Helgarpósturinn - 02.11.1995, Blaðsíða 11

FIMMTUDAGUR 2. NÓVEMBER1995
11
Konur standa oft frammi fyrir því að
komast ekki í valdastöður og
stjórnunarstöður á þeim forsendum að
þær hafi ekki menntun og reynslu á við
karlkyns umsækjendur. Hjá Háskóla ís-
lands — til að mynda — fá miðaldra
Stjórnmál
Sigríður Ingibjörg
Ingadóttir
karlarnir sem menntuðu sig á kostnað
eiginkvennanna, sem sáu um börnin og
heimilið svo þeir gætu klárað doktor-
inn, næstum alltaf föstu stöðurnar.
Þeir hafa menntunina og reynsluna.
Ungum framsæknum konum, með
fersk sjónarhorn, er ekki hleypt að því
þær hafa ekki næga reynslu eða nógu
langa ritaskrá. Oft er því frumlegri um-
sækjendum hafnað þar sem reynt er að
hafa einhvern mælikvarða til hliðsjón-
ar, mælikvarða menntunar og reynslu.
Háskólaráð, þar sem sitja miðaldra og
eldri karlar, lætur sér ekki detta í hug
að breyta þessu. Konum er sagt að
spila eftir leikreglunum og þá muni
þær að iokum uppskera laun erfiðis
síns.
Kvennabarátta er því sögð óþörf af
því að konur og karlar keppa á jafnrétt-
isgrundvelli. Konur þurfa bara að
herða sig og taka slaginn við strákana.
Leikreglurnar tryggi jafnrétti.
Skortur á reynslu og menntun er það
sem oftast er notað til að hindra fram-
göngu kvenna á vinnumarkaði. Ef það
dugar ekki er þeim álasað fyrir að vera
ekki nógu áræðnar og ákveðnar. Það
þarf því afburðakonur til að komast
Skiptir reynsla máli?
þangað sem meðal-
mennskukarlarnir komast
ef þeir deyja ekki úr krans
eða þvílíku fyrir fertugt.
í haust auglýsti Borgar-
leikhúsið stöðu leikhús-
stjóra, þar sem ungi ferski
strákurinn sem var ráðinn
síðast réð ekki við djobbið
eftir allt saman. Hann
hafði hvorki reynslu í list-
rænni stjórnun stórs leik-
húss né roð í fjölskyldu-
veldið sem þrífst þar inn-
an dyra. Þegar hann var
ráðinn var hæfari og
reyndari aðilum hafnað,
þar á meðal vel menntuð-
um, reynsluríkum og
áræðnum konum. Þær
voru ekki einu sinni kall-
aðar í viðtal. Þá giltu ekki
þær leikreglur sem notað-
ar eru til að tryggja yfir-
burði karla.
Nú er búið að ráða í leik-
hússtjórastöðuna hjá leik-
húsi okkar Reykvíkinga.
Og aftur var ráðinn ungur
karl. Vel menntuðu,
reynsluríku og áræðnu
konurnar sem sóttu um
aftur fengu nú að koma í
viðtal, svona til mála-
mynda. Leikhúsráði hugn-
aðist þó ekki að ráða konu
með mikla yfirburði hvað
varðar reynslu og mennt-
un. Enn voru leikreglurnar
hunsaðar á þeim bænum.
Kannski vegna góðrar
reynslu af unga stráknum
sem er að hætta um næstu
áramót. Undir hans stjórn var leikhús-
ið tekið í gjörgæslu borgaryfirvalda
vegna slæmrar stöðu.
Hefði yfirburða reynsla og þekking
„Hefði yfirburða
reynsla og þekking
ekkigetað hjálpað
eitthvað til?Stóð
einhverjum karlinum
ógn afslíku? Varein-
hver hrœddur við að
standa í skugganum
afákveðinni konu?
Hefur jafnréttisbar-
áttan engu skilað á
síðustu árum?“
ekki getað hjálpað eitthvað til? Stóð
einhverjum karlinum ógn af slíku? Var
einhver hræddur við að standa í skugg-
anum af ákveðinni konu? Hefur jafnrétt-
isbaráttan engu skilað á síð-
ustu árum?
Ráðning leikhússtjóra í
Borgarleikhúsinu er auðvit-
að hneyksli sem kærunefnd
jafnréttismála kemur von-
andi til með að taka til ræki-
legrar athugunar. Borgaryf-
irvöld geta heldur ekki Iátið
eins og ekkert sé. Ráðning
leikhússtjóra er einungis
nýjasta uppákoman í dapur-
legri sögu Borgarleikhúss-
ins. Ástandið þar á bæ hlýt-
ur endanlega að vera á ábyrgð borgar-
innar, þó að gamalt klíkufélag stjórni
þar öllu í krafti hefðar.
Höfundur er sagnfræðingur.
Burt með mannanafnalögin
Eg varð frekar fúll við að hlusta á
annars alltof stuttar umræður í
fyrradag um frumvarp til mannanafna-
laga, sem Þorsteinn Pálsson leggur
fram á þingi.
Karl Th.
Birgisson
Þingmenn nálguðust þetta viðfangs-
efni á afar ólíkan hátt. Guðjóni Guð-
mundssyni mislíkaði að íslenzkir for-
eldrar fengju með lagabreytingu heim-
ild til að nefna börn sín alls kyns „orð-
skrípum og ónefnum". Þorsteinn sagði
honum, efnislega, að jafna sig á því og
benti á að enn væru þessu skorður
settar.
Össur Skarphéðinsson vildi vita
hvort lagabreytingin þýddi að fólk,
sem ættleiddi börn erlendis frá, fengi
nú heimild til að láta börnin halda
upprunalegu nafni sínu. Jú, það held
ég, sagði Þorsteinn.
Áhugamál Guðnýjar Guðbjörns-
dóttur var að börn gætu kennt sig við
bæði föður og móður ef þau kysu svo;
þannig gæti maður heitið Jón Huldu-
og Sveinsson. Hagstofan kvartaði yfir
að ekki kæmust svo margir stafir í
hverja línu í tölvunum þeirra, en Þor-
steinn tók röggsamlega af skarið og
sagði að þetta væri engin afsökun. Af-
greitt mál.
Rannveig Guðmundsdóttir sagðist
vera stolt af íslenzkri nafnahefð og
hafði áhyggjur af að með meira frelsi
myndi útlendum nöfnum, sérstaklega
ættarnöfnum, fjölga. Jú, það er hætt
við því, sagði Þorsteinn.
Innlegg Hjörleifs Guttormssonar
var áhyggjur af því að menn, sem heita
tveimur nöfnum, séu aðeins kallaðir
þeim nöfnum opinberlega, en ekki föð-
urnafni sínu. Þannig sé seinna nafnið
orðið eins konar ættarnafn og það sé
skaðlegt íslenzkri nafnahefð. Hjörleif-
„ Við treystum fólki til að
eignast börn, fœða þau og
klœða, ala upp, kennaþeim
muninn á réttu og röngu —
en það vœri nú fjandakornið
of langt gengið að treysta
því til að velja nöfn
á börnin sín líka. “
segja litli „Hjörleifur".)
Eg saknaði þess hins vegar að ein-
hver þingmaður sæi ástæðu til þess að
ræða eina grundvallarspurningu:
hvers vegna er ríkisvaldið yfirleitt að
skipta sér af því hvað við heitum? Mér
finnst nefnilega, að þótt ríkið hafi
mörgum hlutverkum að gegna, þá séu
fyrirskipanir um hvað við heitum ekki
eitt af þeim.
Ég þekki raunar tvenn veigamestu
rökin: „Það verður að vernda þá sér-
stæðu menningarhefð sem nafnvenjur
íslendinga eru.“ En hverjir búa til
þessa menningu? Það gera íslending-
ar. Með því að skipa fyrir um í lögum,
hvað fólk má heita og hvað ekki, er rík-
ið beinlínis að lýsa yfir að venjulegum
íslendingum sé ekki treystandi fyrir
menningararfinum og viðhaldi hans;
venjulegt fólk muni fara með hann til
fjandans. Hann sé betur kominn í
höndum dómsmálaráðuneytisins og
mannanafnanefndar þess.
Eflaust er fólkið í mannanafnanefnd
ágætar og velmeinandi manneskjur,
en engan hef ég enn hitt sem ég sé
ástæðu til að svipta þeim sjálfsögðu
mannréttindum, að ráða því hvað
barnið hans heitir. Kannske eru göt-
urnar fullar af svoleiðis fólki, en það
fer þá óskaplega leynt með þennan
skemmdarverkahug sinn.
Þessu tengt er vitanlega að fólk, sem
hingað flyzt að utan, ber erlend nöfn.
Því er fyrirskipað að breyta nöfnum
ur velti fyrir sér hvort ekki væri rétt að
leiða í lög, að eitt nafn yrði „aðalnafn",
en hitt „aukanafn“. Þorsteinn nennti
ekki einu sinni að svara þessu. Það var
gott hjá honum, enda grátbroslegt
dæmi um hinn árvakra þingmann sem
sífellt er í leit að vandamálum til að
leysa með lagasetningu. Ef hann finnur
þau ekki, þá býr hann þau til.
(En syona í framhjáhlaupi: hvursu
margir íslendingar eru aðeins kallaðir
tveimur skírnarnöfnum í opinberri
umræðu? Ég man í svipinn bara eftir
þessum: Ólafur Ragnar, Jón Baldvin,
Ingibjörg Sólrún, Hannes Hólmsteinn
og Sigríður Dúna, hugsanlega Gísli
Rúnar. Þetta er gert — og er hið bezta
mál — af því að þessi nöfn eru ekki
lengur bara nöfn, heldur opinber hug-
tök. Það þarf heldur ekki tvö nöfn til;
það eru líka til hugtökin „Davíð“,
„Vigdis", „Steingrímur" (í það
minnsta hér áður fyrr), „Heimir",
„Mörður“ og „Styrmir“ — meira að
sínum þegar það verður íslenzkir ríkis-
borgarar, þótt Þorsteinn sé núna
blessunarlega að rýmka þær reglur.
Það er alltaf auðveldara að taka mann-
réttindi af einhverjum útlendingum en
íslendingum, en höfum við hugleitt
hvað er verið að gera þessu fólki?
Á íslenzku er til það ágæta hugtak
nafngift. Börnum eru gefin nöfn, sem
er líklega persónulegasta eign nokkurs
manns. Hvað viljum við upp á dekk, að
svipta fólk þessari dýrmætu eign?
Hvaðan kemur okkur sá réttur? í nafni
hvers getum við svipt einstaklinga
gjöfum foreldra sinna og forfeðra? Jú, í
nafni þjóðrembu og misskilins stolts,
eins og þess sem Rannveig Guð-
mundsdóttir lýsti í ræðu sinni. Það er
fínt til síns brúks, en fjandinn hafi það
ef það gefur henni rétt til að svipta
aðra svo persónulegri eign.
Annað: „Það verður að sjá til þess að
fólk skíri börn sín ekki einhverjum
ónefnum sem verða þeim til minnkun-
ar, vandræða og byrði seinna á æv-
inni.“ Augnablik, gott fólk. Ég fylgist
kannske ekki jafnvel með og Þorsteinn
Pálsson og mannanafnanefndin, en ég
hef ekki orðið var við það stórkostlega
vandamál, að fólk sé að vinna börnun-
um sínum stórskaða með því að gefa
þeim afkáraleg og hlægileg nöfn. Við
treystum fólki til að eignast börn, fæða
þau og klæða, ala upp, kenna þeim
muninn á réttu og röngu — en það
væri nú fjandakornið of langt gengið
að treysta því til að velja nöfn á börnin
sín líka. Hvurs konar vitleysa er þetta
eiginlega?
Eg efast ekki um að það er almenn
samstaða í þjóðfélaginu um að hér eigi
að vera sérstök lög um mannanöfn og
það megi níðast á fólki með einmitt
þeim hætti sem hér er lýst. Ég er jafn-
viss um að sú samstaða er sterkust
meðal þeirra sem hafa skírt börnin sín
Guðmundur, Karl og Bjarni, en minni
meðal hinna sem kjósa óvenjulegri, en
jafngóð, nöfn. En það er of oft svo, að
níutíu og níu komma eitthvað prósent-
in í þjóðfélaginu komast upp með að
svipta hina, þessa undarlegu og öðru-
vísi, sjálfsögðum réttindum.
Einn slíkan verknað mun Alþingi
staðfesta eftir fáeinar vikur.
A uppleið
A niðurleið
Svavar Gestsson
alþingismaður
Fær að skrifa fjórar opnu-
greinar, hátt í bók, í Alþýðu-
blaðið til að verja Einar 01-
geirsson og þjóðernissósíal-
isma Alþýðubandalagsins.
Ólafur Egilsson sendiherra
Einhver hafði samband og
spurði hvort hann vildi ekki
verða forseti. Hann er að
íhuga málið.
Gamalt lambakjöt
Verðið á því er komið niður
undir 200 kall og enginn
virðist geta fengið nóg.
Bogi Ágústsson og
asson fréttastjórar
Ríkisendurskoðun vill sam-
eina fréttastofurnar þeirra.
En hver á þá að ráða?
Bókin
Ekki nema þrjú hundruð titl-
ar gefnir út á jólamarkað og
fjórðungsfækkun á þremur
árum. Mundi mörgum samt
þykja nóg.
Kynlíf
Meira að segja Jóhann
Hjálmarsson er í vandræð-
um. Er Súsanna nokkuð búin
að gera út af við það með
bókinni sinni?