Dagblaðið Vísir - DV - 19.09.2002, Blaðsíða 16

16
Útgáfufélag: Útgáfufélagiö OV ehf.
Framkvæmdastjóri: Hjalti Jónsson
Aöalritstjori: Óli Björn Kárason
Ritstjóri: Sigmundur Ernir Rúnarsson
Aöstoöarritstjóri: Jónas Haraldsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Skaftahlíö 24,105 Rvík, simi: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5749
Ritstjórn: ritstjorn@dv.is - Auglýsingar: auglysingar@dv.is. - Dreifing: dreifing@dv.is
Akureyri: Kaupvangsstræti 1, sími: 462 5000, fax: 462 5001
Setning og umbrot: Útgáfufélagiö DV ehf.
Plötugerð og prentun: Árvakur hf.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaösins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viömælendum fyrir viötöl við þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Sala Landsbankans
Formlegar viöræöur einkavæöing-
arnefndar viö Samson hf., fjárfesting-
arfélag Björgólfs Guðmundssonar,
Björgólfs Thors Björgólfssonar og
Magnúsar Þorsteinssonar, um kaup
á kjölfestuhlut í Landsbanka íslands
hófust síðastliðinn þriöjudag. Þar meö hefur fyrsta skrefiö ver-
iö stigið í lokaáfanga einkavæðingar Landsbankans.
Á það hefur veriö bent hér í leiðurum DV að ríkisstjórninni
og einkavæðingarnefnd hafi í nokkru verið mislagðar hendur
við einkavæðingu ríkisfyrirtækja, en gagnrýnin hefur þó fyrst
og fremst beinst að þeim ótrúlega hægagangi sem einkennt hef-
ur sölu ríkisfyrirtækja, ekki síst sölu á Landsbanka og Búnað-
arbanka. Á liðnu sumri tókst hins vegar vel til þegar 20% hluta-
Qár í Landsbankanum var selt í gegnum viðskiptakerfi Kaup-
hallar íslands.
Hugmyndafræðingar um dreifða eignaraðild að fjármála-
stofnunum hafa enn á ný tekið til við áróður. Um leið og beitt
er rómantískum og huggulegum hugmyndum hefur verið reynt
að gera sölu á Landsbankanum tortryggilega, þó leikreglur séu
skýrar og eðlilegar. Þar ræður dægurpólitíkin ferðinni enda
kosningavetur að ganga í garð.
Morgunblaðið birti í liðinni viku stutt en merkilegt viðtal við
dr. Michael Sautter, forstjóra fjárfestingarbankahluta Société
Générale í Þýskalandi og Austurríki. Sautter hefur reynslu af
einkavæðingu banka. Sú reynsla hefur kennt honum að nauð-
synlegt sé að tryggja kjölfestu í fjármálastofnunum eftir að rík-
ið selur þær einkaaðilum. Þessi lærdómur Sautters gengur
þvert á viðhorf margra hér á landi sem berjast fyrir lagasetn-
ingu um dreifða eignaraðild að fjármálastofnunum.
í viðtalinu segir Sauttar meðal annars: „Hlutirnir ganga
hraðar og öruggar fyrir sig þegar einhver einn sterkur aðili er
við stjómvölinn í bankanum og tekur stjórnina í sínar hendur
í kjölfar einkavæðingar fremur en að margir litlir aðilar reyni
að koma sér saman um stjórnunina. Mín reynsla er sú að best
er að taka milliskref að mjög dreifðri eignaraðild banka, í stað
þess að fara með hann beint yflr í það form úr ríkiseigu. Milli-
skrefið felst þá í þvi að fá öflugan aðila til að koma bankanum
í það horf sem þarf... Hvað sem þú gerir, þarftu einn sterkan
fjárfesti til að byrja með. Þegar um er að ræða marga smærri
fjárfesta þá ganga hlutirnir ekki eins hratt fyrir sig. Allar breyt-
mgar taka að sjálfsögðu miklu lengri tíma þegar margir vilja
fara með völdin en enginn telur sig bera ábyrgðina.“
Með einkavæðingu Landsbankans og síðar Búnaðarbankans
verður til jarðvegur fyrir frekari breytingar og nauðsynlegt
hagræði á fjármálamarkaðinum. Mikilvægt er að ríkisstjóm
Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks gangi frá sölu beggja
bankanna fyrir komandi kosningar. Og þar getur staðfesta Val-
gerðar Sverrisdóttur viðskiptaráðherra ráðið miklu.
„Pólitísk herkví“
„Skólinn er einfaldlega í pólitískri
herkví,“ sagði Magnús Gunnarsson,
oddviti Sjálfstæðisflokksins í Hafhar-
firði, í viðtali við DV siðastliðinn
fóstudag um furðulegt ástand sem
einkennt hefur Áslandsskóla.
Magnús Gunnarsson hafði forgöngu um að samið var við ís-
lensku menntasamtökin um rekstur Áslandsskóla. Um merki-
lega tilraun var að ræða í íslensku menntakerfi - tilraun sem
þegar í upphafi mætti andstöðu meðal forystumanna kennara
og pólitískri andstöðu Samfylkingarinnar.
Foreldrar barna í Áslandsskóla virðast almennt hafa verið
ánægðir með skólastarfið þrátt fyrir þann mótbyr sem skólinn
hefur fengið. Enn hafa ekki fengist fullnægjandi skýringar á
þeim vandræðum sem upp hafa komið. En sé það rétt sem Magn-
ús Gunnarsson heldur fram að skólinn hafi verið tekinn í „póli-
tíska hverkví“ er um alvarlega misbeitingu valds að ræða. Eng-
inn kemst upp með það til lengri tíma að ganga freklega fram á
kostnað bama og foreldra til að ná pólitískum markmiðum.
Óli Björn Kárason
FIMMTUDAGUR 19. SEPTEMBER 2002 FIMMTUDAGUR 19. SEPTEMBER 2002
17
DV
Skoðun
Fljótsdalsvirkjun
Kjallarí
Agnar
Hallgrímsson
sagnfræöingur
Austfiröingafjórðungur var
lengst af á eftir öörum
landshlutum hvað snertir
virkjanir og raforku til al-
menningsnota. Þaö var
fyrst á 6. áratugnum aö
Grímsárvirkjun, fyrsta al-
menningsveitan, var
byggö. Upp úr 1970
bættist svo Lagarfoss-
virkjun í hópinn.
Þrátt fyrir þetta dreymdi yfirmenn
orkumála í landinu stóra drauma um
risastórt raforkuver í fjórðungnum
er myndi slá öllum virkjunum í land-
inu við, jafnvel öllum heiminum.
Þessar hugmyndir voru fyrst í stað
nefndar LSD er átti að útleggjast:
Lang stærsti draumurinn. í þeim
fólst að safna saman öllum stærstu
vatnsföllum á Norð-Austurlandi í
einn farveg, þ.e. jökulsánum á Fjöll-
um, Dal og í Fljótsdal. Þeim skyldi
öllum veitt austur í Fljótsdal og
steypt niður Valþjófsstaðafjallið til
að framleiða raforku. Það var fyrst á
7. áratugnum að þessar athuganir
voru gerðar en fljótlega var þó horf-
ið frá þeim, í bili a.m.k.
Enn á byrjunarreit
Þjóðin öfl veit svo hvert framhald-
ið varð á Fljótsdalsvirkun: Jökulsá í
Fljótsdal og Eyjabakkastífla sem
hlaut harða andstöðu umhverfis-
sinna. Reyðarál og Norsk Hydro sem
ekkert varð úr. Til að friöa kjósend-
ur reyndu framsóknarþingmenn
Austurlands að brydda upp á stíflu í
Jökulsá á Dal og taka þar
með upp þráðinn um LSD
að nýju, að undanskilinni
Jökulsá á Ejöflum, og
þannig standa málin í
dag. Bandarískur álrisi -
Alcoa - hefur nú gengist
inn á aö kanna hag-
kvæmni þessarar breyttu
Fljótsdalsvirkjunar.
Iðnaðarráðherra lýsti
því þó yfir í sjónvarpi ný-
lega að þeir væru ennþá á
sama byrjunarreitnum og
Norsk Hydro er þeir
hættu við allt saman. Það
er því engu hægt að spá á
þessari stundu hvort
nokkuð verður úr þessari
stærstu virkjun norðan
Alpafjalla - og þótt lengra
væri leitað.
„Því er augljóst, að Fljótsdœlingar eru réttir eignaraðilar í þessu
máli. Þeir eiga afréttirnar og nytja þær og við þá ber að semja
um afnot af þeim undir miðlunarlón og virkjanir í Fljótsdal -
og enga aðra. Umhverfisvemdarmönnum koma því þessi heiða-
lönd mjög lítið við. “
Hagsmunir hverra?
Segja má að aflir þessir
virkjanakostir hafi mætt
harðri andstöðu náttúru-
og umhverfissinna, jafnvel
erlendis frá. Þá vaknar sú
spurning, hvort þeir séu
hinir réttu aðilar að þess-
um mótmælum og hvort
þeir eigi mestra hagsmuna
að gæta þar sem er Fljótsdalsvirkjun.
Því verður afdráttarlaust að svara
neitandi.
Hverjir eru það þá sem eiga þama
mestra hagsmuna að gæta? Hverjir
eiga landið á virkjunarsvæðinu, t.d
Kárahnjúkalón, göngin undir Fljóts-
dalsheiðina eða rafstöðvarhúsið
niðri í Dalnum? Það eru íbúar Fljóts-
dalshrepps, vanalega kallaðir Fljóts-
dælingar. Ég giska á að þeir eigi um
90% afréttanna þar sem byggja á
þessi mannvirki. Á þessum slóöum
(Vesturöræfum) gengin búfé þeirra á
sumrum og þær smala þeir á
haustin. Vera má, að María Guös-
móðir telji sig eiga einhverjar lands-
spildur á þessum slóðum, samkvæmt
fomum máldögum. Þá er engu að
síður komin á sú hefð fyrir löngu að
Fljótsdælingar hafi full not og eign-
arhald á þeim.
Til mun vera gjörningur, gefínn út
í bókarformi, er Hjörleifur Guttorms-
son þáverandi iðnaðaráðherra gerði
við Hreppsnefnd Fljótsdalshrepps
fyrir um 20 árum. Sá gjömingur náði
þó aðeins til Eyjabakkastíflu, en ekki
Hafrahvamma miðlunarlóns, og er
því orðinn löngu úreltur, bæði vegna
þess, svo og hins, hversu langt er lið-
ið frá því hann var gerður.
Því er augljóst að Fljótsdælingar
eru réttir eignaraðiljar í þessu máli.
Þeir eiga afréttimar og nytja þær og
við þá ber að semja um afnot af þeim
undir miðlunarlón og virkjanir í
Fljótsdal - og enga aðra. Umhverfls-
verndarmönnum koma því þessi
heiðalönd mjög lítið við, sem best
sést af framansögðu.
Landgæöi lítil
Satt best að segja munu þessi
virkjunaráform ekki valda miklum
skaða á hálendinu austan Vatnajök-
uls, enda engar náttúruperlur á
þessu svæði, ef frá eru taldir bústað-
ir nokkurra gæsa og hreindýra er vel
geta haldið sig annars staðar, því
nóg er landrýmið. Landgæði á þessu
svæði eru lítfl, aðallega mýrarflóar,
mosaþembur og gróðurlaust uppblás-
ið land er fara má undir vatn að
ósekju. Eini sýnilegi ókosturinn við
þessi virkjunaráform er að mínu
áliti sá, að hækka mun í Lagarfljóti
og litur þess dökkna, ef Jökulsá á Dal
verður veitt austur í Lagarfljót. Um
þessi tvö atriði hefur þó lítið verið
rætt opinberlega, heldur allt annað
sem engu máli skiptir.
Það er því augljóst að ekki er ver-
ið að eyðileggja neinar náttúruperlur
þótt virkjaö verði austan Vatnajök-
uls. Af því leiðir að óþarft virðist
vera að kljúfa þjóðina i tvær fylking-
ar: með eða á móti Fljótsdalsvirkjun,
eins og gert var hérna um árið.
Þankar af suðurhveli
í umræðunni á heims-
þinginu í Jóhannesarborg
um endurnýjanlega orku
vakti athygli að margir
gerðu fyrirvara við stór
vatnsorkuver og vildu
ekki hafa þau með í skil-
greiningu á sjálfbærri
orkustefnu.
Grunnur að þessu var raunar
lagður með álitsgerð og skýrslu
World Commission on Dams sem út
var gefm á árinu 2001. Ástæðan eru
þau miklu náttúruspjöll og neikvæð-
ar félagslegar afleiðingar sem fylgt
geta stórum.vatnsorkuverum.
í álitsgerð starfshóps frjálsra fé-
lagasamtaka í Jóhannesarborg um
orku og loftslag frá 24. ágúst 2002
eru stórar vatnsaflsvirkjanir (large-
scale hydropower) flokkaðar með
skaðlegri og ósjálfbærri orkufram-
leiðslu eins og frá jarðefnaeldsneyti
og kjarnorku. Sérstök ástæða er fyr-
ir íslensk stjórnvöld að gera sér
grein fyrir að alþjóðleg andstaða fer
sívaxandi gegn stórum vatnsafls-
virkjunum.
Vatn - takmörkuð auðlind
Engin framtíð án vatns var meg-
inþema umræðunnar í Jóhannesar-
borg um ferskvatn sem auðlind.
Aldrei fyrr hefur þörfm fyrir
ómengað vatn og fyrirsjáanlegur
vatnsskortur á stórum svæðum jarð-
arinnar komist í sviðsljós á alþjóða-
vettvangi eins og á heimsþinginu.
Ómengað drykkjarvatn er grund-
vaflarmál og forsenda þess að fólk
lifi af, en ekki viðfangsefni sem næg-
ir að vísa til sérfræðinga. Andstaðan
gegn einkavæðingu í vatnsöflun er
áberandi. Sérstök risastór sýningar-
höll, sem kallast Dome og er undir
hvolfþaki, var helguð vatnsþemanu
og fékk nafnið Waterdome. Þar var
að finna fjölþættar upplýsingar um
ferskvatn og mörg lönd, fyrirtæki og
alþjóðastofnanir kynntu stefnu sína
í ferskvatnsmálum. Hönnun þessar-
ar sýningar var mjög þekkileg og
ótrúlega samstæð með bláum lit
vatnsins sem grunntóni í lýsingu.
Skandinavísku löndin voru þama
með myndarlega kynningu á stefnu
sinni í vatnsmálum og þróunarað-
stoð á þvi sviði, m. a. annars danska
þróunarstofnunin Danida. í riti
Sænsku ferskvatnsstofnunarinnar
stendur að fátt sé brýnna en að rjúfa
vítahringinn milli hagvaxtar og sí-
vaxandi vatnsmengunar. ísland sem
býr flestum löndum betur að ómeng-
uðu vatni var ifla fjarri þessum vett-
vangi í Waterdome.
Áhrifamikil heimsókn
Soweto er sjálfstætt sveitarfélag
sem liggur suðvestur af Jóhannesar-
borg, stórborg með nálægt 4 miljón-
ir íbúa og engin skýr landfræðileg
skil á milli nema þá helst eins kon-
„Soweto er sjálfstœtt sveit-
arfélag sem liggur suðvest-
ur af Jóhannesarborg, stór-
borg með nálægt 4 millj-
ónir íbúa og engin skýr
landfræðileg skil á milli
nema þá helst eins konar
manngerð fjöll úr
uppmokstri úr námum,
sem margir íbúanna
starfa við. “
ar manngerð fjöfl úr uppmokstri úr
námum, sem margir íbúanna starfa
við. Sowetobúar, sem flestir eru
þeldökkir, halda fast í sérstöðu sína
og öðluðust heiðursess í baráttunni
gegn kynþáttaaðskilnaðarstefnu fas-
istastjórnarinnar sem ríkti í Suður-
Afríku til skamms tíma.
í Soweto átti Nelson Mandela
heima með fjölskyldu þegar hann var
hnepptur í fangavist 1963 sem varaði
í 28 ár. Heimili hans í Vilakazi Street
er nú til sýnis almenningi, fábrotið
með húsmunum og myndum. í sömu
götu bjó einnig Desmond Tutu.
Seinni kona Mandela, Winnie, býr
enn í Soweto og er ferðamönnum
bent á stæðilegt hús hennar.
Aðalaðdráttaraflið fyrir ferða-
menn í Soweto er nú splunkunýtt
minnismerki og safn um frelsisbar-
áttu blökkumanna í Soweto. Hún
hófst með hógværum mótmælum
námsmanna 16. júní 1976, en varð að
báli eftir að lögregla stöðvaði göngu
þeirra með táragasi og skothríð þar
sem yfir 20 lágu i valnum. Safnið er
kennt við Hector Pieterson, þrettán
ára skólapilt, sem var einn af fóm-
arlömbunum. Heimsókn þangað er
áhrifamikil, hönnun safnsins snifld-
arleg og þegar út er komið rennur
upp fyrir gestum hversu skammt er
um liðið að kúgunin var hér dagleg-
ur veruleiki.
Soweto er þrátt fyrir fátækt ekki
eymdarbæli nema að litlum hluta,
íbúamir meðvitaðir um nýfengið
frelsi og bera sig með reisn. Siðferð-
istyrkur Nelsons Mandela lyfti
Sowetobúum og gjörvallri Suður-
Afríku á nýtt tilvemstig.
Ummæli
Tölvan virkar
„Sem notandi vil ég bara að tölv-
an virki og geri nokkum veginn
það sem hún á að gera - þvi eins og
allir hér vita
mætavel þá er fátt
jafnóþolandi og
tölva sem gerir
ekki það sem
henni er sagt. Sem
stjómmálamaður
og ráðherra hef ég
áhuga á hátækni-
iðnaðinum sem
slíkum og ekki síst því hvemig há-
tæknivæðing atvinnuveganna gerir
okkur kleift að framleiða sífellt
verðmætari vörur á skemmri tíma
og með minni tflkostnaði. Það er að
segja hvemig tæknin eykur fram-
leiðnina i hagkerfinu ... Áhrifin eru
hverjum manni augljós. Fréttir ber-
ast á ljóshraða um allan heim og
það sem ef til vill skilur þessa bylt-
ingu frá prentbyltingunni - er að
nokkum veginn hver sem er getur
komið skoðunum sínum á framfæri
án tilkostnaðar, án fyrirvara og án
ritskoðunar. Og rétt eins og fyrri
upplýsingabyltingin gerði einræðis-
herrum í Evrópu lífið leitt á þeim
tíma þá óttast einræðisstjómir
heimsins í dag fátt meira en hið
frjálsa flæði upplýsinga sem streym-
ir um allan heim í gegnum netið.“
Geir H. Haarde á raduneyti.is
Það fer um mig
hrollur
„Ég hef verið að fylgjast með aug-
lýsingum sem birtast í dagblöðum
um nauðungaruppboð í vaxandi
mæli. Það fer um mig hrollur í
hvert sinn því að oft er mannlegur
harmleikur að baki þessara auglýs-
inga. Fólk hefur steypt sér í skuldir
á svonefndum góðæristíma með
glýju í augum, hvatt áfram af aðil-
um framarlega i þjóðfélaginu og
með ólíklegustu gylliboðum til að
kaupa það sem hugurinn gimtist.
Ýmsir telja að langt í land sé með
að svona nauðungarauglýsingar nái
hámarki. Leiðin frá því að fólk
kemst í vandræði og að lokauppboði
er býsna löng og
oft hafa margir
lagt hönd að til
hjálpar áður en
svo illa er komið.
Það blasir því við
með auknu at-
vinnuleysi fólks
sem margt hefur
verið í vel launuð-
um stöðum að vandinn mun vaxa.
Forsvarsmenn í peningastofnunum
viðurkenna að þeirra tími fari í
mikla vinnu við að reyna endurfjár-
mögnun og greiða úr fyrir einstak-
linga og fyrirtæki, en of oft er svo
komið að ekkert fæst að gert;“
Gísli S. Einarsson alþingismaftur
á heimasíöu sinni.
Mikilvægt að vel
til takist
„Afar mikilvægt er að vel takist til
við lokaáfanga einkavæðingar Lands-
banka íslands hf. og Búnaðarbanka
íslands hf. Það þarf því ekki að
koma á óvart að huga verði að mörg-
um þáttum við val á kjölfestufjárfest-
um og augljóst er að taka verður til-
lit til fleiri þátta en þess hver er
reiðubúinn að greiða hæsta verðið,
þó að óneitanlega eigi verðlagning að
vera eitt af veigamestu atriöunum.
Önnur atriði sem huga ber að eru
fjölmörg en þó má nefna sérstaklega
upprunalegt markmið einkavæðing-
arnefndar um að nota tækifærið til
að laða að erlent fjármagn."
Úr leiöara Viöskiptablaösins
Endurlífgun á grænu ljósi - hringja og hnoða
„Rétt viðbrögð og snögg skipta mjög miklu og æskilegt vœri
að allur þorri almennings kynni skil á þeim þó að fólk þurfi
sem betur fer sjaldan eða aldrei að grípa til þeirra. Þessi við-
brögð geta skipt sköpum fyrír afdrif sjúklingsins. “
Samhjálp og náungakær-
leikur er jafngömul mann-
kyninu og má finna þeirri
dyggð víða stað allt frá
trúarritum gyðinga til
Hávamála. Flest viljum
við enda geta brugðist
rétt við ef eitthvað bjátar
á hjá náunganum og
sjaldan geta rétt viðbrögð
sem höfð eru uppi strax
skipt jafnmiklu og við
hjartastopp.
Talið er að um það bil 120-140
manns deyi skyndidauða utan
sjúkahúsa hér á landi árlega.
Langoftast stafar hjartastopp hjá
fuflorðnum af alvarlegum hjartslátt-
artruflunum sem rekja má tfl slegla
hjartans (afturhólfa). Hjartsláttar-
truflanirnar tengjast tíðum bráðri
kransæðastíflu og gera oftast nær
ekki sérstakt boö á undan sér.
Ótvírætt mikilvægi
Rétt viðbrögð og snögg skipta
mjög miklu og æskilegt væri aö all-
ur þorri almennings kynni skil á
þeim þó að fólk þurfi sem betur fer
sjaldan eða aldrei aö grípa til þeirra.
Þessi viðbrögð geta skipt sköpum
fyrir afdrif sjúklingsins. Ef vitni eru
að stoppinu er mikflvægi endurlífg-
unar á meðan beðið er sjúkrabíls
ótvirætt, en útkaflstími sjúkrabíla á
höfuöborgarsvæðinu er yfirleitt
ekki meiri en 4-5 mínútur. Snörp
viðbrögð geta ekki einungis bjargað
lífi heldur einnig aukið lífsgildi
þeirra sem lifa hjartastoppið af með
því að draga úr skaöa, einkum
heilaskaða, af völdum hjartstopps-
ins.Til lítils er líf eftir hjartastopp ef
menn liggja í dái eftir.
Flestar alvarlegar takttruflanir
frá sleglum er þó ekki unnt að með-
höndla að fullu nema með rafstuði á
brjóstkassa. Rafstuðstæki er sem
stendur nær eingöngu að finna á
sjúkrahúsum og í sjúkrabílum.
Endurlífgunarráð
Miklar breytingar sem lúta að
endurlífgun utan sjúkrahúsa eiga
sér þó stað um þessar mundir. Til að
sinna þessum málaflokki betur setti
landlæknir á stofn endurlifgunarráð
síðla árs 2001. í því eiga sæti læknar
og hjúkrunarfræðingar með sér-
þekkingu á þessu sviði. Lýtur ráðið
formennsku Davíðs O. Amar hjarta-
læknis og ritari þess er Svanhildur
Þengilsdóttir hjúkrunarfræðingur.
Ráðinu er ætlað að stuðla að betri
vitund um viöbrögð við hjartastoppi
og hvemig almenningur getur betur
sinnt endurlífgun verði það nauð-
synlegt. Ennfremur á endurlífgunar-
ráð að veita ráðgjöf varðandi
kennslu í endurlífgun, hvetja til
notkunar á viðurkenndum alþjóð-
legum leiöbeiningum og kynna nýj-
ungar á þvi sviði. Það á að vera leið-
andi í alþjóðlegum samskiptum um
málefni sem því tengjast. Það á aðild
að evrópska endurlífgunarráðinu
(European Resuscitation Council) og
starfar náið með Rauða krossi ís-
lands.
Ráðið hefur starfað mjög ötullega
frá stofnun og hefur einkum beitt
sér að tvennu: í fyrsta lagi vinnur
það að athugun á kostum þess að
koma fyrir sjálfvirkum hjartastopp-
stækjum sem væru til reiðu á fjöl-
förnum stöðum og jafnvel i lögreglu-
bílum. Tækjum af þessu tagi er beitt
á fólk sem hnígur niður skyndilega,
tækið greinir hjartsláttartruflunina
sjálft og veitir rafstuð. Þeim hefur
verið komið fyrir í ýmsum nálægum
löndum á fjölfórnum stöðum, t.d. í
flughöfnum og í verslunarmiðstöðv-
um. Hér á landi þurfum við að
kanna kosti þessa, hverjir ættu að
geta notað þau, hvemig ætti að
koma þeim fyrir og hvar. Hefur end-
urlífgunarráð, eins og áður segir,
þetta mál til athugunar.
Hringja - hnoða
Endurlífgunarráð hefur þó eink-
um beitt sér fyrir því að koma á
framfæri einfaldari aðferðafræði við
hjartastopp undir orðunum
HRINGJA OG HNOÐA.
Aflstór hluti þjóðarinnar, eða um
10%, hefur fengið kennslu í skyndi-
hjálp, þ. á m. grunnendurlífgun þar
sem fólki er kennt hjartahnoð og
blástur í vit sjúklingsins. Erlendar
athuganir benda til þess að mörgum
hrjósi hugur við að beita munn við
munn öndun sem mörgum þykir
flókin og stundum ekki árennileg.
Reyndar hafa athuganir hérlendis
bent til þess að íslendingar setja
þetta mun síður fyrir sig en aðrir.
Á síðustu árum hefur hins vegar
komið í ljós við rannsóknir að súr-
efnismettun tilraunadýra, sem lentu
í hjartastoppi, hélst nærfellt eðlileg
(yfir 90%) í allt að 4 mínútur með
hjartahnoði eingöngu.
Þessar athugémir hafa verið stað-
festar með rannsókn í mönnum sem
birt var fyrir tæpum tveimur árum.
Þar kom í ljós að sjúklingum sem
eingöngu voru endurlífgaðir með
hjartahnoði vegnaði jafnvel og þeim
sem fengu endurlífgun með hjarta-
hnoði og öndunaraðstoð á fyrstu
mínútunum eftir hjartastopp. Því
hefur einnig verið haldið fram að
öndunaraðstoð, sérstaklega ef hún
hefur verið veitt af fólki sem ekki er
vant henni, geti tafið fyrir hjarta-
hnoði og trufli framkvæmd þess.
Mun einfaldara er augljóslega að
kenna endurlifgun þar sem beitt er
hjartahnoði eingöngu og er það meg-
intilgangur þeirrar kennsluherferð-
ar sem hrundið hefur verð af stað að
-frumkvæði endurlífgunarráðs.
í þeim leiðbeiningum sem hér eru
lagðar fram er hjartastopp skilgreint
eins og getur um í rammanum hér
að neðan:
Undantekningar
Ákveðnar undantekningar eru frá
þessari grunnreglu, ekki sist ef lík-
legt er að öndunarstopp sé fremur or-
sök meðvitundarleysis. Þetta á fyrst
og fremst við um böm innan við 12
ára aldur, drukknanir, slæm astma-
köst, lyfjaeitranir, slys og fólk sem
hefur hengt sig. í slikum tilfellum er
alltaf nauðsynlegt aö veita öndunar-
aðstoö með munn við munn aöferð.
Ef koma sjúkrabíls dregst umfram
4-5 mínútur verður að hefja öndun-
araðstoð jafnframt hjartahnoði.
Von okkar er sú að þetta einfalda
verklag sem verður kynnt með aug-
lýsingum í blöðum og sjónvarpi á
næstunni verði sem flestum hand-
hægt og tiltækt þannig að unnt sé að
beita því ef á reynir. Ekkert okkar
veit hvenær einhver samborgarinn
þarfnast hjálpar okkar að þessu
leyti. Ef viö getum veitt þá hjálp er
tilgangi þessarar herferðar náð.
Fullorðinn einstaklingur sem hnígur skyndilega niður, er meðvitundar-
laus og svarar ekki áreiti. Ekki er þörf á að staðfesta púlsleysi.
Verði menn vitni að hjartastoppi skal hringja tafarlaust í Neyðarlínuna
- 112 og kafla til hjálp. Síðan skal heíja hratt hjartahnoð, sem er gert með
því að ýta með báðum höndum á mitt bringubein um það bil 80-100 sinn-
um á mínútu. Leitast skal við að ýta bringubeininu 3-4 cm niður í hvert
sinn, léttara hnoð er til lítfls gagns.
Viðbrögð við hjartastoppi:
Hringja í 112. Hjartahnoð með báðum höndum á mitt bringubein 80-100
sinnum á mínútu.
Að sjálfsögðu eru þeir sem kunna blástursaðferð ekki lattir til að nota
hana en lögð er þó áhersla á að hún hvorki seinki né trufli hjartahnoðið.
+