Morgunblaðið - 27.11.1993, Blaðsíða 32

32
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 1993
Uimur Þorsteinsdótt-
irfrá Vatnsskarðs-
hólum — Minning
Fædd 17. ágúst 1921
Dáin 16. nóvember 1993
Mig langar í fáum orðurri að
minnast ömmu minnar, Unnar Þor-
steinsdóttur frá Vatnsskarðshólum
í Mýrdal, sem lést í Landspítalanum
16. nóvember sl.
Hún fæddist á Ketilsstöðum í
Mýrdal 17. ágúst 1921 og var næst-
^elst sex barna þeirra Þorsteins
Gunnarssonar og Margrétar Gríms-
dóttur. Bjó í foreldrahúsum á Ketils-
stöðum fram til ársins 1942, en þá
fluttist hún að Litla-Hvammi og hóf
búskap með Gunnari Stefánssyni,
f. 1915, sem var fæddur og uppal-
inn þar. Hann lést í apríl 1984.
Árið 1949 fluttust þau frá Litla-
Hvammi að Vatnsskarðshólum og
bjuggu þar til dauðadags. Eftirlif-
andi böm þeirra eru: Margrét
Steina, f. 1939, býr á Laugarvatni
og er leikskólastjóri, gift Óskari H.
Ólafssyni, þau eiga þrjú börn; Þor-
steinn, f. 1946, bóndi á Vatns-
skarðshólum, kvæntur Margréti
Guðmundsdóttur, þau eiga þrjú
börn; Stefán f. 1948, bóndi á Dyr-
hólum, í sambúð með Sigurbjörgu
Jónsdóttur, þau eiga eitt barn; Ólaf-
ur, f. 1951, verkamaður í Reykja-
vík; Gunnar Ágúst, f. 1956, doktor
í stjórnmálafræði, starfar nú sem
verkefnisstjóri „Lífræns samfélags"
í Mýrdal. 4
Það er erfítt og sárt að þurfa að
sætta sig við að amma sé farin frá
okkur, horfin af sjónarsviðinu. Hún
sem hafði komið til okkar á Laugar-
vatn í vor og verið viðstödd útskrift-
ina mína, geislandi af lífsgleði eins
og alltaf. Ekki skorti hana kraftinn,
því Iangt fram eftir vori hafði hún
unnið hörðum höndum í að snyrta
og fegra lóðina í kringum húsið hjá
sér, sem nú er eins og lystigarður.
En svo fór heilsunni að hraka, hún
greindist með alvarlegan sjúkdóm
sem leiddi hana að lokum til dauða.
Þetta gerðist svo hratt, allt í einu
stöndum við ein eftir, án hennar,
og minningarnar hlaðast upp í hug-
anum.
Það var alltaf mikið tilhlökkunar-
efni á vorin að fara í sveitina til
ömmu og afa. Eg kunni sérlega vel
að meta hið ijölbreytta mannlíf í
sveitinni og bústörfin heilluðu mig
strax. Amma og afí reyndust mér
- sem foreldrar og ólu mig upp í sam-
ræmi við það, þau sýndu mér um-
hyggju og alúð, en umgengust mig
þó eins og fullorðinn mann. Aldrei
virtist afí þreytast á að kenna dótt-
ursyni sínum til verka og þær stund-
ir sem við afí áttum saman, t.d. í
girðingarvinnu, eru ógleymanlegar.
Amma veitti mér þann heiður að
sjá um hænsnakofann og annast
hænurnar, þannig var ég strax far-
inn að líta á mig sem stórbónda.
Stundum gaf amma mér kaffílögg
og mola, en það var að sjálfsögðu
bara þegar enginn sá til. Allt mið-
aði þetta að því að gera mig að
manni og ég var auðvitað hæst-
, ánægður með það.
Eftir að afí féll frá var amma ein
eftir í gamia bænum, þá þótti mér
afar vænt um að fá að kúra í rúm-
inu hans afa fyrstu sumrin á eftir.
Nálægð ömmu var svo notaleg, það
var öruggt að leita ásjár hjá henni,
hún var svo traust. Það var ávallt
gaman að ræða málin við ömmu og
það gerðum við iðulega við eldhús-
borðið eða frammi í stofu. Umræðu-
efnið var allt milli himins og jarðar,
gat verið allt frá því að vera spreng-
hlægileg kjaftasaga úr sveitinni og
upp í hápólitísk málefni líðandi
stundar.
Húmorinn og lífsgleðin sem
fylgdu ömmu alla tíð blönduðust
saman við hlýju hennar og um-
hyggju. Þetta gerði hana að mann-
eskju sem varð okkur ákaflega kær
og við elskuðum. Við hlökkuðum til
að koma í sveitina til hennar og fá
að njóta þess að vera með henni.
Amma í sveitinni gaf mér eitt-
hvað sem engin orð fá lýst, það er
geymt í hjartanu og þaðan mun það
aldrei fara, það fylgir mér og veitir
mér öryggi og hlýju. Minningarnar
um ömmu munu líka lifa og vekja
hjá okkur ljúfar hugsanir. Af hafa
átt ömmu sem gaf okkur svo mikið
og skildi svo mikið eftir sig í huga
okkar og hjarta er með því dýrmæt-
asta sem hægt er að hlotnast, því
verður aldrei gleymt.
Elsku amma, þakka þér fyrir
samfylgdina og allt sem þú gafst
mér, ég mun sakna þín sárt. Guð
blessi þig.
Oskar Hafsteinn Óskarsson.
Þriðjudaginn 16. nóvember sl.
lést í Landspítalanum mágkona mín,
Unnur Þorsteinsdóttir, húsfreyja á
Vatnsskarðshólum í Mýrdal. Unnur
fæddist 17. ágúst 1921 áKetilsstöð-
um í sömu sveit. Foreldrar hennar
voru Margrét Grímsdóttir frá Skeið-
flöt, f. 26. febrúar 1895, d. 20. maí
1971, og Þorsteinn Gunnarsson frá
Steig, f. 29. desember 1893, d. 10.
september 1934.
Unnur var elst fímm barna þeirra
hjóna, sem upp komust. Hún ólst
upp hjá foreldrum sínum, en 13 ára
gömul missti hún föður sinn. Mar-
grét stóð þá ein uppi með barnahóp-
inn. Með guðshjálp og góðra manna
blessaðist þetta. Hún kom þeim öll-
um vel til manns.
Unnur giftist ung að árum Gunn-
ari Stefánssyni frá Litla-Hvammi
Hannessonar kennara og bónda þar
og konu hans, Steinunnar H. Áma-
dóttur.
Ungu hjónin hófu búskap í Litla-
Hvammi 1942 og bjuggu þar til
ársins 1949. Það vor fengu þau
byggingu fyrir Vatnsskarðshólum;
þá voru börn þeirra orðin þijú, svo
að þeim veitti ekki af stærra jarð-
næði. Hafíst var handa við að rækta
jörðina og bæta húsakost. Með
óhemju elju og dugnaði hefur sam-
hent ijölskylda gert Vatnsskarðs-
hóla að stórbýli. Gunnar lést 1948
eftir erfið veikindi. Síðan hefur
Unnur búið í félagsbúi með Þor-
steini, syni sínum.
Þeim hjónum varð fimm barna
auðið og eru þau talin hér í aldurs-
röð: Margét Steina, búsett á Laug-
arvatni, gift Óskari Ólafssyni yfír-
kennara frá Fagradal í Mýrdal,
þeirra börn eru þrjú; Þorsteinn,
bóndi á Vatnsskarðshólum, kvæntur
Margréti Guðmundsdóttur frá Dals-
mynni í Eyjahreppi, eiga þau þijú
börn; Stefán, garðyrkjubóndi á Dyr-
hólum, hans kona er Sigurbjörg
Jónsdóttir frá Götum í Mýrdal, eiga
eitt barn; Ólafur iðnverkamaður í
Reykjavík, ókvæntur; og yngstur
er Gunnar Ágúst, doktor í stjórn-
málafræði, ókvæntur, hann hefur
dvalist að mestu í London á síðustu
ámm. Barnabörnin eru því orðin sjö
og langömmubömin fjögur. Allt er
þetta atgervis og mikið fyrirmynd-
arfólk.
Það var alltaf tilhlökkunarefni
þegar til stóð að fara í heimsókn
að Vatnsskarðshólum. Þau hjónin,
Unnur og Gunnar, voru ákaflega
gestrisin, enda var þar mjög gest-
kvæmt. Setið var oft lengi og spjall-
að um menn og máleíni og alia
heima og geima.
Sonur okkar hjónanna, Þorsteinn
Grétar, dvaldist á Vatnsskarðshól-
um tíu sumur. Þau Unnur og Gunn-
ar reyndust honum eins og hann
væri þeirra barn. Það segir sína
sögu hve gott og gaman var þar
að vera, að hann hætti á miðju sumri
í unglingavinnunni þegar hann var
14 og 15 ára til þess að komast
austur að Hólunum. Síðar í öllum
fríum og þegar tækifæri hefur gef-
ist hefur hann sótt þangað.
Unnur var vel gefín til munns og
handa og las mikið, átti stórt safn
góðra bóka, var söngelsk, söng í
kirkjukór Skeiðflatarkirkju alla tíð.
Hún hafði mikið yndi af blómum,
ræktaði þau með góðum árangri,
jafnt úti sem inni, mjög hög í hönd-
um og smekkvís. Hún bjó manni
sínum og börnum notalegt og fal-
legt heimili. Hún var forkur dugleg
og gekk til verka utandyra sem inn-
an. Hún sá um veðurathuganir á
Vatnsskarðshólum síðustu árin og
annaðist , þær af trúmennsku og
vandvirkni eins og einkenndi öll
hennar störf.
Það var því reiðarslag þegar þessi
hrausta og tápmikla kona var kom-
in með ólæknandi sjúkdóm sem
læknavísindin réðu ekki við. Hún
háði hetjulega baráttu við sinn sjúk-
dóm og hélt andlegri reisn þar til
yfir lauk. Góð kona er horfin, en
minningin mun lifa. Við hjónin og
börnin okkar eigum Unni mikið að
þakka fyrir allt sem hún var okkur.
Við vottum börnum hennar og
ijölskyldum þeirra okkar dýpstu
samúð.
Hjörtur Elíasson.
Útför Unnar Guðjóníu Þorsteins-
dóttur, húsfreyju Vatnsskarðshól-
um, Mýrdal, fer fram frá Skeiðflat-
arkirkju í dag. Hún lést í Landspít-
alanum 16. þess mánaðar.
Unnur fæddist á Ketilstöðum
hinn 17. ágúst 1921. Hún var dótt-
ir hjónanna Margrétar Grímsdóttur
frá Skeiðflöt og Þorsteins Gunnars-
sonar frá Steig. Börn þeirra voru
Unnur, f. 1920 lést árið eftir, Unn-
ur Guðjónía sú sem hér er um skrif-
að, Gunnar f. 1923, býr á Giljum í
Mýrdal, Auðbjörg, f. 1924, býr í
Færeyjum, Guðríður Jóna, f. 1926,
býr í Reykjavík, og Guðjón Þor-
steinn, f. 1928, býr í Vík í Mýrdal.
Þetta uppvaxtarheimili Unnar sam-
anstóð af miklu söngfólki og verður
hún mér lengi í minningunni sem
mikil söngkona í kirkjukór Skeið-
flatarkirkju og bræður hennar eru
með betri söngmönnum sem ég hef
kynnst. Þorsteinn faðir þeirra var
söngstjóri kirkjukórsins en hann lést
löngu fyrir aldur fram árið 1934.
Margrét hélt áfram búskap á Ketil-
stöðum með hjálp barna sinna en
fluttist til Unnar og Gunnars
tengdasonar síns að Vatnsskarðs-
hólum 1956. Síðustu æviárin bjó
hún í Reykjavík í skjóli Jónu dóttur
sinnar og Hjartar tengdasonar síns.
Hún lést árið 1971. Unnur giftist
árið 1942 Gunnari Stefánssyni, f.
1915. Hann var frá Litla-Hvammi
og hófu þau búskap þar en fluttust
að Vatnsskarðshólum vorið 1949 og
bjuggu þar síðan. Böm þeirra eru
Margrét Steina f. 1939, gift Óskari
Ólafssyni, búa að Laugarvatni og
eiga þijú börn; Þorstein f. 1946,
kvæntur Margréti Guðmundsdóttur,
búa á Vatnsskarðshólum og eiga
þijú börn; Stefán f. 1948, býr með
Sigurbjörgu Jónsdóttur á Dyrhólum
í Mýrdal og eiga eitt barn; Ólafur
f. 1951, býr í Reykjavík og Gunnar
Ágúst f. 1956, býr á Vatnsskarðs-
hólum.
Tengsl mín við þessa fjölskyldu
sköpuðust í upphafí af því að Þor-
steinn var leikfélagi minn, fyrst í
Litla-Hvammi, en eftir að flutt var
að Vatnsskarðshólum fórum við að
heimsækja hvor annan. Ég minntist
á það hér að undan að uppvaxtar-
heimili Unnar á Ketilstöðum hafí
verið gætt miklu sönglífi en þaðan
minnist ég einnig mikillar gestrisni
og höfðingsskapar þegar granna bar
að garði. Það er mér því ljóst að
Unni var hennar gestrisni í blóð
borin. Þau hjónin Unnur og Gunnar
tóku mér ávallt tveim höndum og
fóru með mig sem væri ég eitt barna
þeirra, var frjálst að dvelja svo lengi
sem ég vildi við leik og kæti, þiggja
mat og drykk svo sem ég gat í mig
látið. Ég fann greinilega fyrir að
ég átti góða að.
Tímarnir liðu og breyttust en
mennirnir breyttust ekki hið innra
þó að allir yrðu eldri að árum. Þann-
ig fann ég eftir að ég fluttist úr
sveitinni að í þau fáu en ógleyman-
legu skipti sem ég kom að Vatns-
skarðshólum átti ég sama hlýja við-
mótinu að fagna. Þá voru rifjuð upp
gömul kynni og manni hlýnaði um
hjartaræturnar.
Framan af búskaparárum Unnar
og Gunnars var húsa- og tækjakost-
ur lítill og túnin ávalir hólar að
mestu eða mýrlendi. Það hefur því
verið mjög ánægjulegt að fylgjast
með hvernig samheldni þessa fólks
hefur byggt staðinn upp, þurrkað
mýrlendin og gert að grónum slétt-
um túnum. Einna augljósast var
þetta þegar Þorsteinn gerir upp hug
sinn um að flytjast heim að Vatns-
skarðshólum og snúa sér að búskap
eftir að hafa stundað smíðar að
loknu námi í Reykjavík og víðar.
Unnur missti mann sinn árið
1974 eftir harða baráttu við sjúk-
dóm. Það var mikill missir fyrir
hana en hún bjó þó til hinsta dags
í húsinu þeirra á Vatnsskarðshólum.
Síðustu árin sá hún um veðurathug-
un þar á staðnum. Mjög erilsamt
starf, en hún var ekki vön að kvarta
og bar sig ætíð vel. Það kom okkur
því í opna skjöldu árla sumars þeg-
ar við heyrðum að Unnur væri lífs-
hættulega veik og þó að við ættum
erfítt með að sætta okkur við það
var því spáð að hún ætti aðeins
stuttan tíma eftir. Eins og hér að
ofan greinir reyndist sú spá því
miður rétt. Við sem eftir lifum minn-
umst með þökk í huga hlýs viðmóts
hennar, trygglyndrar konu með
fastmótaðar skoðanir sem hún
fylgdi eftir af trúmennsku.
Aðstæður haga því þannig til að
ég verð ekki viðstaddur útförina.
Ég sendi því aðstandendum dýpstu
samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning Unnar Þor-
steinsdóttur.
Sigurður Árnason frá
Litla-Hvammi.
Minningarnar eru margar úr
sveitinni hjá afa og ömmu. Leiðin
austur var svo ótrúlega löng, en
þegar við loksins komum voru mikl-
ir og innilegir fagnaðarfundir. Það
var alltáf svo gaman að hittast.
Alltaf fundum við fyrir gagn-
kvæmri virðingu. Við fundum svo
vel að í augum ömmu og afa vorum
við sérstakar. Oft var farið í fullorð-
insleik. Þær eru Ijóslifandi minning-
amar frá því þegar við og amma
klæddum okkur í fínu fötin fyrir
messu. Alltaf mundi amma eftir ilm-
vatninu, allar konurnar fengu á sig
góða lykt. Svo kom Óskar í Garða-
koti á jeppanum sínum að sækja
okkur. Við fórum uppá kirkjuloft
með ömmu, því að hún söng í kirkju-
kómum. Þar pískruðu konurnar
mikið áður en presturinn tók til
máls. Þetta andrúmsloft og um-
hverfi var í senn spennandi og hátíð-
legt fyrir tvær litlar stelpur sem ilm-
uðu af vellyktandi.
Þær voru margar gönguferðirnar
með ömmu upp á Gerði. Við rifjum
oft upp eitt skiptið, en þá höfðum
við áður en við lögðum af stað lakk-
að neglurnar hvítar, sjálfstraustið
fór upp úr öllu valdi og það fór ekki
á milli mála að þar voru þijár merk-
iskonur á ferð.
Hún amma kunni svo vel að gera
hlutina spennandi. Molasopinn okk-
ar eftir uppvaskið úr hvítu bollunum
með blómunum var alveg ómiss-
andi. Amma sagði alltaf að þetta
væri leyndarmálið okkar. Einhveiju
sinni kom pabbi alveg óvænt að
okkur og það varð víst eitthvað
skrítinn svipurinn á okkur systrum,
hann átti nefnilega ekkert að sjá
þetta.
Svo urðum við fullorðnar og eins
og fyrr var það okkur mikils virði
að eiga góða vinkonu þar sem amma
var. Það var svo gott að finna hvað
hún samgladdist innilega þegar vel
gekk og hún amma var heldur betri
en enginn þegar eitthvað bjátaði á.
Þegar börnin okkar fæddust kom
amma til Reykjavíkur og var við-
stödd skírn þeirra ailra. Við höfðum
oft á orði að það væri nú ekki ama-
legt að eiga svona unga og glæsi-
lega langömmu. Það var reglulegt
símasamband þar sem amma sýndi
hveiju þroskastigi barnanna áhuga
og ávallt urðu fagnaðarfundir þegar
þau hittu langömmu. Þá rifjaðist
upp það sem við munum svo vel úr
bernsku; amma hafði einstakt lag
að tala við börnin sem jafningja og
vini. Nú biðjum við á hveiju kvöldi
með börnunum okkar góðan Guð
að passa hana langömmu. Mikið
eigum við eftir að sakna hennar en
ljúfar minningar ylja og sefa sáran
missi.
Guð blessi minninguna um hana
ömmu okkar.
Unnur og Sigrún.
í dag fylgjum við til grafar Unni
Þorsteinsdóttur frá Ketilsstöðum í
Mýrdal. Það var einmitt á fæðingar-
stað hennar sem við hittumst síðast
á ættarmóti fyrir einu og hálfu ári.
í sumar sótti- ég, að venju, sveit-
ina okkar heim, kom að gamla bæn-
um að Vatnsskarðshólum, skoðaði
garðinn sem Unnur hafði lagt svo
mikla vinnu í síðustu árin og gekk
um gamalkunnugt bæjarhlaðið. Inn
fór ég ekki, vissi sem var að þar
var enga Unni að fínna, hún var til
lækninga í Reykjavík.
Unnur skrifaði mér skömmu áður
en hún lést. Þar gerir hún að umtals-
efni orð mín um Vatnsskarðshóla,
minn fæðingarstað. Orð hennar end-
urspegla hvort tveggja í senn viður-
kenningu á tengslum mínum við
fæðingarstað minn og einstakt
æðruleysi þeirrar konu sem veit að
hveiju stefnir þegar hún segir: „En
hvað sem öðru líður vonast ég til
að þú getir alltaf (þó mér sleppi
við) komið hingað á þinn gamla
fæðingarstað." Og víst er að það
mun ég gera, enda þótt Vatns-
skarðshólar án Unnar séu auðvitað
ekki sömu Vatnsskarðshólar.
Ég á margar minningar frá heim-
ili Unnar og Gunnars, móðurbróður
míns. Ég man t.d. óvenju lífle'gar
umræður um þjóðmál. Á þær hlust-
aði ég með nokkurri athygli þar eð
mér hafði snemma skilist á öðrum
ættmennum mínum að stjórnmála-
skoðanir á Hólunum væru ekki
„réttar". Ekki var mér alveg ljóst í
hveiju þetta lá en vissi þó að þær
voru öðru vísi en flestra annarra
ættmenna minna og voru raktar til
dusilmenna fyrir austan eitthvert
járntjald.
Á Hólunum ræddu allir stjórn-
mál, án tillits til aldurs. Mig rak í
rogastans yfír þekkingu frænd-
systkina minna á þjóðmálum strax
á unga aldri, þau hefðu eins getað
verið marsbúar að ræða um skipan
mála þar efra. Á Hólunum sannað-
ist að þeir sem eru í minnihluta
þurfa að vera sterkir í vörn og sókn
og að þá er þekkingin sterkasta
vopnið. Ennþá síðar skildist mér að
heimilisfólkið á Hólunum og ég vor-
um afar nálægt hvert öðru í lífsvið-
horfum en það var svo sem ekkert
til að ræða um enda snerust árviss-
ar heimsóknir fyrst og fremst um
búskaparhorfur og gagnkvæma
upplýsingamiðlun um hagi ættingja
og vina.
Aðrar minningar tengjast okkur
Stefáni og Óla, oftast nær út með
Hólum. Ég efa að ég hafi í annan
tíma hlegið jafnmikið yfír jafnlitlu
og ég gerði í félagsskap þeirra
bræðra enda vom því lítil takmörk
sett sem upp úr þeim gat oltið ef
sá gállinn var á þeim. Nú eða þegar
Óli fékk harmónikkuna og töfraði
úr henni tóna sem engu líktust.
Enn aðrar minningar tengjast
Unni sérstaklega. í áðumefndu bréfi
Unnar rifjaði hún upp atburði aðf-
aranætur 12. mars árið 1949 þegar
„Steina Iitla“, eins og hún orðaði
það, kom í heiminn. Alla nóttina
vakti Unnur með „ljósunni" og
Gunnari móðurbróður í þeirri von
að ungfrúnni þóknaðist að bera
heiminn 'augum en lengi vel þráað-
ist hún við. Um þetta segir Unnur:
„Og svo loksins þegar telpukrílið
var nú komið í heiminn og rak upp