Morgunblaðið - 04.09.1977, Blaðsíða 4

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 4. SEPTEMBER 1977
36
Þórs
niörk,
útsýni
til
E.vja
fjalla
jökuls.
Gestur
Guðfinnsson:
ÍÞórs
slóðum
Ferðafclaiísins
Ferðafclaíí Islands hefur ver-
ið stórvirkt um byggingafram-
kvæmdir þau 50 ár sem það
héfur starfað. Sæluhús félags-
ins og deilda þess eru orðin
sautján talsins á fimmtíu ára
afmælinu og undirbúningur
hafinn að því átjánda. Eitt þess-
ara húsa og það stærsta og
myndarlegasta er Skagfjörðs-
skáli í Þórsmörk. Skálinn er
tengdur minningu Kristjáns
Skagfjörðs sem lengi var fram-
kvæmdastjóri Ferðafélagsins
og ötull og farsæll ferðamaður.
Skagfjörðsskáli var upphaf-
lega byggður árið 1954 og þótti
vel við vöxt miðað við allar að-
stæður. Þrjátiu og ein koja var í
skálanum, en talið að 60—70
manns rúmuðust í húsinu. En
aðsóknin átti heldur betur eftir
að aukast. Og 1964 var ráðizt í
stækkun skálans. Sú stækkun
nægði þó ekki lengi og 1974 var
skálinn enn stækkaður og þá
nálega um helming og rúmar
nú 160—200 manns. En aðsókn-
in heldur áfram að aukast jafnt
og þétt og um helgar kemur
fyrir að húsrýmið nægir naum-
ast, þó þröngt sé legið. T.d.
gistu um 240 manns i skálanum
eina helgina í sumar, fór að
vísu vel á með skálagestum, en
erfitt hefði verið að bæta mikið
við þá tölu.
Nú kann einhver að spyrja
hvað valdi þessari gifurlegu að-
sókn að Þórsmörk. Þar koma
nokkur atriði til greina.
Eitt þessara atriða er að sjálf-
sögðu skálinn, upphitað hús
með kojum og dýnum og eldun-
araðstöðu, sérstakt snyrtihús
með rúmgóðum salernum og
heitum og köldum sturtum og
afbragðsgóð tjaldstæði fyrir þá
sem fremur kjósa að búa úti en
gista i skálanum, geta reyndar
notfært sér hvorttveggja og
hagað sér eftir veðri og öðrum
aðstæðum, þvi að gistingin er
innifalin í fargjaldinu. Þarna
er líka unnt að kaupa sér ýmsar
nauðsynjavörur, niðursuðuvör-
ur, sælgæti og gosdrykki, og
kemur sér stundum vel, t.d. ef
framlengd er ferðin og nestið
þrýtur.
Annað sem styður að aukinni
aðsókn í Þórsmörk eru áætlun-
arferðir Ferðafélags íslands i
Langadal, en félagið heldur
uppi ferðum þangað reglulega
tvisvar í viku að sumrinu og
meira og mínna þar fyrir utan
allan ársins hring. Sérstakra
vinsælda njóta vetrarferðir fél-
agsins í Þórsmörk, áramóta-
ferðir, þorraferðir og páska-
ferðir, með hæfilegri áreynslu
og erfiðleikum, ef svo ber
undir, því oft er slark í vetrar-
ferðum, svo sem máltækið seg-
ir. Stórir og sterkir fjallabilar
eru notaðir i Þórsmerkurferð-
um, enda yfir jökulvötn að fara,
og bílstjórarnir ýkjulaust á
heimsvísu, þrautþjálfaðir í is-
lenzkum vötnum og vegleysum
frá blautu barnsbeini. Svo er
guði fyrir að þakka að jökulárn-
ar á Þórsmerkurleið eiga mikla
framtið fyrir sér, ef ekkert
óvænt kemur til, og verða vænt-
anlega ekki brúaðar næstu
hundrað árin. Enda væri brúar-
gerð á vatnsföllin á þessari leið
fljótvirkasta aðferðin til að
bjóða heim örtröð og eyðilegg-
ingu og ganga af Þórsmörk
dauðri.
Það er þó hvorki hin prýði-
lega ferðamannaaðstaða í
Langadal eða traustir bilar og
bílstjórar, sem ráða úrslitum
um ferðamannaaðsókn í Þórs-
mörk þótt hvorttveggja sé auð-
vitað umtalsvert og ágætt. Það
sem ræður úrslitum er staður-
inn sjálfur, Þórsmörk. Um það
verður varla deilt.
Þeir sem sækja ■ Þórsmörk
heim, t.d. á björtum sumardegi,
taka kannski fyrst eftir þeirri
fallegu umgerð sem lykur
þennan hlýlega skógardaL sem
við þeim blasir eftir að byggð-
inni sleppir. Yfirbragðsmiklir
jöklar skipa sér umhverfis dal-
inn: Tindfjallajökull, Mýrdals-
jökull, Eyjafjallajökull. Þórs-
merkurfarar eiga þó eftir að
kynnast þeim betur, ef þeir eru
heppnir með veður í Þórsmörk
og sjá þá í nýju ljósi, t.d. úr
Langadal í kvöld- og morgun-
birtu, sem flestum verður
ógleymanlegt. Ég þekki engan
sem endist lengi til að vera fúll
í skapi undir slikum kringum-
stæðum, jafnvel þótt hann hafi
dreymt fyrir einhverri leiðin-
legri uppákomu á næstunni.
Þessi svipmikli heiðjökla-
hringur á sér reyndar langa
sögu eins og gera má ráð fyrir.
Þeir eru sumsé leifar af ísaldar-
jöklinum ikla sem lá yfir land-
inu öllu og allt út á landgrunns-
jaðar, þangað til fyrir um
10—15 þúsund árum og átti
m.a. drjúgan þátt i sköpunar-
sögu Þórsmerkur. Móbergið
sem er næstum því allsráðandi í
Þórsmörk er einmitt orðið til
við gos undir jökli. Af þessu
leiðir svo útlit Þórsmerkur í
dag að verulegu leyti. Jöklar,
vatn og vindar hafa lagzt á eitt
að skapa útlit Merkurinnar eins
og það er nú. En það sem ein-
kennir landslag Þórsmerkur
öðru fremur er einkum tvennt:
annars vegar egghvassir fjalla-
tindar, gjár og gljúfur, hins
vegar skjólsæl skógargil og dal-
verpi, full af þroskamiklum
gróðri, birkikjarri, víðirunnum,
blómgresi og lyngi. Enda er
Þórsmörk fræg fyrir marg-
breytilegt landslag og fullt af
andstæðum. En veðursæld og
gróðursæld eiga rikan þátt í að
,gera staðinn aðlaðandi fyrir
ferðamenn. Um veðursældina
nægir að minna á útigönguféð i
Þórsmörk sem gekk þar sjálfala
sumar og vetur meðan Mörkin
var ófriðuð. Jurtasteinn er aft-
ur á móti oft tekinn sem dæmi
um gróðursæld Þórsmerkur, en
á honum vaxa yfir 40 tegundir
háplantna, um 30 mosategundir
og eitthvað álíka af skófum og
fléttum. Hundrað tegundir á
einum og sama steininum!
Oft er spurt hvað sé mark-
verðast eða fallegast að sjá í
Þórsmörk. Þá hefur maður til-
hneigingu til að segja eins og
þeir vitru í útvarpinu: Þetta er
erfið spurning. Að vísu má
svara þessu og þvílíku á ýmsa
vegu, en niðurstaðan verður
sjaldan óumdeilanleg. Það er
t.d. hægt að nefna nokkra góða
útsýnisstaði, sem hver hefur
nokkuð til sín ágætis. T.d. má
nefna Valahnúk, bæjarfjallið i
Langadal. Það er að visu ekki
nema 458 m yfir sjávarmál, en
stendur nokkuð frjálst. Örstutt
er á Valahnúk úr Langadal og
hafa ýmsir keppt i Valahnúks-
hlaupi. Nýjasta metið er 9 min.
sléttar frá Skagfjörðsskála og
upp á Valahnúk og þótti gfeitt
farið. Á Valahnúk er ein af
útsýnisskífum Ferðafélagsins
og veitir góða landafræðiþekk-
ingu þeim sem eftir leita. Aðrir
meðmælaverðir útsýnisstaðir
eru t.d. Rjúpnafell (819 m),
Útigönguhöfði (805 m) og Há-
tindar (666 m).
Málið vandast þó ennþá meir
þegar á að fara að meta lands-
lagið út frá fegurðarsjónarmiði.
Þá er hætt við að niðurstöðurn-
ar verði margar og hinar ólik-
ustu. Ég gæti þó nefnt nokkur
nöfn og staði. T.d. Slyppugil,
Endana báða, Búðarhamar og
umhverfi hans, Tungurnar og
Bása, að ógleymdri Stakkholts-
gjá sem að vísu tilheyrir ekki
sjálfri Mörkinni en allavega
Merkurferðum. Marga fleiri
staði mætti nefna, en ég læt
ferðamönnunum eftir að upp-
götva þá.
Eitt langar mig til að benda
góðum göngumönnum á sem
telja ekki eftir sér að leggja
dálitið á sig í ferðalögum, jafn-
vel að bera pjönkur sínar á
bakinu nokkra tugi kílómetra,
en það er annars vegar
óbyggðaleiðin milli Þórs-
merkur og Skóga um Fimm-
vörðuháls og hins vegar milli
Þórsmerkur og Landmanna-
lauga.
Leiðin milli Þórsmerkur og
Skóga er tiltölulega torfærulit-
ill fjallvegur og nýlegur skáli
nokkuð miðsvæðis ef menn
vilja taka leiðina í tveim áföng-
um, en annars er ferðin farin á
8—10 klukkustundum. Leiðin
milli Þórsmerkur og Land-
mannalauga er hins vegar ekki
fær ennþá með góðu móti, en
opnast væntanlega áður en
langt líður. Tveir skálar eru á
þeirri leið og verið að koma
þeim þriðja fyrir. Verða dag-
leiðir milli þeirra nokkuð hóf-
legar. Hins vegar er Syðri-
Emstruá ennþá óbrúuð, foraðs-
vatn að sumarlagi, en til stend-
ur að brúa hana fljótlega.
Sömuleiðis er væntanleg brú á
Markarfljót yfir á Emstrur.
Þegar þetta allt saman er komið
í sæmilegt horf, skapast miklir
möguleikar frá og til Þórsmerk-
ur sem góðir göngumenn geta
notfært sér í viðbót við allt sem
hægt er að sjá og skoða i Þórs-
mörk sjálfri.
Þórsmörk er orðin einn allra
vinsælasti og fjölsóttasti ferða-
mannastaur landsins, hvort
heldur fólk vill eyða þar einni
helgi eða dvelja þar nokkra
daga eða vikur. Það hefur verið
sköpuð tiltölulega góð aðstaða
til að taka á móti ferðamönnum
og búa í haginn fyrir þá. í stað-
inn er þess vænzt allir gangi vel
um og spilli engu lifandi eða
dauðu. Sem betur fer er vax-
andi skilningur á þessu og af
langri reynslu get ég staðhæft
að það er yfirleitt ekki nema
ágætisfólk sem ferðast með
Ferðafélagi íslands og svipaða
sögu munu önnur ferðafélög
hafa að segja af Þórsmerkur-
förum sem ferðast á þeirra veg-
um. Eg er þess vegna óhræddur
um framtíð Þórsmerkur meðan
Krossá og Markarfljót standa
vörð um staðinn og smábílahol-
skeflan brotnar utan við Jökul-
lón.