Morgunblaðið - 30.07.1993, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 30. JÚLÍ 1993
Reuter
í kröpp-
um sjó
SKIPVERJI á
bresku skútunni
Source hangir í
köðlum eftir að
hafa henst útbyrð-
is er honum mis-
tókst að festa belg-
segl skútunnar.
Fleytti hann kerl-
ingar á sjónum en
tókst að fikra sig
aftur um borð. At-
vikið átti sér stað
í gær í mikilli sigl-
ingakeppni, Aðm-
írálsbikarnum,
sem nú stendur
yfir við suður-
strönd Bretlands.
Sex virtir hagfræðingar við MIT vilja evrópska gengissamstarfið feigt
Takast þarf á við atvinnuleysi
og kveðja fastgengisstefnuna
SEX af virtustu hagfræðingum heims, þ. á m. þrír nóbelsverðlauna-
hafar, hvöttu til þess í grein sem birtist í breska dagblaðinu Financ-
ial Times í gær að Frakkar gengju á undan öðrum Evrópubandalags-
ríkjum og segðu skilið við Gengissamstarf Evrópu. Sögðu þeir að
nú væru Evrópuríki að endurtaka mistökin frá því á kreppuárunum
á fjórða áratugnum og héldu í fastgengisstefnuna þrátt fyrir sam-
drátt í efnahagslífinu. Það þýddi að atvinnuleysið sem væri brýn-
asta úrlausnarefni þessara ríkja sæti á hakanum.
Hagfræðingarnir heita Olivier sótt hefur verið fast að franska
Blanchard, Rudiger Dornbusch,
Stanley Fischer, Franco Modigliani,
Paul A. Samuelson og Robert
SoIowí Allir kenna þeir í Masschu-
setts Institute of Technology og eru
þeir þrír síðastnefndu handhafar
nóbelsverðlauna í hagfræði. Þeir
segja að ólgan á gjaldeyrismörkuð-
um Evrópu undanfarið — þar sem
frankanum og dönsku krónunni —
og vaxandi atvinnuleysi séu skýr-
ustu dæmin um að gengissamvinna
Evrópuríkja sé að koma þeim í koll.
Hávaxtastefna þýska seðlabankans
sé þama ein mikilvægasta orsökin
auk ákveðinna eiginleika gengis-
samstarfsins sem knúið hafi önnur
ríki til að halda sínum vöxtum einn-
ig háum. Háir vextir hafi leitt til
metatvinnuleysis. Lítið hafí verið
gert til að hamla gegn því. Á
kreppuárunum hafi menn talið sálu-
hjálparatriði að halda fast í gullfót-
inn og á sama hátt sé nú einblínt
á þýska markið.
Frakkar ríði á vaðið
Hagfræðingamir segjast binda
vonir við að Frakkar ríði á vaðið
og fórni gengissamstarfinu í þágu
vaxtalækkunar og atvinnuaukning-
ar. Belgía og Spánn myndu þá sigla
í kjölfarið. Þeir segja að ekki sé
nauðsynlegt að hverfa frá þeirri
stefnu að halda verðbólgu í skefjum
þrátt fyrir þetta enda eigi Frakkar
ekki við neitt verðbólguvandamál
að stríða líkt og Þjóðverjar og geti
því leyft sér einhvern munað. Loks
fullyrða hagfræðingarnir að tíma-
bundið fráhvarf frá gengissam-
starfmu þurfi ekki að þýða að sagt
verði skilið við hugsjónir um evr-
ópska einingu auk þess sem áætlan-
ir um myntbandalag Evrópu séu
hvort eð er komnar verulega úr
skorðum.
Greinin var birt í gær vegna þess
að þá stóð fyrir dymm fundur
bankastjómar þýska Seðlabankans.
Búist var við að forvextir yrðu lækk-
aðir en þess í stað ákvað banka-
stjórnin að lækka lítillega Lombard-
vexti sem hefur litlá þýðingu.
Gífurlegt álag á embættismenn stefnir heilsu þeirra í voða
Fastir í viðjum mistaka,
þung’lyndis og heilsuleysis
DÓMSMÁLARÁÐUNEYTIÐ í Bandaríkjunum hefur að undanförnu
sætt gífurlegri gagnrýni og það sama má segja um menntamálaráðu-
neytið breska. Einn helsti lögfræðiráðunautur stjórnar Bills Clint-
ons, Vincent Foster, svipti sig lífi og hinum megin við Atlantshafið
horfðu breskir þingmenn skelkaðir upp á menntamálaráðherrann,
John Patten, dragnast veiklulega inn á þingfund, beint af sjúkra-
húsi, til þess að greiða atkvæði í Maastricht-rimmunni í síðustu viku.
Bæði ráðuneyti hafa sama djöful að draga: Meint mistök. Og það
kemur niður á einstaklingunum sem þar starfa.
Skotið á
skotpalla í
Irak
TVÆR bandarískar EA-6B-ot'r-
ustuþotur skutu í gær á skot-
paila fyrir loftvamarflaugar í
suðurhluta íraks. Að sögn banda-
ríska varnarinálaráðuneytisins
læstu írakar ratsjárgeislum loft-
vamaflauganna á þotumar og
því var skotið á pallana.
Sara ætlar í
sendistörfin
SARA Ferguson er staðráðin í
að gerast sérlegur sendiherra
Flóttamannahjálpar Sameinuðu
þjóðanna (SÞ) þrátt fyrir mótbár-
ur bresku stjómarinnar og
drottningarinnar. Talsmaður
hirðarinnar neitaði reyndar að
segja hvort andstaða væri þar á
bæ við ráðningu Söru til SÞ og
sagði það alfarið mál hennar og
stofnunarinnar.
Forlani rann-
sakaður
ARNALDO Forlandi fyrram for-
sætisráðherra Ítalíu var tilkynnt
í gær að grunur léki á að hann
hefði tekið við ólöglegum
greiðslum í flokkssjóð Kristi-
legra demókrata (DC) frá Enim-
ont-efnaverksmiðjunum að upp-
hæð sem svarar tveimur millj-
örðum króna. Forlani hefur hald-
ið fram sakleysi sínu.
Helgi létt af
Andreotti
Öldungadeild ítalska þingsins
aflétti í gær þinghelgi Giulios
Andreottis fyrrum forsætisráð-
herra til þess að hægt verði að
rannsaka meinta aðild hans að
morði á blaðamanni. Andreotti
hefur Iýst yfir sakleysi sínu og
bað sjálfur um að þinghelgi hans
yrði afiétt en uppljóstrari úr röð-
um mafíunnar segir hann hafa
látið myrða blaðamanninn til að
þóknast mafíunni.
Hraðvirk
einkavæðing
ÞRIÐJA hvert fyrirtæki í Rúss-
landi er nú í einkaeigu, eða
37,1% að sögn vikuritsins
Moskvufrétta. Ef einungis era
talin smáfyrirtæki, verslanir og
þjónustufyrirtæki, er hlutfallið
57,1%. Anatolíj Tsjúbajs einka-
væðingarráðherra sagði að úr
þessu yrði þróuninni ekki snúið
við og hlutfall einkafyrirtækja
ætti eftir að aukast.
Vilja háttvísi
hjá BBC
STJÓRNENDUR breska ríkisút-
varpsins BBC hvöttu útvarps- og
sjónvarpsfréttamenn til þess í
ársskýrslu sinni í gær að þeir
sýndu háttvísi og stillingu í við-
tölum og viðmælendum sínum
kurteisi og forðuðust óþarfa að-
gangshörku.
Rússneska
þingið fundar
RÚSSNESKA þingið hefur verið
boðað til fundar á morgun, laug-
ardag, til þess að fjalla um þá
ákvörðun seðlabankans að taka
úr umferð rúbluseðla sem gefnir
vora út fram til síðustu áramóta.
Smith skiptir
um stóla
ANDREAS Whittam Smith, for-
stjóri blaðanna Independent og
Independent on Sunday, ákvað
í gær að færa sig úr forstjóra-
stólnum í ritstjórastólinn og ein-
beita sér að því fram á haust
að endurskipuleggja blaðið sem
stendur höllum fæti.
Ekki er nema hálft ár síðan Clint-
on leiddi menn sína vígreifur inn í
Hvíta húsið í Washington. Fullir
sjálfstrausts og áhuga; fyrstu
demókratarnir í tólf ár. Mættir til
að breyta landi og þjóð; grafa þurfti
vofu Reagans, gerbylta heilbrigðis-
kerfí, koma efnahags- og umbótaá-
formum á koppinn. Samt seig á
ógæfuhliðina fyrr en varði. Nýverið
gerði Hvíta húsið uppskátt að Vinc-
ent Foster hafði skrifað hjá sér
hugleiðingar um „dapurlegt hugar-
ástand vegna starfs síns,“ eins og
talsmenn stjórnarinnar komust að
orði. Foster hafði rifíð blöðin en
snifsin fundust í skjalatöskunni
hans, og nú eru sérfróðir að rýna
í þau ef það mætti varpa nokkru
ljósi á hvers vegna sá æskuvinur
og einn nánasti stjórpmálaráðgjafi
Clintons forseta stytti sér aldur.
Skaut sig í höfuðið með gamalli
byssu á bökkum Potomaek-árinnar.
Vinir sögðu hann hefði verið orðinn
þunglyndur vegna þess hann sætti
gagnrýni fyrir frammistöðu sína við
lögfræðiráðgjöf í Hvíta húsinu;
embætti hans hafði klúðrað ýmsri
mikilvægri umsýslan, og það var
af honum dregið. Vinir höfðu tekið
til þess að hann legði of fiart að sér.
Ráðherralið Johns Majors var
úrvinda þegar það hófst handa.
Þegar ráðherrar tóku við embætt-
um árið 1990 fór hver um sig í
hefðbundna heimsókn í Bucking-
hamhöll að kyssa hönd drottningar.
Hún kvað hafa sagt eftir á: „Ég
var að hitta mjög þreytulega
menn.“ Síðan þá hefur forsætisráð-
herrann orðið veikur af því sem
kunnugir segja vera andlega
þreytu; viðskiptaráðherra, Michael
Heseltine fékk hjartaáfall og
menntamálaráðherra, John Patten,
lagðist í dularfulla sótt.
Hjartanu hætt
Má það vera að slík veikindi eigi
rætur sínar að rekja til pólitískrar
frammistöðu þeirra sem eiga í hlut?
„Það leikur enginn vafi á að þama
era tengsl á milli,“ segir Alan Clark
fyrrum ráðherra, sem kvartaði oft
undan afköstunum sem vænst er
af ráðherrum nú á tímum. Hann
segir í dagbókum sínum, sem hann
birti nýlega: „Fólki sem gengur vel
hættir síður til að veikjast. En þeg-
ar maður er undir álagi er hægt
að bregðast við á tvo vegu. Maður
getur annað hvort gert eins og ég
gerði, yþpt öxlum nennulaus og
fúskað, teljandi dagana þangað til
maður kemst burt til Skotlands.
Eða maður getur gerst vinnusjúkur
og margskoðað alla möguleika sem
óður væri. Byiji maður á slíku er
stutt í feikilega streitu."
En það fleira á ferðinni en
vinnuálag og streita, að mati Mart-
ins Corbetts, sérfræðings í áhuga-
hvöt við Warwick-viðskiptaskólann.
„Það eykur á streitu enn frekar
þegar maður er í aðstöðu sem fylg-
ir mikil ábyrgð en næsta lítil ráð á
hendi,“ segir Corbett. „í störfum
þar sem mikils er krafíst af manni
en maður hefur ekki það vald sem
þarf til að bregðast við er hjartanu
í manni hætt.“ Tilfelli Johns Patt-
ens er „lýsandi dæmi um einhveija
erfíðustu aðstöðu sem hægt er að
hugsa sér.“ Annars vegar brennur
á honum hans eigin hugsjón og
væntingar samráðherranna, en hins
vegar dynja á honum kröfur kenn-
ara. „Ávísun á gífurlega streitu,“
segir Corbett. „Þrýstingur úr báð-
um áttum en afskaplega lítið svig-
rúm til athafna. Á endanum er að-
eins eitt að gera - leggjast á sjúkra-
hús.“ Patten lagðist veikur um svip-
að leyti og John Major byrjaði að
„starfa á honum“ vegna slælegrar
frammistöðu í menntamálum. For-
sætisráðherrann kvað hafa sagt
Patten „of fálátan". Patten reyndi
að bregðast við með að vekja á sér
athygli opinberlega, en fékk þá
skömm í hattinn frá fulltrúum
kennara sem og kvennaráðstefnu
íhaldsflokksins.
Samt segja sérfróðir að rétt eins
sé við Major að sakast. „Að „starfa
á“ einhveijum, er sennilega óheppi-
leg aðferð við gagnrýni," segir sál-
fræðingurinn Sue Cartwright.
„Fólk getur tekið gangrýni á störf
sín, en ekki persónu sína. Kannski
er [Patten] fálátur, en það er bara
heldur fátt sem hann getur gert í
því.“
Engin Valhallarvist
Handan Atlantshafsins stafar
vandinn um margt af gerðum for-