Morgunblaðið - 20.02.1988, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 20. FEBRÚAR 1988
49
Guðmundur Jónas-
son, Ási — Minning
Á rúmlega átta mánaða tímabili
hafa þrír kunnir bændur í Vatnsdal
lokið jarðlífsgöngu sinni.
Þegar gróðurangan og litskrúð
jarðar var að komast í hámark á
sl. vori kvaddi Lárus í Grímstungu.
Réttum fjórum mánuðum síðar,
þegar gróðrarmáttur góðs og gjöf-
uls sumars var að þverra, kvaddi
Ágúst á Hofí og nú kom röðin að
Guðmundi í Asi, einmitt þegar
lffsmagn jarðar er fjötrað í bönd
vetrarins og Vatnsdalsáin líður
hljóðlát undir íshellu í farvegi
sínum, meðfram löndum þessara
kunnu „hölda“ sveitarinnar.
Allir áttu þessir bændur það sam-
eiginlegt að um þá var ekki hljótt
meðan þeir voru í blóma lífsins og
höfðu svigrúm til athafna á góð-
býlum sínum, einmitt á þeim tíma
sem framfarir hafa orðið mestar í
búskaparsögu landsins. Saga þess-
ara samtíðarmanna er á ýmsan
hátt ólík, en skapaði sterk litbrigði
í samfélaginu meðan þeir voru á
mestu athafnaskeiði.
Guðmundur í Ási fæddist 3. júní
árið 1905 að Litla-Búrfelli í Svfna-
vatnshreppi. Voru foreldrar hans
Jónas Jóhannsson bóndi þar og
síðar í Kárdalstungu í Vatnsdal og
kona hans Jóhanna Jóhannsdóttir.
Vegna heilsuleysis móður sinnar
var Guðmundi, komungum, komið
í fóstur til hjónanna Hallgríms
Hallgrímssonar og konu hans Sig-
urlaugar Guðlaugsdóttur í Hvammi
í Vatnsdal. Fékk Guðmundur þar
ágætt uppeldi á miklu ráðdeildar-
heimili en það kom í hlut einnar
dóttur þeirra Hvammshjóna að ann-
ast hinn unga svein. Sýndi Guð-
mundur henni þakklæti sitt, síðar,
með þvf að láta dóttur sfna bera
nafn hennar. Var þetta Ingunn er
síðar varð eiginkona Ágústs á Hofí.
Auk venjulegs bamaskólanáms
stundaði Guðmundur Jónasson bú-
fræðinám á Hólum í Hjaltadal und-
ir handleiðslu Páls Zophoníassonar
og síðar fór hann í Samvinnuskól-
ann í skólastjóratíð Jónasar Jóns-
sonar. Enginn vafí er á því að báð-
ir þessir skólamenn höfðu mikil og
varanleg áhrif á Guðmund, einkum
þó Páll.
Ég hefí orð Guðmundar sjálfs
fyrir því að hann taldi sig taka
áhættu og færast mikið í fang er
hann, árið 1940, festi kaup á höfuð-
bólinu Ási af Sigurlaugu ekkju
Guðmundar Ólafssonar alþingis-
manns. Engir sáu þó fyrir hvað í
vændum var f efnahagsmálum þjóð-
. arinnar, en jarðakaupin urðu Guð-
mundi létt og beinn vegur til um-
svifa og efnalegrar velmegunar.
Hann hafði nokkur ár áður búið á
hluta Komsár í Vatnsdal, sem eng-
an veginn gaf honum nægilegt
8vigrúm fyrir vaxandi §ölda gang-
andi fjár. Hafði hann þó haft ítök
á fleiri stöðum. Urðu honum allir
þessir möguleikar fyrir hendi á ein-
um og sama stað í Ási og strax
fullnýttir. Gerðist Guðmundur fljótt
einn af sveitarstólpum í Vatnsdal
sökum mikils reksturs og góðs efna-
hags. Hann krafðist mikils af hjúum
sfnum en var þó hjúasæll og átti
hægt um vik að fara frá heimilinu
til umsýslunar félagsmála. Var
heimilishald fast mótað f höndum
konu hans og við hlið hennar stóð
systir Guðmundar, Sigurlaug af
mikilli sæmd meðan kraftar hennar
entust.
Guðmundur í Ási gegndi mörgum
trúnaðarstörfum um dagana. Virt-
ist það honum ekki óljúft og ein-
kenndust félagsmálastörf hans
mjög, sem búskapurinn, af miklum
umsvifum svo að sumum þótti nóg
um á sturidum. Skulu þessi upptalin
í meginatriðum en ártala lítið getið:
Hreppsnefndarmaður í Áshreppi,
tvö kjörtímabil og sýslunefndar-
maður lengi. Formaður stjómar
Veiðifélags Vatnsdalsár meira en
aldarfjórðung. Fulltrúi og trúnaðar-
maður Sauðfjárveikivama í meira
en þijá áratugi. í byggingamefnd
Héraðshælisins á Blönduósi. For-
maður stjómar Kaupfélags Hún-
vetninga í fímmtán ár. Búnaðar-
þingsfulltrúi um árabil. Um eitt
skeið formaður ungmennafélagsins
Vatnsdælings og stjómarformaður
Ungmennasambands sýslunnar . í
átta ár. í stjóm byggðasafnsins á
Reykjum í Hrútafirði við stofnun
þess. Stjómarformaður í Framsókn-
arfélaginu f Austur-Húnavatns-
sýslu um skeið og þá í miðstjóm
Framsóknarflokksins. Þá var hann
varaþingmaður Framsóknarflokks-
ins í Norðurlandskjördæmi vestra
og sat á alþingi árið 1967. Hann
var og formaður nefndar er stóð
að útgáfu ritsins Húnaþing og fleira
mætti telja.
Framanskráð lýsir, í rauninni
mjög manninum Guðmundi í Ási.
Að hann átti trúnað sinna samtíð-
armanna, sem fólu honum svo
margháttuð störf. Frá ungmenna-
sambandsárum hans er í margra
minni setning er hann kallaði inn-
yfir fullan salinn í gamla samkomu-
húsinu á Blönduósi, en fleiri vildu
inn komast og Húnavakan stóð jrfir
„Þjappið ykkur betur saman um
miðjuna" og varð nokkrum fleiri inn
komið. Var hent gaman af þessu,
en atburðurinn lýsti vel kappgimi
Guðmundar. Ágúst á Hofí sagði
stundum um Guðmund „að hann
reiddi upp stóm svipuna" er honum
væri mikið í huga og var þetta
líkingamál Ágústs, sem hann var
svo kunnur fyrir.
Allir, sem þekktu Guðmund í Ási
svo sem við sveitungar hans, vissu
að hann átti hlýtt hjartalag og að
hann fann mjög til með þeim sem
stóðu höllum fæti í lífinu. Má vera
að í vitund hans hafí ætíð vakað
minningin um umkomuleysið í
fmmbemsku er hann var að fara
frá móður sinni sjúkri. Varð þessi
þáttur í skapgerð Guðmundar hon-
um mjög til vinsælda.
Segja má að Guðmundur f Ási
hefði mikið veraldargengi í lífínu.
Sjúkleiki ásótti hann þó oft og ekki
síður konu hans, svo að það skyggði
á.
Guðmundur Jónasson kvæntist
þann 15. ágúst árið 1936 Sigur-
laugu Efemíu Guðlaugsdóttur
bónda á Sæunnarstöðum í Hallárdal
og konu hans Ambjörgu Þorsteins-
dóttur. Lifír Sigurlaug mann sinn
farin mjög að Ifkamlegum kröftum
og þreki. Hún er hljóðlát kona og
fínleg. Kaus hún mjög að vera í
heimaranni er heilsa hennar Ieyfði.
Böm þeirra hjóna er upp komust
em Eggert bókhaldari og endur-
skoðandi á Blönduósi og Ingunn
húsfreyja í Ási f Vatnsdal gift Jóni
B. Bjamasyni núverandi oddvita
Áshrepps. Vaxa nú upp í Ási fjögur
Minning:
JónÞórðarson
vitavörðúr
Fæddur 10. desember 1910
Dáinn 29. desember 1987
Það leitar á huga minn að minnast
Jóns frænda mfns með nokkmm orð-
um, en hann andaðist þann 29. des-
ember sl. á Sjúkrahúsi Siglufjarðar
eftir stutta legu 77 ára að aldri.
Jón Guðmundur eins og hann hét
fullu nafni var fæddur á Siglunesi
við SigluQörð 10. desember 1910.
Foreldrar hans vom Margrét Jóns-
dóttir Þorlákssonar, bónda á Siglu-
nesi, og Þórður Þórðarson vitavörður
þar. Jón var elstur af sex bömum
þeirra hjóna, en faðir hans lést þegar
hann var aðeins 12 ára. Jón ólst upp
á Siglunesi og varð aðalstoð móður
sinnar sem bjó þar áfram eftir lát
manns sfns og ól upp bömin. Anna
móðir hennar sem var ekkja var þar
hjá henni, og bjó fjölskyldan í svoköll-
uðu Þormóðshúsi sem ber nafn af
landnámi Þormóðs hins ramma.
Til þess að geta stundað nám í
Bamaskóla Sigluflarðar, þurfti Jón
að dvelja langtfmum saman utan sfns
heimilis og átti þvf athvarf hjá Sigrfði
móðursystur sinni sem áður hafði oft
verið til aðstoðar á heimili foreldra
hans. Jón var næmur og fróðleiksfús
og hafði ávallt mikið yndi af lestri
góðra bóka auk þess sem hann var
minnugur og fróður um marga hluti.
Og á seinni árum hafði hann mikinn
áhuga á þjóðlegum fróðleik og ætt-
fræði. Þá vissi hann um fjölda gr.
nefna hér f Siglufírði og nágrenni,
enda ól hann allan sinn aldur hér
innan þess flallahrings og í jaðri hans.
Jón kvæntist eftirlifandi konu
sinni, Soffíu Jónsdóttur frá Nýpukoti
f Vfðidal, árið 1945 og eignuðust þau
sjö böm. Þau eru Þórður, rekstrar-
stjóri SR kvæntur Guðbjörgu Bjöms-
dóttur; Margrét, húsmóðir, Garði
Þistilfirði gift Björgvin Þóroddssyni;
Bjöm Búi, menntaskólakennari f
Reykjavfk kvæntur Hildi Sverrisdótt-
ur; Snorri, verksfjóri á Seyðisfirði
kvæntur Jónbjörtu Aðalsteinsdóttur;
Ásmundur, vélvirki á Akureyri í sam-
búð með Bjöigu Brynjólfsdóttur,
Ingibjörg, húsmóðir, Húsavík gift
Þráni Gunnarssyni og yngst er
Sigríður, hjúkrunarfræðingur í
Reykjavík gift Páli E. Pálssyni, prent-
ara. Bamabömin eru orðin 15 talsins
og voru þau afa sfnum mjög kær.
Jón og Soffía höfðu ávallt nokkum
búskap á Siglunesi, en Soffía var
mjög hneigð til búskapar. Hins vegar
átti sjórinn mikinn sess f huga Jóns
enda stutt til fanga frá Nesinu. Jón
varð vitavörður á Siglunesi árið 1945
og gegndi því starfí með aðstoð konu
sinnar til ársins-1959. Þá flutti fjöl-
skyldan til Siglufjarðar til þess að
bömin gætu notið eðlilegrar skóla-
göngu án þess að vera að heiman á
vetmm. Hér vann Jón alla algenga
vinnu af trúmennsku og dugnaði, en
það hefir áreiðanlega ekki verið létt
verk að sjá fyrir svo stórri fjölskyldu.
Þá höfðu þau hjón nokkrar kindur
til búdrýginda eins og fleiri hér í bæ.
Fjárhúsin vom þó ekki í næsta ná-
grenni heimilisins heldur innan við
kaupstaðinn. Það var þeim hjónum
samt engin hindmn, enda er Soffía
orðlögð dugnaðarkona. Jón og Soffía
hafa aldrei orðið auðug á veraldlegum
mælikvarða, en bömin sjö em sannar-
lega þeirra mikli auður.
Við Jón eða Nonni, eins og ég
ávallt nefndi hann, vomm systraböm.
Ég á erfítt með að átta mig á því
að hann sé allt í einu horfinn af sjón-
arsviðinu, þvf að ég átti eftir að tala
svo mikið við hann og spyija hann
svo margs. Þegar ég hitti hann á
sjúkrahúsinu á jóladag, gmnaði mig
samt ekki að það ytði f sfðasta skipti.
Ég á alveg sérstaklega góðar
minningar frá samskiptum mínum
við Nonna frænda. Þegar ég var
smástelpa senái hann mér falleg
glanskort á jólum og afmælum, og
skrifaði á þau ungfrú, en þetta var
svo stórt í mínum huga þá. í upp-
vexti mínum kom Nonni oft á æsku
heimili mitt, Hlfðarhús, og hafði þá
stundum meðferðis hákarlsbeitu
handan litlu frænku sinni. En það
undarlega var að hákarl þótti mér
strax f bemsku betri en nokkurt
sælgæti. Sfðustu beituna færði hann
mér svo til Reykjavíkur eftir að ég
giftist og fór að búa þar. í annálum
er þess getið að Sigluneshákarl hafí
þótt sérstakt lostæti og verið mjög
eftirsóttur.
Nonni tók sérstöku ástfóstri við
Sigríði móður mína strax í æsku og
var mjög kært með þeim á meðan
þau bæði lifðu. Hann lét yngstu dótt-
ur sina heita f höfuðið á henni og
gladdi það hana mjög. Áður voru þau
Jón og Soffía búin að láta heita
Snorra f höfuðið á föður mínum, og
víst er um það að sonur þeirra
gleymdi ekki nafna sínum. Sigríður
dóttir þeirra hafði einnig sérstakt
samband við föður minn á meðan
hann lifði, og var það honum mikið
ljós f því myrkri sem hann bjó við í
aldarfjórðung, en fyrir það er ég sér-
staklega þakklát.
öll tryggðin hans Nonna við móður
mfna og eftir lát hennar umhyggja
hans og ræktarsemi við foður minn
var alveg einstök og ómetanleg. Þær
voru ófáar göngumar hans suður í
Hlíðarhús síðustu árin jafnvel í hálku
og hriðarbyl til þess að hjálpa hinum
háaldraða blinda manni og stytta
honum stundimar. Þó var það oft
erfiðleikum bundið fyrir Jón vegna
sjóndepru sem ágerðist með aldrin-
um. Nú hafa þessir góðu vinir báðir
lokið göngu sinni hér f heimi á sama
árinu þrátt fyrir 15 ára aldursmun
og flust í æðri heim, þar sem ekkert
myrkur er til heldur eilfft ljós.
Deyr fé,
deyja frændr,
deyr sjálfr it sama;
en orðstírr
deyr aldregi,
hveim er sér góðan getr.
(Úr Hávamálum.)
Guð blessi minningu Nonna
frænda og gefí Sofffu og íjölskyld-
unni allri styrk f þeirra söknuði.
Ég og fjölskylda mín vottum þeim
öllum dýpstu samúð.
Anna Snorradóttir, Siglufirði.
Birting afmælis- og
minningargreina
Morgunblaðið tekur afmælis- og minningargreinar til birting-
ar endurgjaldslaust. Tekið er við greinum á ritstjóm blaðsins á
2. hæð f Aðalstræti 6, Reylgavík og á skrifstofu blaðsins f Hafn-
arstræti 85, Akureyri.
Athygli skal á því vakin, að greinar verða að berast með góðum
fyrirvara. Þannig verður grein, sem birtast á í miðvikudagsblaði að
berast síðdegis á mánudegi og hliðstætt er með greinar aðra daga.
böm þeirra Ingunnar og Jóns, tveir
piltar og tvær stúlkur, öll á náms-
aldri.
Guðmundur í Ási var kjörinn
heiðursfélagi Kaupfélags Húnvetn-
inga árið 1981 og sæmdur gull-
merki samvinnufélaganna í tilefni
áttatíu ára afmælis hans 3. júní
1985. Aukinn sjúkleiki sótti mjög á
Guðmund sfðustu misserin, svo að
hann tók vart á heilum sér. Naut
hann mjög takmarkað þess heiðurs
sem samfélagið veitti honum og þá
ekki heldur hins milda aftanskins
viðburðaríkrar æfí, sem æskilegt
hefði verið, en samúð átti hann allra
sem þekktu hann.
Hin síðustu misseri nokkur
dvöldu þau Áshjón í Hnitbjörgum á
Blönduósi. Að lokum fór þó svo að
þau þurftu bæði á hjúkrun að halda
á Héraðshælinu. Þeim auðnaðist þó
að vera alltaf heima í Ási yfir jóla-
hátfðina.
Rík er í huga mínum löng sam-
leið með Guðmundi í Ási, sem og
hinna tveggja Vatnsdælinganna,
sem nefndir eru í upphafí þessara
minningarorða. Er þeir eru horfnir
af sviðinu fínnst mér „skarð fyrir
skildi", en þeir urðu sem aðrir, að
hlýða kallinu þegar það kom. Þann-
ig verða allir jafningjar við leiðar-
lok.
Vinátta við Guðmund í Ási varð
okkur báðum því opinskárri sem
árunum fjölgaði og við uxum upp
úr veraldarvafstri og umsvifum at-
hafnalífsins. Tímabil þetta var okk-
ur mikils virði og hefði mátt vera
lengra. En nú er það á enda runn-
ið. Eg gleðst yfir því að Guðmund-
ur hefur verið leystur frá þeim
þrautum sem hijáðu hann undir
leiðarlokin. Hann andaðist aðfara-
nótt hins 6. þ.m. og var jarðsettur
að Undirfelli í Vatnsdal f gær, föstu-
dag.
Við hjónin vottum eiginkonu
Guðmundar og afkomendum þeirra
öllum samhug okkar og biðjum
þeim blessunar um ókomin ár.
Grimur Gislason
HITAMÆLAR
JJCo)irЮ®®D(jl <&
Vesturgötu 16,
sími 13280.