Morgunblaðið - 20.02.1988, Blaðsíða 44

44
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1988
AF INNLENDUM
VETTVANGI
eftir STEINGRÍM SIGURGEIRSSON
Traust vakið á fastgengisstefnu með
tengingu krónunnar við ECU?
Eða myndi slík tenging drepa niður atvinnustarfsemi og q'álfstæði þjóðarinnar?
Jóhannes Nordal,
seðlabankastjóri:
„Við getum að sjálfsögðu
rekið fasgengisstefnu án
þess að tengjast ECU. Ef
menn vilja tengja gengið við
ytri mælikvarða kemur til
greina að binda það við -
SDR, sem er að sumu leyti
áhættuminna en að tengja
við ECU, þar sem þar eru
dollari og jen veigamiklir
þættir.“
Magnús Gunnarsson, tramkvæmdastjóri
SÍF:
„Ég held að það standist
annars ekki I okkar tiltölu-
lega einfalda hagkerfi að
tengja það við efnahags-
stærðir sem taka ekki mið
af okkar aðstæðum. Við
verðum að byija á því að
finna jafnvægi í sjávarút-
veginum og síðan að tryggja
með öðrum aðgerðum að
það jafnvægi haldist.Ég held
að tenging við ECU nú á
þessari stundu myndi að
óbreyttum forsendum verða
fiskvinnslunni þung í skauti
en treysta útgerðina betur í
sessi og staðfesta það ójafn-
vægi sem er á milli þessara
greina i dag.“
Fastg-engisstefna íslenskra stjórnvalda hefur verið undir miklnm
þrýstingi undanfarna mánuði, aðallega vegna innlendra kostnaðar-
hmkkana. Talsmenn útflutningsatvinnuveganna hafa þrýst á stjómvöld
um gengisfellingu til þess að mæta þessum kostnaðarhækkimum en við
því hefur ekki verið orðið. Fastgengisstefnan er, að sögn ráðherranna,
„homsteinn" efnahagsstefnu ríkisstjómarinnat og hefðbundin gengis-
felling myndi engan vanda leysa. Einungis yrði horfíð aftur til víxlverk-
uiiar kauplags- og verðlagshækkana og þar með óðaverðbólgu. Það
sjónarmið heyrist nú æ oftar, m.a. hjá viðskiptaráðherra, að hægt sé
að komast hjó þessum'vanda með því að samtímis og gengið yrði lag-
fært yrði íslenska myntkerfíð tengt stærra myntkerfí og fastgengisstefn-
unni þannig unnið traust á ný. Viðskiptaráðherra er nú að láta Seðlaban-
kann vinna athugun á því hvemig best megi tryggja stöðugleika í geng-
ismáhun í framtfðinni. Hann skýrði frá þvi á Alþingi fimmtudaginn 11.
febrúar, i umræðum um tillögu til þingsályktunar um athugun á hugsan-
legri tengingu islensku krónunnar við annað myntkerfí, að þrjár leiðir
kæmu til greina i þessu sambandi að hans mati. I fyrsta lagi gætum
við haldið okkur við núverandi fyrirkomulag. í öðm lagi komið á teng-
ingu við SDR myntkörfu Alþjóða gjaldeyrissjóðsins (IMF) og i þriðja
lagi gerst aðilar að eða tengst Myntbandalagi Evrópu og gjaldmiðli
þess ECU. Flestir munu þeirra skoðunar að hagstæðast yrði að tengj-
ast ECU þar sem langstærstur hluti okkar utanríkisviðskipta er við
þjóðir innan Evrópubandalagsins eða EFTA. Þessi ríki hafa einnig búið
við mikinn efnahagslegan stöðugleika á siðustu áratugum. Það hníga
þvi veigamikil rök að þvi að heppilegast væri að tengja íslenskt mynt-
kerfí við ECU þó að ekki séu allir sammála um ágæti þess á þessari
stundu. Magnús Gunnarsson, framkvæmdastjóri SÍF, varar við þvi að
tenging af þessu tagi gæti verið varasöm miðað við núverandi aðstæð-
ur. Til þessa úrræðis væri þó sjálfsagt að grípa þegar eðlilegu jafnvægi
í öllu efnahagslifínu hefði verið komið á. í umræðum um fyrraefnda
þingsályktunartíllögu kom einnig fram verulegur óttí hjá mörgum þing-
mönnum að með tengingu við erlent myntkerfí værum við að afsala
okkur hluta af sjálfstæði þjóðarinnar.
Aður en lengra er haldið skulum
við líta á hvemig gengisskrán-
ingu er háttað hjá hinum ýmsu
rikjum í heiminum í dag.
Nítján með
frjálstgengi
Samkvæmt skilgreiningu Al-
þjóða gjaldeyrissjóðsins eru einung-
is nítján þjóðir með frjálst (fljót-
andi) gengi. Þær eru Bandaríkin,
Japan, Kanada, Ástralía, Bretland,
Nígería, Bólívía, Dóminíkanska lýð-
veldið, Gambía, Ghana, Guinea,
Líbanon, Nýja-Sjáland, Filippseyj-
ar, Sierra Leone, Suður-Afríka,
Zaire, Zambía og Úrúguay. (heim-
ild: Seðlabankinn)
Átta Evrópuríki, Vestur-Þýska-
land, Frakkland, Ítalía, írland,
Grikkland, Danmörk, Belgía og
Holland, sem aðilar eru að Mynt-
sambandi Evrópu (EMS), hafa
bundið gengi sitt saman í eina evr-
ópska mynteiningu (ECU)" Gengi
gjaldmiðlanna innbyrðis má ekki
raskast um meira en 2,25% en þá
grípa seðlabankar hinna ríkjanna
inn í til þess að koma á jafnvægi.
EMS hefur tryggt
stöðugleika
Þetta fyrirkomulag er talið hafa
tryggt bandalagsríkjunum meiri
stöðugleika en ella hefði orðið. Þó
að reglur um innbyrðis gengi gjald-
miðlanna séu mjög þröngar, eins
og áður var um getið, þá geta skap-
ast þær aðstæður að einstaka þjóð-
ir verða að breyta gengi sínu. Hafa
Frakkar nýtt sér þetta oftar en einu
sinni. Þátttaka í kerfí Myntbanda-
lags Evrópu krefst ekki inngöngu
í Evrópubandalagið. Wim Daasen-
berg, stjómarformaður BlS-bank-
ans (Bank for Intemational Settle-
ment), sem er nk. samræmingars-
eðlabanki seðlabanka, hefur jafnvel
beint því til Evrópuþjóða utan
bandalagsins að taka þátt í þessari
samvinnu.
Við íslendingar, ásamt til dæmis
Svíum, Norðmönnum og Finnum
emm með gjaldmiðil okkar í eins-
konar körfubindingu, þ.e. við bind-
um gengið við meðaltal viðskipta-
myntar. Viðmiðunin á íslandi hefur
annarsvegar verið myntvog helstu
viðskiptalanda, landavog, eða þá
meðaltal mjmtvogar og landavogar.
í sumum ríkjum, aðallega í Suð-
ur-Ameríku, er við lýði n.k. vísitölu-
kerfí, og að lokum em ríki sem
binda gjaldmiðil sinn öðm svæði og
má í því sambandi benda á tengsl
belgíska og lúxembúrgíska frank-
ans og Bandaríkjadollara og Hong
Kong-dollara.
Þess verður einnig að geta að
þó að gengi breska sterlingspunds-
ins eigi að heita frjálst þá hefur
það verið óopinber stefna bresku
ríkisstjómarinnar að miða gengi
pundsins við þijú þýsk mörk. Að-
gerðum í peningamálum hefur síðan
verið miskunnarlaúst beitt til að
halda þessari viðmiðun. Svisslend-
ingar hafa það aftur á móti sem
opinbera stefnu að gengi svissneska
frankans haldist í hendur við gengi
þýska marksins. Þýska markið er
einnig aðaluppistaðan í ECU og sá
gjaldmiðill sem tryggir stöðugleika
þess. Það má þvf segja að við íslend-
ingar séum mitt á milli tveggja
stórra gjaldmiðilssvæða. Annars-
vegar dollarasvæðisins í vestri og
Jón SigurÓMon
Sigurður B. Stef-
ánsson
hinsvegar Evrópu þar sem þýska
markið ræður ríkjum.
Bretar standa nú einir ríkja utan
Myntbandalagsins en segjast ætla
að fara þar inn þegar „réttu aðstæð-
urnar" verða fyrir hendi. Það er
talið fullvíst að þegar þeir sæki um
inngöngu muni Norðmenn, Finnar
og Svíar einnig sækja um inngöngu.
Gengið aldrei stöðugt
Mikil óánægja er í islensku at-
vinnulífí með núverandi fyrirkomu-
lag gengismála. Þó að gengið eigi
að nafninu til að heita fast og stöð-
ugt á það einungis við meðaltalið.
Körfubindingin hefur þau áhrif að
þegar verð á Bandaríkjadollar fellur
hækka Evrópumyntir og öfugt.
Verð á einstaka gjaldmiðlum er þvi
aldrei stöðugt. Hin mikla lækkun
dollarans hefur því haft mikil áhrif
til hækkunar á verðlagi hér á landi
vegna mikillar hlutdeildar Evrópu-
landa í innflutningi hingað til lands.
Af þessum ástæðum og fleirum
hafa menn þvi að undanfömu verið
að velta þvi fyrir sér hvemig best
megi tryggja stöðugleika í gengis-
og peningamáium til langframa.
Jóhannes Nordal, seðlabanka-
stjóri, vakti máls á þessum vanda
á ársfundi Seðlabankans sem hald-
inn var 5. maí 1987: „Ég hef áður
lýst þeirri skoðun minni og skal
ekki rökstyðja hana frekar hér, að
ÚTFLUTNINGUR, 1960-87
INNFLUTNINGUR, 1960-87
1960
1970
1980
Jan.-okt. 1987
1960
1970
1980 Jan.-okt. 1987