Morgunblaðið - 10.03.1992, Side 15

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. MARZ 1992
15
Skúli veltir þama vöngum yfír til-
slökunum Dana 1918 sem margur
hefur litið á sem sinnaskipti vegna
styijaldarloka og landakrafna Dana
á hendur Þjóðvetjum. Helgi Skúli
telur þær ályktanir lítt á rökum
reistar; önnur sjónarmið hafi borið
hærra, t.d. fánamálið sem Danir
hafi skoðað sem alríkismál en ís-
lendingar sem eigið innanríkismál.
Um leið og Danir hafi losað um
hina stjómarfarslegu hnúta hafi
þeir jafnframt hugsað sér að treysta
hina efnahagslegu sem þeir hafi þá
talið skipta meira máli — til lengri
tíma litið — en ótrygg stjórnmála-
tengsl. Miklu hafi líka skipt fyrir
íslendinga, sem og aðrar nýfrjálsar
þjóðir, að um þessar mundir hafi
lýðveldi verið að Ieysa konungdæmi
af hólmi sem stjómarform en það
hafi einmitt hentað hinum ungu
ríkjum. Tilgátur þessar em hvergi
ómerkar. Um öll slík mál gildir þó
hið sama: að sannanir verða seint
lagðar fram og því verður að byggja
á líkum einum.
Og þá er það aftur bókmennta-
fræðin; Séra Bolli Gústavsson fer
ofan í skáldskap frænda síns, Sigur-
jóns Friðjónssonar; skyggnist líka
eftir trúarhugmyndum hans. Ólíkur
var Siguijón bróður sínum, Guð-
mundi, sem var vígreifur og miklu
afkastameiri. Séra Bolli skoðar
skáldskap Siguijóns í nýju ljósi,
tekur meðal annars lausamálsþátt
eftir hann og settur upp eins og
nútímaljóð, og sjá: útkoman verður
modernismi, eða því sem næst.
Ótalin er þá einungis úttekt Ey-
steins Þorvaldssonar á ljóðlist Bald-
urs Óskarssonar undir fyrirsögninni
Blátt er stormsins auga. »í leit að
skilningi á rökum lífs og tilvistar
er oft horfið á vit bernskunnar,«
segir Eysteinn um yrkisefni Bald-
urs. Baldur á sem sé til að sækja
efni í minningar frá bemskuárum.
Formið er hins vegar úr öðrum átt-
um. »En það sem einkennir ljóð
Baldurs Öskarssonar fyrst og
fremst á ytra borði,« segir Ey-
steinn, »eru myndir hans og líking-
ar, sterkar, oft litríkar með hijúfum
útlínum og langdrægum merking-
artengslum. Stundum eru ósam-
stæðar eða óskyldar myndir í ljóði
sem gera það gjarnan torræðara
og óaðgengilegra en ella.« Ritgerð
þessi er góð viðbót við fyrri skrif
Eysteins um nútímaljóðlist.
Modernismi, nútímaljóðlist, eftir
á að hyggja! Skáld þessarar aldar
hafa einatt leitast við að minna á
að þau boði nýja stefnu; yrki á
nútímavísu um nútímann; séu öðru-
vísi en gömlu skáldin. í þeim skiln-
ingi er »nútíminn« búinn að vara
nokkuð lengi! Andvari birtir þijú
ljóð eftir Valgerði Benediktsdóttur.
Valgerður er vissulega nútímaleg,
fylgir tímans straumi. Best þykir
mér fyrsta ljóðið, Dul. Það minnir
að sönnu á Tímann og vatnið. En
er það verra fyrir þá sök? Að mínum
dómi yrkir Valgerður nógu vel til
að birtast í riti sem gerir kröfur.
Að gerast frumlegur — það er öllu
erfíðara nú á dögum. Það er svo
harðsótt að fara fram úr því sem
heitir modern, að ekki sé talað um
post-modern.
Þarna eru og fjögur ljóð eftir
Hjalmar Gullberg í þýðingu Sigur-
bjöms Einarssonar biskups. í inn-
gangi segir að Gullberg hafi fengist
»við trúarleg og biblíuleg viðfangs-
efni með ýmsum hætti«. Vafalaust
hefur það ráðið nokkru um val þýð-
andans á verkefni. Magnús Ásgeirs-
son kynnti Gullberg rækilega á sín-
um tíma. Hér er hann leiddur fram
á sviðið af öðrum manni með önnur
viðhorf og kannski líka annars kon-
ar smekk. Fróðlegt ef einhver vill
bera saman.
Loks eru þarna ljóð eftir Emily
Dickinson í þýðingu Hallbergs Hall-
mundssonar. Hallberg er höfundur
nokkurra ljóðabóka sem fengið hafa
góða dóma en þó ekki vakið mikla
athygli. Hann hefur lengst af verið
búsettur í Bandaríkjunum. Ef til
vill hefur hann nú fundið sinn rétta
tón. Emily Dickinson var nægilega
innhverf og dulúðug til að vekja
áhuga nútímaskálda. Hún var
frumleg fyrir sinn tíma. Og hún lét
svo lítið yfir sér að eftirlifendunum
gafst þeim mun betri kostur að
»uppgötva« hana. Þýðing Hallbergs
ber hvort tveggja með sér: að hann
skilur tungutak skáldkonunnar en
geymir líka í minni móðurmál sitt.
Vonandi á hann eftir að vinna meira
einmitt á þessu sviðinu.
Almanakið, 118. árgangur,
minnir svo á að tíminn líður en slít-
ur þó ekki með öllu tengslin við
fortíðina. Auk almanaksins sjálfs
er þar Árbók íslands fyrir 1990,
tekin saman af Heimi Þorleifssyni.
Þéir sem hafa áhuga á hagskýrslum
en vilja firrast málalengingar
skyldu hafa annál þennan við hönd-
ina. Þar er hægt að finna flest sem
gerðist og máli skipti á landi hér
umrætt ár. Getið er þekktra manna
sem létust (má ég leiðrétta að Ár-
sæll kafari var Jónasson en ekki
Jónsson eins og þar stendur). Tald-
ir eru upp þeir sem bættust í hóp
doktora. Þeirra á meðal var kona
nokkur sem tók doktorspróf í
Bandaríkjunum og fjallaði ritgerð
hennar um »slembibeztun«. í at-
vinnu- og útflutningsskýrslum sést
svart á hvítu hversu mikið það er
sem íslendingar hafa úr að spila.
Þar kemur fátt á óvart. Nema helst
að útflutningsverðmæti kísiljárns
nam aðeins fjórðungi þess sem
fékkst fyrir útflutt ál. Sá er þetta
ritar hafði sem sé gert sér í hugar-
lund að þessi tvö stóriðjuver okkar
væru eins konar jafningjar.
I grein um árferði segir að meðal-
hitinn í Reykjavík hafi verið 4,4
stig »sem er 0,2 stigum undir með-
altali áranna 1931-1960.« Man ég
ekki rétt að meðalhitinn hafi þá
verið 5 stig slétt? Skömmu síðar,
eða 1965, snögghrapaði hitastigið
þannig að áratuginn 1961-1070
nam meðalhitinn aðeins 4,6 stigum
og hefur svo haldist síðan.
Þessi gamalgrónu Þjóðvinafé-
lagsrit, sem koma út nærri áramót-
um, láta lítið yfir sér. En það er
ósköp notalegt að vita af þeim á
náttborðinu. Þó margt sé á hverf-
anda hveli um þessar mundir tekst
vonandi að halda þeim úti enn um
sinn.
Jago kaffi
Gæðakaffi
brennt eftír
gamaUihefð
500 gr.
QŒJ
Frá 1.098.
stgr. á götuna
Ótrúlegt verb
Innifalib
1600cc, 16 ventla
Þriggja ára ábyrgb
Verksmi&juryövörn
Nýskráning
Númeraplötur
Fullur bensfntankur
Tregbulæsing á afturdrifi
Vökvastýri
Stálhlíf undir gírkassa
Stálhlíf undir bensíntank
Hiti í afturrúöu
Dagljósabúnabur
Tveir veltibogar
Þurrka og rúbusprauta
á afturrúbu
Brettakantar
Fullklædd sportsæti (Bucket)
Krómfelgur
APPLAUSE 4x4
lOS hö
1600 cc, 16 vent/a
med beinni innspýtingu
Klukka
Skipt aftursætisbak
Nýskráning
Höfubpúbar ab aftan
Plussklædd sæti
Samlæsing
Þriggja ára ábyrgb
Verksmibjurybvörn
Númeraplötur
Heilir hjólkoppar
Skottlok/bensínlok
opnast innanfrá