Morgunblaðið - 04.09.1977, Blaðsíða 20

52
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. SEPTEMBER 1977
Þorsteinn Stefánsson:
Líf-
trygging
verð-
bólgunnar
A stiiðsárunum fundu stjórn-
máiamenn okkar sem allt vilja
íí( r.í fy'rir alla, upp það þjóðráð að
j-roiða visitöluuppbætur á tíiunn-
laun, ef verð hækkaði, á einhverj-
um vörum, óþörfum sem þörfum,
svo sem áfenpi ojj tóhaki,
nokkrum kartöflupokum of»
lambaskrokkum, síðasta
mánuðinn fyrir haustuppsker-
una, svo eitthvað sé nefnt. Brátt
kom í Ijós að það kostaði ríkissjóð-
inn meira að fjreiða öllu starfs-
fólki sínu launabæturnar en að
Kreiða niður verð á þessum fáu
kartöflupokum ojj lambaskrok-
um. Þannig var það að yfir heilu
liuna fenjju launamenn marjjfald-
ar launabætur fyrir þessa smá-
muni. Þetta stóð svo ekki lenjji.
En það hefur tekið langa oj> harða
baráttu að losna við áfenjjið og
tóbakið úr vísítölunni.
Þá var einnij; ákveðið að tiú-
vöruverð hækkaði til samræmis
Dagsbrúnarkaups. Framkvæmd
þessa var svo með þeim hætti, að
skiptast skyldi á hækkun Dags-
brúnarkaups og búvöruverðs.
Ég vakti þá strax athygli á að
þetta væri verðbólguvaki. Þvi var
engu sinnt. í aldar þriðjung eru
nú þessar víxlhækkanir búnar að
vera hringekja, magnari og líf-
trygging verðbólgunnar. En ekki
er staðar numið við þetta. Arlega
er samið um kauphækkanir, sem
ekki eru i neinu samræmi við
afkomu atvinnuveganna og
þjóðarhag, og þó þeir í fyrstu séu
við hæfi, þá sé sjálfvirkni
verðbólgunnar fyrir framhaldinu.
Aður en varir eru þessir samning-
ar orðnir eins og innstæða í þrota-
búi, og verða þá að afskrifast með
gengisfellingu. Allt hefur þetta,
sem hér hefur sagt verið valdið
þeirri óðaverðbólgu, sem hér
hefur verið ráðandi allt frá stríðs-
lokum, og sér ekki fyrir endann á.
SAMNINGARNIR
Lokið er nú meiri háttar kaup-
deilum, og eins og jafnan áður,
þannig að launamenn hafa að
mestu leyti komið fram kröfum
sínum. Löggjöfin hefur búið
kjaramálin þannig í hendur
launamanna, að heita rná að jafn-
gíldi sjálfdæmi um kauptaxtana.
En það þýðir ekki það sama og
sjálfdæmi um lífskjörin, þar eru
það þjóðartekjurnar sem
skammta. Verkföllin draga meira
eða minna úr þeim tekjum, svo
minna verður til skiptanna.
Þannig verða afleiðingarnar öfug-
ar við tilganginn.
Að þessu sinni var samið um
miklar kauphækkanir, og fyrir-
heit gefin um framhaldandi kaup-
hækkanir f áföngum og vísitölu-
uppbætur á grunnlaun. Hér er
því um meiri háttar verðbólgu-
samninga að ræða. Þetta fyrirheit
um frekari kauphækkanir og visi-
töluuppbætur, án þess að nokkuð
sé vitað um möguleika atvinnu-
veganna til að standa við þau, eru
það sem kallað er að Iofa upp í
ermina sina. Hér er um mikla
verðbólguvaka að ræða, sem laun-
þegar leggja höfuð áherslu á, eins
og það sé óðaverðbólga, sem bar-
ist sé fyrir fremur en kjarabætur.
Er hægt að trúa því að þeir sem
fyrir þessu standa hafi ekkert
lært af aldar þriðjungs reynslu,
og viti því ekki hvað þeir eru að
gera?
AFLEIÐINGARNAR
Nú þegar er farið að rigna yfir
okkur tilkynningum um
verðhækkanir vega kauphækkan-
anna og gengissig. Verðbólgan
lætur ekki á sér standa. Stóra
númerið er svo framundan, þegar
búvöruverðið hækkar til sam-
ræmis við Dagsbrúnarkaupið, og
því næst vísitölubætur á grunn-
laun. Þetta heldur svo áfram að
marg endurtaka sig til ársloka
1978. Þá hafa svo fyrirheitin um
enn frekari kauphækkanir i
Þorsteinn Stefánsson.
áföngum, og vísitölubætur, veru-
leg áhrif á verðbólguna. Þetta eru
innlendu áhrifin á óðaverð-
bólguna, og loks má gera ráð fyrir
að verðbólgan aukist enn vegna
verðhækkana á innfluttum
vörum. Við getum þvi farið nærri
um það að gengislækkanir verða
áþekkar kauphækkunum. Af þvi
leiðir svo sami eltingaleikurinn
milli kaupgjalds og verðbólgu
hefst að nýju við lok samnings-
timans, og þannig heldur þetta
áfram svo lengi sem ekki eru
gerðar viðeigandi breytingar á
vinnulöggjöfinni og visitalan
numin úr öllum kaupsamningum.
Þá eru ihugunarefni huldumenn-
irnir, sem hringdu til stéttarfél-
aga út um land, án þess að láta
nafns síns getið, og sögðu þeim að
gera skyndiverkfall. Og þessu
hlýddu verkamenn eins og skyn-
lausar skepnur, sem kennt hefur
verið að láta að stjórn. Fimm-
hundruð króna seðillinn er að
verða verðminni en krónan var,
þegar ég var um tvítugt.
STOR iviaður
Það gerðist á fridegi verka-
manna 1. maí að forseti Alþýðu-
sambandsins gaf út til sinna
manna bann við allri yfirvinnu
meðan kaupsamningar væru ekki
undirritaðir. Allir sem einn
hlýddu banninu. Heraginn í
Alþýðusambandinu hefur vanið
félagsmenn á að láta vel að stjórn.
Sjálfur gaf Björn sér umboð til að
boða þetta bann. Það voru hæg
heimatökin. Stór maður Björn
Jónsson.
Er þetta ekki það sem kalla má
einræði öreiganna undir einum
hatti?
Hvað hefur svo þetta yfirvinnu-
bann kostað verkafólk og þjóðina
í 7 vikur? Þvi getur best svarað
verkafólkið sem þarf að nota
hverja stund sem gefst, til að
vinna sér fyrir daglegu brauði, og
standa í skilum við fjárheimtu
hins opinbera, sem gengur ríkt
eftir sínu. Hversu margir
skyldu þeir hafa verið, sem voru
þakklátir fyrir bannið og fri-
stundirnar?
Loftar þú þessu, Björn?
í MORGUNSÁRIÐ
ÓLAFUR ÞÓRÐARSON
Nú hefur Óli í Ríó sent frá sér sína fyrstu sólóplötu.
Á þessari plötu flytur Öli einungis frumsamda tón-
list ásamt nokkrum þekktum tónlistarmönnum.
Þessa plötu ættu allir aö hlusta á því að hún er
einhver sú athyglisverðasta sem heyrst hefur lengi.
FÁLKIN N
Ekki er mér kunnugt um að
rlkisstjórnin hafi á nokkurn hátt
látið þetta mál til sín taka, enda
hefur það verið háttur allra rikis-
stjórna hér, að taka með hógværð
öllum bolabrögðum og þvingun-
um, sem stéttarfélögin temja sér
við gerð kjarasamninga. Uppsker-
an er svo óðaverðbólga, sem
hvergi á sinn líka I siðmenntuðu
þjóðfélagi.
ÞATTUR STJORNVALDA.
Á stríðsárunum voru skipaðar
fjöldi ráða og nefnda, sem öll
höfðu þann tilgang að skerða með
einum eða öðrum hætti rétt ein-
staklinga til að ráða sjálfir með-
ferð sinna mála. Enginn minntist
á lýðræðisbrot I þessu sambandi.
Eðlilegt framhald af þessu var að
ríkisvaldið tæki einnig til sinnar
meðferðar yfirstjórn kjaramál-
anna og á engan hátt ólýðræðis-
lega.
það er mikill misskilningur aó
kaupdeilur séu einkamál laun-
þega og vinnuveitenda og komi
því ekki öðrum við. Kaupdeilur
og verkföll eru mál, sem snertir
meira og minna hag allrar þjóðar-
innar, og geta skipt sköpum um
afkomu hennar. Það er þvl ekkert
eðlilegra en að réttarfarið I land-
inu fari með þessi mál.
Þáttur ríkisstjórnarinnar i
þeím kaupdeiluin, sem nú má
heita lokið, er sá að lofa fjárfram-
lögum úr ríkissjóði, sem skipta
milljörðum króna og lækkun
skatta til þess að kaupa sér frið
um stundar sakir á vinnumarkað-
inum, án þess að nokkur heimild
sé fyrir þvl I fjárlögum, söndum
og samþykktum af alþingi. Er
þetta ekki eitthvað I ætt við það,
sem kallað hefur verið að stjórna
með fyrirskipunum?
VARNAÐARORÐ
Ef það er tilgangurinn með
kaupdeilum og verkföllum að
bæta lífskjörin, þá er þar skotið
alveg fram hjá marki. Leiðin til
velmegunar er bætt vinnuhag-
ræðing, meiri verkkunnátta, og
meiri vinnuafköst á hverja vinnu-
stund. Og ekki siður betri hag-
stjórn I framkvæmdum og fjár-
festingum. Vinnutími mætti vera
lengri. En hefur engum komið til
hugar, að ófriðurinn á vinnu-
markaðinum sé refskák um sjálft
fjöregg þjóðarinnar — sjálfstæð-
ið?
Hversu lengi getum við haldið
uppi margföldu Evrópumeti I
verðbólgu og fálskri kaupgetu
með erlendu lánsfé, án þess að
glata fjárforræði voru og sjálf-
stæði? Að því skyldu menn
hyggja, áður en það er um seinan.
Ef þjóðin vill viðhalda sjálf-
stæði slnu og sjálfsvirðingu þá
verður hún aó temja sér þá lifnað-
arhætti, sem eru I samræmi við
hennar eigið aflafé. Þó það jafn-
gildi ekki því, sem á sér stað hjá
ríkustu og háþróuðustu þjóðum
heims, þá stöndum við þó ofarlega
I lífskjarastiganum.
Þorsteinn Stefánsson.
Hrfsateigi 8, Reykjavfk.