Helgarpósturinn - 02.11.1995, Síða 20

20
inni

FIMMTUDAGUR 2. NOVEMBER 1995
Egill Helgason fór í göngutúr um Reykjavík og velti því fyrir sér hvort Reykvíkingar væru ekki orðnir ógurlega miklir Evrópubúar eftir að hafa búið á
Evrópska efnahagssvæðinu í næstum tvö ár. Er kannski hægt að sitja á sama stað í Reykjavík og vera samt að ferðast um alla Evrópu?
Evrópa
ÞYSKALAND
Októberhátíðir standa þessa
dagana yfir á íslenskum
knæpum. Þær eru haldnar að
þýskri fyrirmynd; á slíkum
samkomum fara þýskir karl-
menn gjarnan í kjól og liggja
ekki á ónáttúrum sínum. Á okt-
óberhátíð gera Reykvíkingar
ekki annað en að standa í
þvögu og drekka bjór með af-
slætti, gjarnan Löwenbrau sem
er bjór bæverskrar ættar. Ann-
ars er verðið á bjórnum náttúr-
lega í hæsta máta óþýskt. Og
þýskur barþjónn sem reyndi að
frussa bjór í krús eins og gert
er á íslenskum krám myndi um-
svifalaust skipa sér í sveit at-
vinnulausra. Undantekning er
Gausi á Bíóbamum sem setur
bjór í krús af mið-evrópskri
natni, svona þegar liggur vel á
honum.
Pylsur og feitmeti er alfað og
omegað í þýska eldhúsinu og
íslendingum þykja pylsur líka
bragðgóðar. Þess ber þó að
geta að pulsurnar sem Islend-
ingar láta ofan í sig eru útgáfan
sem Danir öpuðu upp eftir
Þjóðverjum og við eftir Dönum.
Það eru bara sérstakir fein-
schmecker sem hafa komist
upp á lag með að snæða bratw-
urst og frankfurter-pylsur; til
að gera þeim til hæfis hafa ís-
lenskir kjötiðnaðarmenn hafið
framleiðslu á slíku góðmeti, í
litlum mæli þó. í betri búðum
er hægt að kaupa sauerkraut,
vakúmpakkað eða fryst súrkál,
og segja matgæðingar að það
sé holl fæða. Grófa súrdeigs-
brauðið sem fæst í flestum bak-
aríum er þýskt.
Bjórstofur, bierstuben,
þýskrar gerðar eru fágætar í
Reykjavík. Ölkjallarinn við
Pósthússtræti og Naustkjallar-
inn, tréborðin þar og bjálkar úr
brenndum viði minna um sumt
á staði svipaðrar ættar í Þýska-
landi, en þó sárvantar þefinn af
geri og ammóníaki sem þar
liggur í loftinu. Einhvern veginn
hafa þessir staðir ekki notið
vinsælda hjá betra fólki og má
kannski álykta af því að þýsk
menning sé ekki í hávegum
höfð í Reykjavík. Altént er ólík-
legt að sé markaður fyrir því að
borgin eignist í bráð sitt
Hofbráuhaus og Augustiner-
keller. Hafnarkráin minnir um
sumt á svipaða staði sem
standa út við kajann í Hamborg
og Bremerhaven.
Jón Ragnarsson veitingamað-
ur sagði fyrir nokkrum árum að
ekki væri lengur hægt að sjást á
Mercedes Benz í Reykjavík því
hver einasti sendisveinn í bæn-
um væri kominn á svoleiðis bif-
reið. Samt kjósa margir kaup-
sýslumenn, að ógleymdum
sumum helstu ráðamönnum
þjóðarinnar, að keyra Benz, en
ákveðin tegund af ökuföntum
tekur afstöðu með því að vilja
ekkert nema BMW.
Þeir sem eru að farast úr ást
á Þýskalandi geta gengið í Ger-
maníu sem er vináttufélag ís-
lands og Þýskalands. Hin ár-
legu Germaníuböll þykja hin
besta skemmtun. Tvær ágætar
konur halda uppi þýskri menn-
ingu í Goethe Institut við
Tryggvagötu, þær eru sjálfar
þýskar. Egill Ólafsson hefur
getið sér gott orð fyrir leik í
Þýskalandi, kannski af því
snoðinn kollurinn á honum er
obbolítið þýskur. Helga Kress
er hálfþýsk, en stóru ljótu hús-
in á Skúlagötunni hafa andblæ
þess sem er verst í þýskum ark-
ítektúr.
QANMÖRK
ABóhem dansa nektardans-
meyjar frá Danmörku, sum-
ar heita einfaldlega Mette, aðr-
ar eru forframaðri og kalla sig
máski Angel eða Cherry. En
ósvikin dönsk nekt er það fyrir
því. Klámbylgjan reis í Dan-
mörku en fjaraði út þegar hún
kom hingað og íslenskir klám-
hundar hafa mátt gera sér að
góðu danska dónablaðið Rap-
port — sem er ekki mjög dóna-
legt.
Að öðru leyti fengu íslending-
ar heimsmenninguna lengst af
með viðkomu í Danmörku. Það
voru varla nein takmörk fyrir
því hvað þessi þjóð Iét sig
dreyma um danska skinku,
danska spægipylsu, danskan
bjór og danskan húmor. Hún
talaði dönskuskotið mál en
hafði samt viðurstyggð á að
þurfa að læra danska tungu.
Donald Duck kom hingað frá
Danmörku og hét þá Andrés
önd. Það var varla hægt að
hugsa sér annað en að allt það
lið væri kjarnadanskt og Anda-
bær einhvers staðar á Fjóni.
Börnin léku sér að legokubb-
um en foreldrarnir lásu dönsk
tímarit og álitu að þar risi út-
gáfustarfsemi í heiminum einna
hæst. íslenskir hippar mændu
til Danmerkur, fóru gjarnan
þangað á sósíalinn og töídu sig
vera nýja Fjölnismenn. Þaðan
kom líka kvenfrelsishreyfingin
og sú árátta að fræða börn (og
fullorðna) um kynlíf. Allt sem
ekki kom hingað í gegnum
Keflavíkurbeisinn millilenti í
Danmörku áður en það kom til
íslands. Ef íslendingar ætluðu
að leggja undir sig heiminn
byrjuðu þeir í Danmörku.
Og Kaupmannahöfn var hinn
Á Bóhem dansa nektardansmeyjar frá Danmörku,
sumarheita einfaldlega Mette, aðrareru forframaðri
og kalla sig máskiAngel eða Cherry.
sjálfsagði viðkomustaður ís-
lendings í útlöndum. Það þurfti
varla að fljúga annað.
Einhvers staðar milli kyn-
slóða verða svo vatnaskil. Við
höfum smátt og smátt verið að
moka út leifunum af danska
sósu- og kjötbollueldhúsinu.
Það er nú orðin sérstök hliðar-
grein innan gastrónómíunnar
og heitir „mömmumatur" og er
varla að finna lengur á veitinga-
húsum, nema kannski Múla-
kaffi. Sumir íslenskir karlmenn
verða ekki saddir af öðrum
mat. Við hættum semsé að taka
umhugsunarlaust við öllu sem
kom frá Danmörku og fórum að
vinsa úr það sem við kærðum
okkur um — eitt af því fáa sem
okkur hefur litist vel á þaðan í
seinni tíð eru sjónvarpsþætt-
irnir Matador og danska lands-
liðið í fótbolta. Kim Larsen
hleypti smálífi í dönskunám um
skeið, en samt hlýtur að teljast
næsta víst að ekki sé langt í að
íslensk börn hætti að þurfa að
stríða dönskukennurunum
sem hafa sætt ofsóknum í ís-
lenska skólakerfinu í marga
áratugi.
Frekar þykir núorðið heim-
óttarlegt að ferðast til Kaup-
mannahafnar og þeir sem fara
þangað til náms mega kannski
teljast skynsamir, en ekki fá
þeir mörg stig fyrir ævintýra-
girni — í raun vildu þeir helst
ekki þurfa að fara að heiman.
En auðvitað er Danmörk út
um allt á íslandi. Hvernig mætti
annað vera í landi þar sem er
stytta af dönskum kóngi á
grasflötinni fyrir framan kontór
forsetans. Við höfum fengið
okkar skinku og spægipylsu —
en með dönskum formerkjum.
Við setjum síld í krukkur og
gerum það eins og Danir. Við
bökum danskar kökur. íslensk-
ir ostar eru með dönsku bragði.
Fréttaritarar íslenskra fjölmiðla
eru geymdir í Kaupmannahöfn.
Danskir rithöfundar eru þýddir
á íslensku með styrkjum frá
Norðurlandaráði og á móti
passa þeir upp á að íslenskir
rithöfundar séu þýddir á
dönsku.
Og vilji menn vera alvarlega
danskir á því er rétt að reykja
Prince-sígarettur, drekka Tu-
borg úr grænni flösku — eða
bajer eins og Danir kalla það —
og vera sólginn í dönsku blöðin
í kaffiteríunni í Norræna hús-
inu. Normal Danavinir lesa Po-
litiken, afdankaðir marxistar
lesa Information, en þeir sem
eru „ligeglad" lesa Extrabladet.
Fyrir jólin er svo rétt að fara í
danskt jólahlaðborð, sam-
kvæmt þeim danska sið sem er
tiltölulega nýlegur á íslandi, að
jólaátið byrji fyrst í desember.
DRETLAND
Islendingar tala um að „fara út
á pöbb“. Orðið sjálft er enskt
og pöbbar með bresku sniði
eru til út um allan heim, nema
kannski á íslandi. Þó er ekki ör-
grannt um að plussáklæðin á
stólunum á Rauða ljóninu
minni ögn á slíka staði og
Annars er alþekkt staðreynd
hversu „bresk“ veitingahús eru
fátíð utan Bretlands. Ekki sök-
um þess að Bretar eigi ekki sína
matargerðarlist, heldur vegna
þess að enginn virðist hafa lyst
á að borða Yorkshire pudding
og kidney pie nema innfæddir
Tjallar. Og þó. Enskur morgun-
verður, egg og beikon, er
snæddur út um allan heim og
bragðast til dæmis ágætlega í
morgunsárið á kaffiteríunni á
Hótel Loftleiðum. Fisk og
franskar hafa Bretar líka étið
sér til óbóta ár og síð og svo-
leiðis mat er hægt að fá í ein-
hverri mynd á flestum grill-
stöðum í bænum og kannski
ekki yfir neinu að kvarta nema
að kræsingarnar skuli ekki vera
framreiddar í gömlu Morgun-
blaði, löðrandi í fitu.
Meináfengar enskar jólakök-
ur og búðinga sem eru að
drukkna í alkóhóli er hægt að fá
í versluninni Pipar & salt efst á
Klapparstígnum. Te er náttúr-
lega þjóðardrykkur Breta og
þeir sem gera meiri kröfur til
hans en að stinga poka í vatn
verða ekki sviknir af hinu fram-
andlega teúrvali í versluninni
Te & kaffi í bakhúsi við Lauga-
veg (aðgætið að Bretar blanda
því til helminga við mjólk).
Benson & Hedges-sígarettur
Hafnarkráin minnir um sumt á suipaða staði sem
standa út við kajann í Hamborg og Bremerhauen.
reyndar er þetta talið eitt al-
gengasta nafnið á pöbbum á
Bretlandi — Rauða ljónið í
Grimsby var til dæmis frægt
meðal íslenskra sjómanna. Fóg-
etinn átti að verða breskur
pöbb, en strax á bjórlíkistíman-
um varð ljóst að það yrði hann
ekki — og það breytti engu þótt
þjónarnir gengju í vesti.
Ónafngreindur íslendingur
stofnaði krá og ætlaði að laða
að gesti með því að bjóða upp á
pílukast sem er þjóðaríþrótt á
Bretlandi. Ekki tókst þó betur
til en að gestirnir hentu pílun-
um hver í annan. Það var ekki
breskur húmor. Vínbarir hafa
verið vinsælir meðal Breta úr
efri millistétt; svoleiðis staðir
hafa ekki náð að skjóta rótum í
Reykjavík enda eru þeir aðal-
lega fyrir fólk sem finnst lág-
stéttarlegt að drekka bjór.
fást I sumum sjoppum, en Dun-
hill óvíða. Það þykir pempíu-
legt að reykja þessar tegundir
og sömuleiðis frekar tilgerðar-
legt að bera sig að við pípu-
reykingar eins og breskur há-
skólaborgari. Græjur fyrir svo-
leiðis reykingamenn fást í tób-
aksbúðinni Björk í Banka-
stræti.
Þeir sem vilja ganga í vönd-
uðum breskum tvídfatnaði á ís-
landi gætu þurft að fljúga yfir
hafið, en góður útivistarfatnað-
ur frá Barbour og Hardy’s hef-
ur verið vinsæll og fæst í Veiði-
manninum. Vinir Bretlands
koma saman í Anglíu. Engum
sögum fer af því að Garðar
Gíslason hæstaréttardómari
og séra Geir Waage í Reykholti
séu í þeim hópi. En báðir eru
þeir í hátt eins og breskir heið-
ursmenn.
ITALIA
Þetta fornfræga land hefur
umbylt íslenska eldhúsinu
og rutt undan sér eftirstöðvun-
um af danska sósueldhúsinu.
Pizzusendlarnir sem þjóta á
bifreiðum sínum um allan bæ
eru raunar ekki ítalskir, heldur
eru þeir afkomendur kúltúrs
sem fór frá Ítalíu til Ameríku og
kom svo aftur yfir hafið. En nú-
orðið er það lélegur íslending-
ur sem ekki þekkir glöggan
mun á tagliatelle, farfalle og
tortellini, spaghetti car-
bonara og spaghetti bolog-
nese. Ef við gerðum litla skoð-
anakönnun og hringdum í öll
íslensk heimili um kvöldmatar-
leytið kæmi líklega í ljós að
flestir sem ekki væru að sjóða
pasta ætluðu að nota pizzu
sem þrautalendingu. Þannig
hafa áhrif frá Ítalíu að vissu
leyti breytt grunngerð samfé-
lagsins, sjálfu mataræðinu.
Þessi bylting er þó ekki eldri
en svo að þegar veitingahúsið
Hornið var stofnað 1978 þekkti
þorri íslendinga pizzur varla
nema af afspurn. íslenskufræð-
ingar voru í vandræðum og
vildu kalla þennan rétt flatbök-
ur. Jakob á Hominu er guð-
faðir íslensku pizzunnar og
þaðan breiddist líka út létt-
vínsbyltingin og sú hugmynd
að það væri hægt að hafa veit-
ingahús án þess að það væri
líka nauðsynlegt að bjóða fólki
að sofa yfir nótt.
Ýmis veitingahús í Reykjavík
hafa kennt sig við Ítalíu. Fæst
hafa þau risið undir því nafni
að vera ítölsk veitingahús; til
þess eru matseðlarnir alltof
tætingslegir og reynt að gera
alltof mörgum til hæfis sem lík-
lega hafa engan smekk hvort
eð er. Tvö veitingahús komast
þó langleiðina með að vera al-
vöru ítölsk veitingahús: La
Primavera og Ítalía. Síðar-
nefndi staðurinn er við Lauga-
veg og að utan er hann dálítið
eins og hús í Flórens, eða leik-
tjald sem er eftirlíking af svo-
leiðis byggingu, og ef maður
sperrir eyrun er ekki fráleitt að
maður heyri klið af ítölsku inn-
an úr eldhúsinu. Á þessum
stöðum eru borin fram alvöru
ítölsk vín: Frascati-hvítvín
sem er á bragðið eins og þægi-
lega svalt sumarkvöld, barolo-
rauðvín sem minnir á stef úr
Haustinu eftir Vivaldi. Parmes-
anostur, óþekkt fyrirbæri frá
landnámi til 1980, fæst núorðið