Morgunblaðið - 09.07.1996, Qupperneq 60

MORGUNBLADID, KRINGLAN I, 103 REYKJAVÍK, SÍMI 569 1100, StMBRÉF 569 1181,
PÓSTHÓLF 3040, NETFANG MBL^CENTRUM.IS / AKUREYRl: HAFNARSTRÆTI 85
ÞRIÐJUDAGUR 9. JULI1996
VERÐ I LAUSASOLU 125 KR. MEÐ VSK
Hátt hlutfall örorkulífeyris af greiðslum lífeyrissjóða veldur áhyggjum
Hugmyndir um
endurhæfingar-
stöð sjóðanna
FJÖLGUN þiggjenda örorkulífeyris
og hlutfallslega miklar örorkulífeyr-
isgreiðslur lífeyrissjóða innan Sam-
bands almennra lífeyrissjóða, sam-
anborið við ellilífeyri á síðustu
árum, hefur valdið talsverðum
áhyggjum. Hrafn Magnússon,
framkvæmdastjóri SAL, telur þó
að hámarkinu hafi verið náð og að
hlutfall örorkulífeyris fari nú lækk-
andi. „Þetta er minna en á sama
tíma í fyrra. Ég á von á að þetta
hlutfall muni því breytast töluvert
á næstu árum, vegna þess að menn
fara að ávinna sér meiri ellilífeyris-
réttindi," segir Hrafn.
Rætt hefur verið um þann mögu-
leika að lífeyrissjóðirnir komi sér
upp sérstökum jöfnunarsjóði vegna
þess að örorkulífeyririnn leggst
misjafnlega á sjóðina. Einnig hafa
verið uppi hugmyndir um hvort líf-
eyrissjóðirnir ættu að koma sameig-
inlega á fót endurhæfingarstöð og
að sögn Hrafns er vel hugsanlegt
að það mál verði skoðað nánar á
næstunni. „Það gæti verið sparnað-
ur fyrir sjóðina að efla forvarnar-
starf og endurhæfingu,“ sagði
Hrafn.
Fjölgun þegar þrengist um
á vinnumarkaði
Gjaldfærður örorkulífeyrir hjá líf-
eyrissjóðum innan SAL nam 36,9%
af lífeyrisgreiðslum á árinu 1994 en
ellilífeyrir 47,8%. Lífeyrisgreiðslur
allra lífeyrissjóða landsins skiptust
þannig samkvæmt síðustu skýrslu
bankaeftirlits Seðlabankans að elli-
lífeyrir var 59,6%, örorkulífeyrir
18,8%, makalífeyrir 19,7% og barna-
lifeyrir 1,9%.
Fjöldi örorkumata hefur farið ört
vaxandi á síðustu árum. I fyrra
fengu 640 manns örorkulífeyris-
greiðslur í fyrsta skipti og er gert
ráð fyrir að endurmöt fyrir SAL-
sjóðina verði 1.250 á þessu ári,
samkvæmt upplýsingum Hrafns.
Hann telur að fjölgun örorkulífeyr-
isþega fari að töluverðu leyti eftir
efnahagsástandinu þegar þrengist
um á vinnumarkaði.
Veruleg fjölgun bótaþega hefur
einnig komið fram í almannatrygg-
ingakerfinu. Hjá Tryggingastofn-
un ríkisins (TR) fjölgaði þiggjend-
um örorkulífeyris um 107% frá
árinu 1985 til 1995. Er aukið at-
vinnuleysi talin meginskýringin á
fjölgun bótaþega.
í nýlegri skýrslu Ríkisendur-
skoðunar kom fram að örorku-
greiðslur TR hækkuðu um 780
millj. króna á síðustu fjórum árum
eða um 24%. Ríkisendurskoðun
benti á að engar þær breytingar
hefðu orðið á reglum um örorkulíf-
eyri né hefði fjárhæð bóta vaxið
sem skýrt gæti þessa aukningu.
Þess í stað mætti rekja hana til
mikillar fjölgunar bótaþega á und-
anförnum árum.
Úrskurður eftir
endurhæfingu
Vinnureglur lífeyrissjóðanna
vegna örorkulífeyrisgreiðslna hafa
verið hertar í kjölfar aukinnar
ásóknar og áhersla er lögð á að
örorkumötin séu samræmd. „Við
erum mun harðari á því í dag en
áður að úrskurða ekki fyrr en að
lokinni endurhæfingu,“ segir
Hrafn.
„Timbr-
aðri“ eft-
irlanda-
drykkju?
40-50 togarar ferð-
búast í Smuguna
GERA má ráð fyrir að á milli fjöru-
tíu og fimmtíu íslenskir togarar
muni stunda veiðar í Smugunni
þegar allt er talið, samkvæmt upp-
lýsingum frá Pétri Erni Sverris-
syni hjá Aflamiðlun. Nokkur skip
eru þegar lögð af stað og mörg
hver eru að leggja úr höfn og
ferðbúast.
Sindri VE, einn af togurum
Vinnslustöðvarinnar í Vestmanna-
eyjum, var fyrstur á miðin að
þessu sinni. Hann kom í Smuguna
fyrir helgi og hóf veiðar þá þegar.
Að sögn Hilmars Sigurðssonar,
skipstjóra á Sindra VE, eru afla-
brögð í Smugunni mjög dræm, en
í gær þegar náðist í Hilmar var
Sindri eina íslenska skipið á svæð-
inu.
Hilmar segir mjög lítið um að
vera á miðunum, en auk Sindra
eru nú fimm portúgalskir togarar
í Smugunni. Nokkur íslensk skip
eru þó lögð af stað og von var á
Sigli þangað í gærkvöldi. „Það
hefur verið mjög rólegt hérna hjá
okkur og lítið fiskerí. Það er yfir-
leitt togað í sex tíma og stundum
alveg upp í sjö og við höfum kom-
ist mest í þriggja tonna afla eftir
sex tíma tog, en oftast er skammt-
urinn um hálft annað tonn,“ segir
Hilmar.
Mjög kaldur sjór
Að sögn Hilmars eru skipin að
veiðum sunnarlega í Smugunni,
en hann segir að sjórinn sé mjög
kaldur þegar norðar dregur. „Við
sigldum norðar í Smuguna í gær
[í fyrradag] en þar var sjórinn
mjög kaldur, allt niður í -0,9 gráð-
ur. Við snerum því við og erum
nú á veiðum á sama svæði og
Portúgalarnir," sagði Hilmar.
Hann segir veður hafa verið mjög
gott frá því að þ'eir komu í Smug-
una, sól upp á hvern dag og þokka-
lega hlýtt.
Pétur Örn segir að svo virðist
sem fréttir af dræmum aflabrögð-
um ætli ekki að draga úr mönnum
að halda í Smuguna. Langt í frá
sé að Smuguveiðar séu fullreyndar
þó byijunin hafi gengið slælega
hjá Sindra. Togarar hafa getað
veitt í Smugunni allt fram í des-
embermánuð, en að sögn Péturs
Arnar hefur reynslan sýnt að
krafturinn er úr veiðunum í lok
september.
Auk fjölda frystitogara verður
talsverður fjöldi af skipum sem
salta um borð að veiðum og stöku
ísfisktogarar.
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Heim að
Hólum
BORN á leikjanámskeiði Ung-
mennafélagsins Tindastóls og
Sauðárkróksbæjar fengu að fara
heim að Hólum á dögunum til
að skoða staðinn og bregða sér
á hestbak. Þau höfðu með sér
nesti og borðuðu það í gras-
brekkunni framan við gamia
Hólabæinn.
Gullnáma
* opnuð
UMMERKI eftir gulileit á fyrri
hluta aldarinnar í landi Þormóðs-
dals í nágrenni Hafravatns hafa
komið í ljós undanfarna daga. Þar
er nú borað eftir gulii á vegum
fyrirtækisins Melmis hf., sem er
félag í eigu kanadískra, ástr-
alskra og sænskra aðila ásamt
Málmís hf., sem Iðntæknistofnun
og Kísiliðjan við Mývatn eiga. Að
sögn Hjalta Franzsonar jarðfræð-
ings er verið að grafa niður á
kvartsgöng sem gullleifar hafa
fundist í og verða boraðar nokkr-
ar holur. I gömlu göngunum
fannst m.a. vagn sem notaður var
til að flytja kvartsmulning úr
námunni. Hjalti varar við því að
óviðkomandi séu á ferð við ganga-
munnana þvi að hætta sé á hruni.
Verkefnissljóri við gullleitina er
sænski jarðfræðingurinn Frede-
rik Ross, en á myndinni er Gísli
Hjartarson gröfumaður við
kvartsæð.
Morgunblaðið/Kristinn
NIÐURSTÖÐUR samanburð-
arrannsóknar á innihaldsefnum
í löglegu og ólöglegu áfengi
benda til þess að svokallaður
landi innihaldi meira magn af
„fúsilum" en gengur og gerist
með annað áfengi, að undan-
skildu koníaki. Talið er að svo-
kallaðir „timburmenn" stafi
öðru fremur af „fúsilum", sem
eru aukaefni í áfengi.
Rannsóknin var gerð af
lyfjafræðingunum Kristínu
Magnúsdóttur og Þorkeli Jó-
hannessyni hjá Rannsóknar-
stofu í lyfjafræði og birtust
niðurstöður hennar í nýjasta
tölublaði Tímarits um lyfja-
fræði, sem gefið er út af Lyfja-
fræðingafélagi íslands. Rúm-
lega 80 sýni af ólöglegu áfengi,
sem lögregluyfirvöld sendu
Rannsóknarstofunni árið 1993,
voru notuð í rannsóknina. Til
samanburðar voru notuð sýni
úr þremur vískitegundum,
þremur koníakstegundum,
þremur tegundum af rommi og
átta tegundum af sterkum bjór.
Kemst næst koníaki
Mest magn umræddra auka-
efna mældist í koníaki. Magn
þeirra í ólöglegu áfengi var
oftast milli þess sem fannst í
koníaki annars vegar og viskí
og bjór hins vegar. í rommi
fannst mjög lítið magn auka-
efnanna. Tiltölulega lítið er vit-
að um eituráhrif þessara efna,
en þó er talið að svokallaða
„timburmenn" megi öðru frem-
ur rekja til þeirra. Samanborið
við aðrar áfengistegundir er þó
varla hægt að segja að magn
aukaefnanna í ólöglegu áfengi
sé skaðlegt.
VÖKVI úr liruggtækjum
af þessu tagi getur verið
slæmur fyrir lieilsuna.