Morgunblaðið - 20.02.1988, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1988
Gildi verðbréfasióða
eftír dr. Pétur
H. Blöndal
Undanfarið hefur mikið verið
rætt um verðbréfamarkaðinn og
vextina, sem þar ríkja. Hefur þing-
mönnum og ráðherrum verið tíðrætt
um þennan hluta lánamarkaðarins
og virðast sumir hafa uppgötvað í
þeim efnum uppsprettu alls vanda
þjóðarinnar, a.m.k. efnahagslegs
vanda. Talað er um ófreskju og
fleira í þeim dúr. Margt af þessu
tali er byggt á misskilningi og ann-
að á vanþekkingu.
Gildi verðbréfasjóða
fyrir sparifjáreigendur
í áratugi hafa spari^áreigendur
þessa lands verið hafðir að féþúfu.
Verkamenn, bændur, sjómenn og
aðrir launamenn, sem með ráðdeild-
arsemi, eijusemi og spamaði neit-
uðu sér um lífsins gæði og lögðu
fé til hliðar tii þess að grípa til í
ellinni eða ef veikindi steðjuðu að,
voru rændir á svívirðilegan hátt en
gjörsamlega löglega. Það var gert
með neikvæðum vöxtum, þ.e. vöxt-
um, sem voru lægri en hækkun
verðlags. Þessi tími er enn ekki iið-
inn, enn í dag tapa sparifláreigend-
ur stórfé af þessum sökum í banka-
kerfinu á venjulegum bankabókum.
Um það snúast umræður á Alþingi
ekki. í sambandi við það tap sjá
menn engar ófreskjur.
Verðtrygging sparifjár hefur sem
betur fer snúið þessu við og æ fleiri
treysta sérreikningum banka, ríkis-
sjóði og verðbréfafyrirtækjum fyrir
sdlafé sínu. Fyrir þetta fólk eru
verðbréfasjóðimir ómetanlegir, þar
sem þeir hafa ávöxtun fjár að ein-
asta markmiði en ekki eitthvað dek-
ur við lántakendur, sem ætíð hefur
verið hossað á þessu landi af bönk-
um og stjómmálamönnum. í þessu
landi virðist enda búa þjóð skuld-
ara, ef marka má fjölmiðla og
stjómmálamenn. SpariQáreigendur
geta treyst því að verðbréfasjóðim-
ir muni gæta hagsmuna þeirra í
hvívetna þar sem tilvera sjóðanna
x
byggist á því að sýna góða og
trygga ávöxtun yfir lengri tíma.
Verðbréfasjóðimir hafa gert hin-
um almenna borgara kleift að taka
þátt í þeirri háu ávöxtun, sem ríkt
hefur hér á landi undanfarin ár.
Þátttakendur í sjóðunum em úr
öllum stéttum og á öllum aldri.
Unglingar með blaðberapeningana
sína og fermingargjafimar. Ungt
fólk sparar fyrir íbúð. Miðaldra fólk
sparar með öryggi í huga og eldri
kynslóðin kemur með afrakstur
ævistarfsins f ávöxtun til elliáranna.
Þó aðeins þeim, sem tókst að forða
fé sínu undan verðbólgu síðustu
áratuga í spariskírteinum eða fast-
eignum.
Verðbréfasjóðimir hafa og verið
spari^áreigendum gagnlegir að því
leyrti, að þeir hafa vakið steinsof-
andi bankakerfi af Þymirósarsvefni
með samkeppni sinni, öllum til góðs.
Bankamir minnast nú allt í einu
þessara mikilvægu viðskiptamanna
sinna, sparifjáreigenda, og bjóða
miklu betri kjör en áður, þó að
bankabókin góða sé enn hættulegur
þjófur.
Gildi verðbréfasjóða
fyrir lántakendur
Verðbréfasjóðimir og verðbréfa-
markaðurinn hafa komið lántak-
endum, aðallega stómm og smáum
fyrirtækjum, til góða. Nú geta þau
aflað fjár með sölu skuldabréfa á
hraðvirkari hátt en áður, þegar
þeim hentar. Byggingar em ekki
lengur áratug að rísa. Þessir pen-
ingar em reyndar dýrir og gera
kröfu um mjög mikla arðsemi þeirra
framkvæmda, sem fjármagna á og
það neyðir lántakendur til þess að
íhuga réttmæti framkvæmdanna.
En tíminn er lfka dýrmætur og
hálfkláraðar byggingar em dýrar
og gefa engan arð. Einnig geta
menn náð háu vöxtunum að nokkm
leyti til baka með staðgreiðsluaf-
sláttum og betri skipulagningu.
Mikilvægast er þó að á verðbréfa-
markaði þarf enginn að þakka nein-
um neitt. Menn FÁ ekki lán. Menn
selja skuldabréf eftir þeim lögmál-
„Byggingar eru ekki
lengur áratug að rísa.
Þessir peningar eru
reyndar dýrir og gera
kröfu um mjög mikla
arðsemi þeirra fram-
kvæmda, sem fjár-
magna á og það neyðir
lántakendur til þess að
íhuga réttmæti fram-
kvæmdanna. En tíminn
er líka dýrmætur og
hálfkláraðar byggingar
eru dýrar og gefa eng-
an arð. Einnig geta
menn náð háu vöxtun-
um að nokkru leyti til
baka með staðgreiðslu-
afsláttum og betri
skipulagningu. Mikil-
vægast er þo að á verð-
bréfamarkaði þarf eng-
inn að þakka neinum
neitt. Menn FÁ ekki lán.
Menn selja skuldabréf
eftir þeim lögmálum,
sem markaðurinn setur
hveiju sinni.“
um, sem markaðurinn setur hveiju
sinni.
Verðbréfasjóðimir og vaxtafrels-
ið eiga án efa stóran þátt í mikilli
aukningu spamaðar, sem átt hefur
sér stað sfðustu þijú árin í bönkun-
um og utan þeirra, lántakendum til
góðs. Aukningin stafar af hækkun
raunvaxta, meiri upplýsingum og
fjölbreyttari spamaðarkostum svo
eitthvað sé neftit. Þannig fara hags-
munir lántakenda og sparifjáreig-
enda saman. Aukið framboð á fé
mun lækka vexti, og það kannski
fyrr en margan gmnar.
Ekki má gleyma þeim áhrifum,
sem verðbréfasjóðimir hafa á
bankakerfíð. Viðhorf bankanna til
lántakenda er að breytast. Lántak-
endur em að færast úr niðurlægj-
andi stöðu á hnjánum fyrir framan
bankastjórann f stöðu jafn rétthás
eftirsótts viðskiptavinar bankans.
Verðbréfasjóðimir flytja peninga
frá sparifj áreigendum til lántak-
enda á mikið ódýrari hátt en tíðkast
hjá bönkunum. Þannig koma þeir
bæði lántakendum og sparifjáreig-
endum til góða og hvetja um leið
bankakerfið til dáða, þannig að
óeðlilega mikiil vaxtamunur inn-
og útlána hverfi.
Þegar menn úthúða verðbréfa-
markaðinum og kenna honum um
allt of háa vexti, ættu þeir að hug-
leiða hvert þær þúsundir hefðu leit-
að, sem aflað hafa §ár á þeim
markaði með sölu skuldabréfa, ef
verðbréfamarkaðurinn hefði ekki
verið til. Ætli vextimir væm ekki
enn hærri? Eða fjármagnið
skammtað gæðingum eins og
þekktist fyrir nokkmm ámm, þegar
lánin vom meira og minna 'gefin?
Gildi verðbréfasjóðanna
fyrir rikissjóð
Rfkissjóður hefur undanfarin 20
ár selt spariskírteini til þess að fjár-
magna ýmsar framkvæmdir sínar.
Menn geta svo deilt um réttmæti
þess að fjármagna rfkissjóð á þenn-
an hátt. Lengi vel urðu kaupendur
spariskírteina að binda fé sitt í
mörg ár og gátu ekki losað það
með góðu móti nema einu sinni á
ári. Menn vom því að vonum tregir
til slíkra fjárfestinga. Eftir að verð-
bréfamarkaðnum óx fískur um
hiygg með dyggri aðstoð verðbréfa-
sjóðanna, em spariskírteini orðin
auðseljanleg. Á Verðbréfaþinginu
geta menn selt spariskfrteini sín
hvenær sem er innan tveggja daga.
Verðbréfasjóðimir hafa þannig gert
spariskírteini ríkissjóðs verðmætari
og auðseljanlegri.
En hagur ríkissjóðs af verðbréfa-
Dr. Pétur H. Blöndal
sjóðnum á eftir að verða enn meiri.
Þeir munu í framtíðinni geta fjár-
magnað stórverksmiðjur og virkjan-
ir með innlendu Qármagni, ef svo
fer sem horfir og ef ekki verða
gerð mistök í lagasetningu, sem
kyrkt gætu þennan unga sprota og
drepið nývaknaða bankaþymirós í
100 ára dróma.
Gildi verðbréfasjóða
fyrir ríkissjóð
Neikvæðir vextir undangenginna
áratuga og mistök opinberra aðila
við að kynna verðtrygginguna og
gildi raunvaxta fyrir almenningi og
ráðamönnum hafa stuðlað að
gegndarlausu bmðli og sóun hér á
landi, bæði hjá einstaklingum, fyrir-
tækjum, og ekki hvað síst hjá því
opinbera. Þannig blása erlendar
skuldir þjóðarinnar út, jafnvel í því
einmuna árferði, sem við höfum
upplifað á undangengnum ámm.
Hafa margir af því allmiklar
áhyggjur að efnahagslegu sjálf-
staeði þjóðarinnar sé stefnt í voða
með þessari skuldasöfnun. Verð-
bréfasjóðimir vinna óneitanlega á
móti þessari þróun. Þeir stuðla að
auknum innlendum sparaaði og
draga þannig úr innfiutningi og
vinna á móti hækkun erlendra
skulda.
En betur má ef duga skal. Gera
þarf stórátak í því að auka upplýs-
ingar til almennings um gildi spam-
Ný frímerki 25. febrúar
Frímerki
Jón Aðalsteinn Jónsson
I desemberbyijun sendi Póst-
og símamálastofnunin loks út
stutta tilkynningu um þau
frímerki, sem hún hygðist gefa
út á árinu 1988. Þá fór ég nokkr-
um orðum um það seinlæti, sem
ríkir venjulegast á þeim bæ um
að tilkynna útkomu nýrra
frímerkja. Er þarflaust að raeða
það nánar hér. Rakti ég svo í
frímerkjaþætti 12. desember sl.
þær útgáfur, sem tilkynntar
vom. Nú hefur ekki alls fyrir
löngu verið send út tilkynning
um fyrstu frímerki ársins, en þau
koma út 25. þ.m. Em það tvö
frímerki í flokki þeim, sem kall-
ast Merkir íslendingar. Hafa á
liðnum ámm allmörg frímerki
komið út í þeim flokki, eins og
kunnugt er.
Frímerkin, sem nú koma út,
eru að verðgildi 16 og 21 króna.
Á lægra verðgildinu, 16 kr., sem
er burðargjald undir almennt
bréf innanlands og til Norður-
landa, er mynd af Steini Steinari
skáldi, Það var hans skáldanafn,
en hann hét réttu nafni Aðal-
steinn Kristmundsson. Var hann
fæddur árið 1908, en lézt tæp-
lega fimmtugur árið 1958. Var
/ Steinn Vestfírðingur að uppruna,
en fluttist um tvítugt til
•w 'w 'V w vrfTfTryrrrrTryi
4
tULJLéJí * * m m m Æ.ÆÆ.J
Reykjavíkur og átti þar heima æ
sfðan.
Steinn Steinarr er kunnastur
fyrir ljóðagerð, og kom fyrsta
ljóðabók hans út árið 1934. Eins
og segir í tilkynningu Póst- og
símamálastjómarinnar, vakti
hún mikla athygli, enda var hann
brautryðjandi nýrrar ljóðagerð-
ar. Hann hafði einnig mikil áhrif
á skáldskap yngri kjmslóðarinn-
ar. Hann var ádeiluskáld, en
jaftiframt heimspekilegur í ljóða-
gerð og honum lá mikið á hjarta.
Loks segir, að Steinn hafi látið
sér fátt um þau veraldargæði,
sem venjulegt fólk telur eftir-
sóknarverð.
Á hærra verðgildinu, 21 kr.,
sem er almennt burðargjald til
annarra Evrópulanda, er mynd
af Davíð Stefánssyni skáldi frá
Fagraskógi. Hann var fæddur
1895 og lézt árið 1964. Davíð
var Eyfírðingur að uppmna og
kenndi sig jafiian við fæðingar-
stað sinn, Fagraskóg við Eyja-
fjörð. Fyrsta ljóðabók Davíðs,
Svartar flaðrir, kom út árið
1919. Vakti hún geysjmikla at-
hygli, enda var henni frábærlega
vel tekið. Þóttu ljóð hans mikil
nýjung á sínum tíma.
Davíð var afkastamikill rithöf-
undur. Liggja eftir hann margar
ljóðabækur og eins nokkur leik-
rit. Gullna hliðið er þeirra þekkt-
ast. Þá samdi hann skáldsöguna
Sólon Islandus. Orðrétt segir svo
í tilkynningu póststjómarinnar:
„En hann var ekki aðeins snill-
ingur ljóðsins, heldur einnig hins
mælta máls. Það sýna leikrit
hans, ræður, ritgerðir og sögur.“
Davíð átti lengstum heima á
Akureyri og var lengi bókavörð-
ur við Aintsbókasafnið. Þá var
hann heiðursborgari Akureyrar.
Þessi frímerki hefur Tryggvi
T. Tryggvason teiknað, en þau
em prentuð hjá Courvoisier S.A.
í Sviss með svonefndri sólprent-
un og rastadjúpþrykki. A þeim
fáu dögum, sem liðnir em síðan
tilkynning póststjómarinnar
barst í hendur söftiumm, hef ég
heyrt menn tala um það, að hér
hafí sólprentun ekki átt heima.
Einkum lízt mönnum ekki vel á
merkið með Steini Steinari. Auð-
vitað em litmyndir þær, sem
prentaðar em í tilkynningunni,
ekki að öllu leyti réttur mæli-
kvarði, því að hinir raunvemlegu
litir skila sér aldrei nákvæmlega
í þessum tilkynningum. En það,
sem menn gagnrýna fyrst og
fremst hér, er prentunaraðferð-
in, ekki sjálf hönnun eða teiknun
merkjanna.
Ég hef oft talað um það og
eins skrifað, að stálstunga eða
gröftur eigi m.a. bezt við allar
mannamyndir á frímerkjum.
Þykir mér því vænt um það, að
æ fleiri safnarar em að komast
á þá skoðun með mér. Vissulega
hefur stálstunga oft verið notuð
á þess konar merki, en þá hefur
því miður á stundum farið svo,
að litir merkjanna hafa ekki þótt
vera nógu vel valdir. En þar er
við annað að sakast en sjálfa
prentunaraðferðina. Sólprentun
getur svo aftur á móti átt vel við
í öðmm tegundum frímerlga, t.d.
með blómum og jafnvel dýra-
myndum alls konar.
Ég er sannfærður um, að
margir ráðamenn póststjómar-
innar skilja þetta sjónarmið. En
það, sem mun trúlega vega mjög
þungt um þessar mundir, er,
hversu ríkisvaldið sjálft gengur
nærri telgustofiium Póst- og
símamálastofnunarinnar, og það
svo, að hún verður jafnvel að
spara við sig við prentun
frímerkja. Og það er vitanlega
staðreynd, að prentun í stálst-
ungu er dýrari en t.d. sólprent-
un. En fyrir bragðið fáum við
ekki eins skemmtileg og vönduð
frímerki fyrir þær krónur, sem
við gefum fyrir þau. Er leitt til
þess að vita, ef svo fer á næstu
ámm.
Tí]
11
19
Sérstakt pósthús á LÍFÍL
88
í tilkynningu Póst- og síma-
málastofnunarinnar er þess getið,
að sérstakt pósthús verði á
frímerkjasýningunni „LÍFÍL 88“
sem haldin verður í Listasafni ASI
á Grensásvegi 16 f Reykjavfk dag-
ana 18,—20. marz, og þar verði
notaður sérstimpill. Er birt mynd
af stimplinum, en ég ætla, að
honum verði eitthvað breytt frá
því, sem þar er sýnt.
Kílóvara póststjórnarinn-
ar
í annarri tilkynningu Póst- og
sfmamálastofnunarinnar, sem
raunar er skráð sem hin fyrsta á
árinu, segir frá því, að tekið verði
á móti tilboðum í kflóvöru (not-
uð íslenzk frímerki, aðallega frá
1982) til 29. febrúar 1988. Kíló-
varan verður sem fyrr í 250
gramma pökkum, og getur hver