Helgarpósturinn - 02.11.1995, Page 21

FIMMTUDAGUR 2. NÓVEMBER 1995
21
1978 þekkti þorri Islendinga pizzur varla nema afaf-
spurn. íslenskufrœðingar voru í vandrœðum og vildu
kalla þennan re'tt flatbökur.
hjá kaupmanninum á horninu.
Það þykja heldur ekki tíðindi
lengur að fá ítalskt kaffi, eins
og var þegar Guðmundur á
Mokka kom heim frá söngnámi
með kaffivélina sína um 1960.
Guðmundur kenndi Reykvík-
ingum að drekka espressó og
cappuccino; nú eru fá veitinga-
hús svo aum að þau geti ekki
bruggað svoleiðis kaffi. ís-
lenskur mozzarellaostur er
ekki á bragðið eins og mozzar-
ellaostur á Ítalíu.
Öll dreymir okkur um að
vera í ítölskum fötum yst sem
innst. Samt vantar hér sér-
verslanir með fræg ítölsk tísku-
merki, en Sævar Karl selur
Armani — sem er fínast og
dýrast. Gaman væri líka að
kunna ítölsku og námskeið í
því tungumáli hafa verið vin-
sæl síðustu árin, til að mynda í
endurmenntunarstofnun Há-
skólans. Þaðan er svo stutt í
Ítalíuvinafélagið þar sem
Bryndís Schram er einn frum-
kvöðla.
SPÁNN
kureyringar sem vilja ná
sér niðri á Reykvíkingum
tala um Spánarveðrið og Maj-
orkablíðuna fyrir norðan og ef
við rekumst á einhvern sem
hefur sofnað í sólarlampa segj-
um við að það sé eins og hann
hafi verið að koma frá Spáni.
Allt er það náttúrlega eins og
hver önnur. blekking; svona
rétt eins og maður þarf að vera
sérstaklega trúgjarn til að
kyngja því að karneval-
stemmningin sem okkur er
sagt að sé í Reykjavík á tylli-
dögum minni nokkurn skapað-
an hlut á karneval. En karne-
valstemmningin víkur vart úr
huga Reykvíkinga síðan
spænskur leikflokkur kom
hingað á Listahátíð 1980.
í hálfu kafi þjóðarvitundar-
innar mara máski minningar
um sumarfrí á Spáni og ofan í
kjallara liggur ef til vill lítil
þjóðbúningasenjóríta í plast-
öskju, en annars fer ekki mikl-
um sögum af því að Spánn hafi
haft djúp áhrif á líf íslendinga.
Við höfum farið til Spánar en
Spánn ekki komið til okkar.
Stundum rjúka menn upp til
handa og fóta og ætla að kenna
þjóðinni að matreiða saltfisk,
baccalao, eins og Spánverjar
gera, en við viljum frekar óæt-
an saltfisk og helst þó alls eng-
an. Ágætan saltfisk með Mið-
jarðarhafssniði má þó fá á veit-
ingahúsinu Astró.
Á tíma léttvínsbyltingarinn-
ar drukku íslendingar ákaflega
vond og dísæt rauðvín frá
Spáni, svo skánaði smekkurinn
og síðan hafa þeir illan bifur á
sullinu frá Torres — sem auð-
vitað er mesti misskilningur,
því þaðan koma líka gæðavín.
Á þeim tíma héldu ferðaskrif-
stofurnar líka grísaveislur og
sérstök Spánarkvöld þar sem
tilvonandi og fyrrverandi
ferðamenn fengu að bragða á
sangria. Af einhverri ástæðu
eru svoleiðis samkomur ekki
haldnar lengur, en stundum
heldur Ingólfur Guðbrands-
son fund og talar um menn-
ingu Spánar og aðrar dásemd-
ir.
Spænskur fatahönnuður, Al-
onzo að nafni, hefur tískuhús
neðst við Laugaveginn, en
Kaffí List er ekta spænskt kaffi-
hús. Þar er hægt að fá gómsætt
tapas, ýmiss konar smárétti
sem Spánverjar nota sem lyst-
auka, og að auki vín frá Spáni,
brennd og óbrennd. Úr hátöl-
urum kemur taktföst gítartón-
list. Reglulega berast fréttir af
íslendingum sem hafa lent í
tugthúsi á Spáni og þykir þá
rétt að reyna eftir fremsta
megni að fá þá lausa.
Á vísum stað eru þó áhrif frá
Spáni allmiklu áþreifanlegri,
nefnilega í einbýlishúsum sem
risu í borginni á ákveðnu tíma-
bili og sameina af hugmynda-
auðgi íslenskan klunnaskap og
márískan stíl sem landinn hef-
ur kynnst í dagsferðum af sól-
arströndinni í hallirnar í Al-
hambra.
FRAKKLAND
Frakka dreymir um að vera
stórveldi sem leggur undir
sig heiminn með gáfum og mik-
illi tækni. í sömu andrá horfa
þeir framhjá því sem í rauninni
gerir þá að stórveldi; þeim
áhrifum sem þeir hafa á lífsstíl
heimsbyggðarinnar með jafn
einföldum hlutum og mat, víni,
fötum og ilmvötnum. Því í ríki
matargerðarlistarinnar eru
Frakkar kóngar og engin vín
eru betri og fjölbreytilegri en
þau sem vaxa í sveitunum
kringum Bordeaux.
Á íslenskar fjörur rekur nátt-
úrlega ekki nema brot af allri
þessari vínflóru. Til að fá ein-
hvern skilning á henni þurfa
menn helst að fara á vínnám-
skeið hjá Einari Thoroddsen
lækni eða að minnsta kosti
kynna sér rit hans. Og alvöru,
hreint og klárt franskt veitinga-
hús er í rauninni ekki til á Is-
landi, þótt frönsk matseld sé
iðkuð á heldri stöðum eins og
Holtinu, Naustinu og í Grill-
inu. Helsti meistari fransks
eldhúss á fslandi, Franfois
Fons, starfaði hins vegar þegar
síðast fréttist hjá Náttúrulækn-
ingafélaginu í Hveragerði.
Þess utan höfum við tamið
okkur ýmislega franska hátt-
semi, eða talið okkur gera það.
Hvítlauk notum við núorðið í
óhófi villiþjóðar sem þekkir
ekki hráefnið. Það eru sniglar
á matseðlum margra veitinga-
húsa og næstum alls staðar
páté. Oftlega er það þó komið
beint úr vakúmpökkum og
bragðast eins og það sem nefn-
ist á kjarngóðri íslensku
„kæfa“. Og ostrur — verður
hægt að fá þær fyrr en á ein-
hverju dásamlegu íslandi fram-
tíðarinnar?
Nú á tíma flókinna alþjóða-
samninga er loks hægt að
kaupa franska osta í íslenskum
kjörbúðum, en þó við óheyri-
legu verði. Það er gert til að
vernda íslensku ostana sem
heita frönskum nöfnum eins og
camembert og brie, en bragð-
ast af einhverjum ástæðum
eins og danskar eftirlíkingar
slíkra osta, rétt eins og íslensk-
ur port salut á ekkert sam-
merkt með ostinum sem Frakk-
ar kalla þessu nafni.
Frakkar baka löng fransk-
brauð sem þeir kalla baguette
og hafa íslenskir bakarar reynt
að leika það eftir síðustu árin,
en tekst sjaldnast að hafa
brauðskorpuna eins brakandi
stökka og kollegum þeirra í
Frakklandi. Þær verða oftast
linar og slappar eins og vísi-
tölubrauð. Frönsk smábrauð
sem seld eru upp úr frystikist-
um í kjörbúðum eru alveg
temmilega frönsk. Á sumum
veitingahúsum má núorðið
kaupa fylltar matarpönnukök-
ur að franskri fyrirmynd og er
það þægilegt snarl. Vöfflumar
sem seldar eru með kaffinu á
Mokka eru ferkantaðar og loft-
kenndar eins og vöfflurnar
sem gamlir karlar selja úr
vögnum á götum Parísar. Öllu
franskara væri þó að setja á
þær flórsykur eða mauk úr
kastaníuhnetum en sultu og
rjóma. Það eru dönsk áhrif.
Franska orðið café nýtur
mikillar hylli meðal íslenskra
veitingamanna. Franskt úti-
veitingahús eignuðust Reyk-
víkingar hins vegar ekki fyrr en
fyrir tveimur árum þegar Þor-
steinn Pálsson breytti reglum
um veitingar undir beru lofti
og Ketill Axelsson stofnaði Ca-
fé París og setti stóla og borð
út á stétt. Á Sólon íslandusi
eru stórir gluggar, hátt til lofts
og vítt til veggja og mikill
glymjandi — það er franskasta
kaffihúsið í Reykjavík, að þjón-
ustunni undanskilinni.
Það jafngildir ekki lengur
ástarjátningu til Frakklands að
svæla í sig sígaretturnar
Gauloises eða Gitanes og
kannski fást þær hvergi lengur.
Það skiptir heldur engu máli,
því Frakkar eru flestir búnir að
svissa yfir í amerískar blondín-
ur, eins og þeir kalla það.
SVÍÞJÓÐ
ISvíþjóð hafa þeir System-
bolaget, á íslandi höfum við
Ríkið. Þeir hafa járnbrautar-
stöðina í Stokkhólmi, við höf-
um á Hlemmtorgi skiptistöð
SVR með sænsku yfirbragði.
Báðir staðirnir eru hæfileg um-
gjörð fyrir próblem sem þarf
heila hjörð félagsráðgjafa til að
leysa. Þeir hafa endalausar
biðraðir utan við skemmti-
staði og diskótek, á íslandi hef-
ur það löngum þótt ágæt
skemmtun að standa í biðröð.
Þeir eru frægir fyrir smurt
brauð, smörgáser; svoleiðis
Stundum rjúka menn upp til handa og fóta og œtla að
kenna þjóðinni að matreiða saltfisk, baccalao, eins
og Spánverjar gera, en við viljum frekaróœtan saltfisk
og helstþó alls engan.
smurt brauð er hægt að fá í
kaffíteríunni í Norræna hús-
inu. í Svíþjóð hafa þeir ein-
hvern dýrasta bjór í heimi
(meira að segja dýrari en í Nor-
egi). Líklega er hann ennþá
dýrari á íslandi. Þeir eru ekki
margir sem hugkvæmist að
drekka sænskan bjór utan Sví-
þjóðar, en á mörgum krám í
Reykjavík rennur þó sænskt
Prippsöl úr krana.
Lækjarbrekka er sænskur
veitingastaður í Reykjavík;
klæddur ljósri furu að innan og
í timburhúsi sem myndi sóma
sér prýðilega í Gamla Stan í
Stokkhólmi, en framreiðslu-
stúlkurnar í blúndukjólum sem
gera gott betur en að hylja
nekt þeirra. Maturinn er þó
ekkert sérlega sænskur, heldur
bragurinn.
Með Ikea hafa Svíar lagt
undir sig íslensk heimili. Það
er varla til það hús á íslandi að
ekki sé í því að minnsta kosti
ein (sænsk) Ikea-mubla —
skynsamleg, hagkvæm, örugg
og traust, eins og Svíum er svo
lagið að gera hlutina. Eins eru
öruggar Volvobifreiðir óvíða
vinsælli en á íslandi. Það er
sagt að sé eitthvað hæft í þeirri
tilgátu að bílar séu framleng-
ing á getnaðarlim karlmanns-
ins, þá sé Volvo eins og smokk-
ur.
Frá Svíþjóð koma líka siðir
sem hafa náð útbreiðslu hér í
fásinninu, svona úrþví við höf-
um ekkert betra: Á tíu árum
hefur íslendingum reyndar tek-
ist að verða leiðari á því að
drekka jólaglögg en Svíum á
hundrað árum, en Lúsíuhátíð-
ir erum við farin að halda, þótt
okkur óri reyndar ekki fyrir því
hvað sá siður á að formerkja.
Þeir íslendingar sem eru undir
mestum sænskum áhrifum
koma saman og kveikja bál við
Norræna húsið á Jónsmessu
og kalla það midsommer.
Sænska mafían með bók-
menntafræðingana Njörð P.
Njarðvík og Heimi Pálsson í
fylkingarbrjósti var lengi nafn-
toguð á íslandi, og alræmd hjá
sumum. Samt er eins og hún
hafi á einhvern hátt skroppið
saman síðustu árin, rétt eins
og áhuginn á Svíþjóð og
áhyggjurnar af Svíþjóð, og
sömu sögu er raunar hægt að
segja um Hrafn Gunnlaugsson
sem sumir telja að sé sænskur
kvikmyndaleikstjóri. Sænskar
bækur eiga greiða leið yfir á ís-
lenska tungu, ekki síst barna-
bækur. Ástæðan er sjaldnast
sú að þær séu svona góðar,
heldur er hægt að fá góða
styrki til að þýða úr sænsku.
Sá siður að í miðbæjum ríki
mannauðn á kvöldin er mjög
sænskur; ýmislegt bendir til
þess að Reykvíkingar séu
smátt og smátt að glata hon-
um.