveiðistórveldum. Það sem
innlimar íslandssögu í heimssög-
una virðast vera fáein fordæmi ög
eftirdæmi fyrir byrjendur. Því
ekki það?
Seinustu þrettán áratugi hafa
Islendingar ekki gleymt að hlusta
eftir hverju klukkuslagi þjóð-
anna, sem markar áfanga viss
tímahvörf. „En hér kynnu sumir
að segja: þetta kemur ekkert Is-
landi við... En þegar svo langt er
komið, þá er ómögulegt annað en