Helgarpósturinn - 29.02.1996, Blaðsíða 4

4
FIMMTUDAGUR 29. FHBRÚAR1396
Biskup Islands hefur hafiö gagnsókn á hendur þeim
konum sem hafa sakað hann um kynferöisofbeldi
og -áreiti. Þær saka hann á móti um aö brjóta trúnaö er
hann vitnar Pbréf sem þær sendu stjórn Prestafélagsins
og hafa kvartað til siöanefndar presta. Sæmundur
Guðvinsson tók púlsinn á stöðunni.
„Biskupinn á bá
taskýrirf
Ein kvennanna sem ásakað hafa biskup: „Eg vildi koma upplýsingum til
Prestafélagsins um mitt mál þar sem biskupinn yfir íslandi er ekki bara
tákn fyrir þjóðkirkjuna heldur einnig þann grunn sem við segjumst byggja
siðferðilegt þjóðfélag á ... Biskup hefur sagt opinberlega að við ættum
bágt. Ég á ekkert bágt en það kann að vera að einhver annar eigi bágt, til
að mynda biskupinn." Sviðsett mynd: Jim Smart
Herra Ólafur Skúlason biskup: „Eg segi við þá sem eru að ofsækja mig:
Vík burt. Hið illa er enn að verki í veröldinni. Hinn illi, er ég alltaf að upp-
götva betur og betur, hann gengur um eins og grenjandi Ijón, eins og
að snerti mig afar illa að
sitja við sjónvarpið og
heyra biskup landsins vitna í
efnisatriði bréfs sem ég hafði
skrifað stjórn Prestafélagsins
og merkt sem trúnaðarmál í
bak og fyrir. Sjálf hef ég aldrei
greint opinberlega frá efni
þessa bréfs og það er afar ein-
kennilegt, svo ekki sé meira
sagt, að heyra æðsta mann
kirkjunnar brjóta trúnað með
þessum hætti frammi fyrir al-
þjóð. Svo kann að fara að við
neyðumst til að koma fram og
segja frá þessum málum í smá-
atriðum," sagði kona sem á að-
ild að svonefndum biskups-
málum í samtali við Helgar-
póstinn.
Herra Ólafur Skúlason bisk-
up kom fram í Dagsljósi Sjón;
varpsins á þriðjudagskvöldið. í
viðtali við Þorfinn Ómarsson
vísaði biskup öllum ásökunum
á hendur sér um kynferðislega
áreitni á bug og vitnaði jafn-
framt í upplýsingar sem konur
hafa gefið stjórn Prestafélags-
ins og siðanefnd félagsins.
Konurnar telja biskup hafa
með þessu brotið á sér trúnað
og fara fram á það við siða-
nefnd Prestafélagsins að hún
veiti umsögn um hlut biskups
varðandi trúnaðarbrest í Dags-
ljóssþættinum. Ef siðanefndin
tekur ekki á málinu segjast
konurnar sjá sig „tilneyddar til
að skýra þjóðinni frá því í smá-
atriðum um hvaða ávirðingar
er að ræða í þessu máli og hlut
biskups í þeim“, eins og segir í
yfirlýsingu sem þær hafa sent
fjölmiðlum. Siðanefndin hafði
áður vísað frá þeim kvörtunum
sem konurnar höfðu sent
henni og varða meinta áreitni
biskups á þeim forsendum að
um gömul mál sé að ræða og
ásakanir ósannaðar.
Nauðgunartilraun og áreiti
í Dagsljósi vitnaði biskup í
þrjár sakir sem á hann hafa
verið bornar og kvað þetta allt
tilhæfulaust með öllu.
Konurnar sem hér um ræðir
tala um „kynferðisofbeldi/-
áreitni" sem þær hafi sætt á
sínum tíma af hálfu núverandi
biskups. Samkvæmt upplýs-
ingum Helgarpóstsins sakar ein
kvennanna biskup um að hafa
reynt að nauðga sér í Bústaða-
kirkju þegar hún leitaði til
hans vegna skilnaðar er hann
var sóknarprestur. Henni hafi
tekist að komast undan við ill-
an leik. Önnur kona ber að
biskup hafi gerst svo ágengur
við hana á veitingastað í Kaup-
mannahöfn að viðstaddir gest-
ir íslenskir hafi orðið að ganga
á milli. í þriðja lagi liggja fyrir
upplýsingar frá konu um að
biskup hafi áreitt hana kyn-
ferðislega á sundmóti sem
fram fór á sama stað og tíma
og þar var haldið fermingar-
barnamót.^ Þetta var upp úr
1960 og Ólafur Skúlason þá
æskulýðsfulltrúi þjóðkirkjunn-
ar. Hann á að hafa farið hönd-
um um stúlkuna þar sem hún
var íklædd sundbol og viðhaft
ýmis ummæli um vöxt hennar
og líkamlegan þroska. Hún hafi
þá verið 13 ára að aldri. Einnig
á núverandi biskup að hafa far-
ið höndum um 11 ára gamla
systur hennar við sama tæki-
færi undir því yfirskini að hann
væri að bera saman þroska
þeirra. Fimmta tilvikið varðar
konu sem ber að á sínum tíma
hafi núverandi biskup áreitt
hana kynferðislega er hún var
á fermingaraldri og sóknar-
barn í Bústaðasókn. Hann á að
hafa viljað fá hana til samræðis
og talað um það sem hinn full-
komna samruna. Konurnar
hafa ekki greint frá þessum at-
burðum opinberlega til þessa.
Prófmál fyrir kirkjuna
Þrjár þessara kvenna hafa
hist reglulega um skeið til að
ræða þessi mál og hver sé
þeirra réttur. Tvær þeirra
náðu saman fyrir allnokkru eft-
ir að hafa frétt hvor af annarri.
Sú þriðja bættist síðan í hóp-
inn eftir að hún hafði greint frá
sínu máli og þær fóru að koma
saman ásamt Guðrúnu Jóns-
dóttur í Stígamótum. Á þeim
tíma þegar þessir atburðir hafi
gerst hafi ekki verið neinn vett-
vangur til að ræða mál af þess-
um toga. Þær ákváðu að leita
til stjórnar Prestafélagsins og
síðanefndar presta með sín
mál í trúnaði og segja að það,
að málin komust í hámæli og í
fjölmiðla, hafi ekki verið að
þeirra frumkvæði eða að
þeirra ósk. Konurnar vísa því
alfarið á bug að þær gangi er-
inda einhverra afla sem vilji
koma höggi á biskup. Hins veg-
ar hafi viðbrögð biskups orðið
til þess að allmargar konur
hafi sagt sig úr þjóðkirkjunni
og ætli sumar þeirra að ganga í
Fríkirkjuna. „Ég vildi koma
upplýsingum til Prestafélags-
ins um mitt mál þar sem bisk-
upinn yfir íslandi er ekki bara
tákn fyrir þjóðkirkjuna heldur
einnig þann grunn sem við
segjumst byggja siðferðilegt
þjóðfélag á. Þetta er prófmál
fyrir kirkjuna sem slíka, burt-
séð frá því hvaða einstaklingar
eiga hlut að máli eða í hvaða
stöðu þeir eru. Biskup hefur
sagt opinberlega að við ættum
bágt. Eg á ekkert bágt en það
kann að vera að einhver annar
eigi bágt, til að mynda biskup-
inn,“ sagði ein kvennanna í
samtali við Helgarpóstinn.
Brást ókvæða við
í Dagsljóssviðtalinu á þriðju-
dagskvöldið spurði Þorfinnur
Ómarsson biskup hvaða mál
það væru sem nú væru til um-
ræðu. í svari sínu sagði Ólafur
Skúlason meðal annars:
„Ég hef ekki verið kærður
eða ásakaður í sjálfu sér, held-
ur kvartað undan framferði
mínu óbeint í bréfi þar sem
einn sóknarprestur var —
jæja, það var kvartað undan
sóknarpresti líka til siðanefnd-
ar Prestafélagsins fyrir það að
hafa ekki rokið upp og borið
út sögur um biskupinn sinn,
en kærði sig ekkert um það.
Nú, þessi kona sem bréfin
skrifaði. Hún segir að hún hafi
komið til mín árið 1979, fjórum
til fimm sinnum segir hún í
bréfinu, og á síðasta fundi okk-
ar hafi þessi voðaatburður
gerst sem hún er ævinlega að
ásaka mig um: Það er að segja,
ég get varla tekið mér þetta í
munn, tilraun til nauðgunar.
Ég tók mig nú til og fletti bók-
sagt er í helgu orði.“
inni minni frá 1979 þar sem ég
skrái viðtöl og skírnir og önn-
ur prestverk. Þessi kona er
ekki skrifuð fimm sinnum í
bókina frá 1979, ekki fjórum
sinnum. Hún er aldrei skrifuð í
bókina frá 1979. Þannig að hún
virðist hafa hringt og beðið
um að fá að koma til þessa ör-
lagafundar á stundinni. Enda
segir hún sjálf að ég hafi geng-
ið með sig um kirkjuna og sýnt
henni skrúðann þar á meðal
hátíðarhökulinn sem faðir
minn blessaður gaf um móður
mína látna og hafi síðan farið
upp og beitt hana þessu harð-
ræði.“
- Þú manst sem sagt eftir
þessum fundi sem hún er að
vitna til? spurði Þorfinnur þá.
Biskup svaraði:
„Hún kom til mín þegar bisk-
upskosningarnar stóðu. Ég
veit ekki hvort það er ég sem
hún sagði prestur sem hún vill
hlífa hafa talað við 1989 eða 8,
segir í bréfinu 1988. Þá kom
hún til mín á skrifstofuna í Bú-
staðakirkju og þá rakti hún
þetta fyrir mér. Þegar ég brást
ókvæða við þessari ásökun
hennar þá stormaði hún auð-
vitað út.“
Aðrar ásakanir
Varðandi meinta áreitni á
veitingastað í Kaupmannahöfn
sagðist biskup hafa farið með
pakka til ungra hjóna sem
hann hefði gift til Kaupmanna-
hafnar um haust. Hann hefði
boðið þeim til kvöldverðar.
Það hefði ekki verið á
skemmtistað eins og staðið
hefði í Morgunblaðinu heldur á
venjulegt veitingahús nálægt
Tívolí. Hann kvaðst ekki muna
betur en þau hefðu síðan
kvaðst án þess að nokkuð
hefði slest upp á vinskapinn.
Síðan sagði Ólafur Skúlason
orðrétt:
„Þriðja konan sem kemur til
sögunnar segir í þessu bréfi til
siðanefndar — ég man ekki
nokkurn skapaðan hlut eftir
henni sem er nú kannski eðli-
legt þegar ég segi þér frá því.
Hún segir að hún hafi verið
1962 eða 63 á sundmóti í
Laugaskóla í Aðaldal. Á sama
tíma hafi verið fermingar-
barnamót og þar hafi ég verið,
og sem hefði í sjálfu sér ekkert
verið óeðlilegt að vænta því ég
var æskulýðsfulltrúi kirkjunn-
ar á þessum tíma og fór á mörg
fermingarbarnamót. Og ég hafi
verið að klapj>a henni á laugar-
barminum. Eg talaði við séra
Sigurð Guðmundsson vígslu-
biskup og prófastur Þingey-
inga þessi ár. Hann sagði: Það
var ekkert fermingarbarnamót
1963. Því miður féll það niður
hjá okkur og það voru aldrei
samtímis sundnámskeið og
fermingarbarnamót af því að
við þurftum meira húsnæði en
við hefðum getað fengið ef
sundnámskeiðið hefði verið á
sama tíma.“
Þessar tilvitnanir biskups í
bréf til siðanefndar telja kon-
urnar að séu beint brot á þeim
trúnaði sem þær hafi óskað
eftir. Konurnar afhentu siða-
nefnd skriflegar umkvartanir
sínar vegna þessa í gærdag.
Þær munu ætla að gefa nefnd-
inni frest í eina viku til að af-
greiða erindið. Að öðrum kosti
opinberi þær allar nákvæm-
lega sín mál á hendur biskupi.
Eins og brúðuleikhús
í Dagsljóssviðtalinu spurði
Þorfinnur biskup hvort hann
vissi hvers vegna þessi mál
kæmu upp núna. í svari við
þessari spurningu sagði Ólafur
Skúlason meðal annars:
„Ég vildi að ég hefði ein-
hverja skýringu, Þorfinnur. Ég
skil hvorki upp né niður í
þessu. Þetta virðist rekja hvað
annað. Það er eins og einhver
haldi um þræði eins og í
brúðuleikhúsi. Einhverjum er
ýtt fram á sviðið í dag. Svo líð-
ur svolítill tími og þá kemur
annar eins og þetta sé kapps-
mál einhvers að umræðan
hjaðni aldrei og sjatni. Hitt er
aftur á móti alveg rétt að ég
hafði og hef um árabil heyrt
sögusagnir um sjálfan mig. Og
það var þannig 1990 og 91, þá
komu upp miklar, ja, kviksögur
í tengslum við kirkjugarðamál-
ið, sem þá var mjög brenn-
andi.“
Ólafur sagði einnig að á
þessum tíma hefði útfarar-
stjóri nokkur verið mjög dug-
legur við að breiða það út að
hann hefði angrað konur. Lög-
reglukona sem þá var hefði
skrifað bréf eftir bréf og sent
tii ýmissa aðila, borgarstjóra,
ráðherra og forsetans, þar sem
ýmislegt hefði verið tíundað
sem helst mátti finna honum
til lasts og hnjóðs. Síðar í við-
talinu sagði Ólafur Skúlason:
„Ég segi við þá sem eru að
ofsækja mig: Vík burt. Hið illa
er enn að verki í veröldinni.
Hinn illi, er ég alltaf að upp-
götva betur og betur, hann
gengur um eins og grenjandi
ljón, eins og sagt er í helgu
orði.“
Fundahöld kirkjunnar
Stjórn Prestafélagsins var að
búa sig undir að halda sérstak-
an fund út af biskupsmálum
þegar síðast fréttist. í dag og á
morgun verður kirkjuráðsfund-
ur, en kirkjuráð er æðsta stofn-
un kirkjunnar sem kirkjuþing
kýs. Þar ætlar Ólafur Skúlason
að ræða þessi mál sem upp
hafa komið. Á þriðjudag hefst
þriggja daga prófastafundur
þar sem allir sextán prófastar
landsins og báðir vígslubiskup-
arnir koma saman. Þar ætlar
biskup einnig að ræða málin.
Tölvunefnd fór á stúfana eftir að Guðrún Jónsdóttir hjá Stígamótum
nafngreindi biskupinn í tengslum við umræðu um kynferðisofbeldi
Nefndin krefst skýringa strax
Okkur íannst þessi viðtöl
við Guðrúnu Jónsdóttur
gefa ástæðu til að kanna hvort
nokkur breyting væri á því að
fullrar nafnleyndrar væri gætt
hjá Stígamótum,1' sagði Sigrún
Jóhannesdóttir, ritari tölvu-
nefndar, í samtali við Helgar-
póstinn. Nefndin hefur skrifað
Stígamótum bréf og krafið þau
skýringa þar sem Guðrún
Jónsdóttir hefur staðfest
við fjölmiðla að konur hafi
hjá Stígamótum rætt
ásakanir sínar á hendur
Ólafi Skúlasyni biskup.
„Við fórum þangað fyrir
tveimur árum og kynntum
okkur hvernig þar væri háttað
meðferð viðkvæmra persónu-
upplýsinga. Af því sem þá kom
fram mátti ráða að samtökin
leituðust við að gæta fullrar
nafnleyndar. En nú þótti okkur
tilefni til að spyrja hvort þetta
væri eitthvað breytt. Við lögð-
um fyrir Stígamót að gera
strax grein fyrir því af hverju
þetta misræmi væri. Ennfrem-
ur að skýra hvort samtökin
litu svo á að það væri í þeirra
verkahring að upplýsa opin-
berlega um meinta fremjendur
refsiverðra brota,“ sagði Sig-
rún.
Hún sagði að Stígamót störf-
uðu ekki undir neinum leyfum
frá tölvunefnd. Þegar nefndin
kynnti sér starfsemina fyrir
tveimur árum, skoðaði eyðu-
blöð og fleira, hefði mátt ráða
að hvergi væru nein nöfn
skráð hjá Stígamótum. Þarna
væri veittur stuðningur við
þolendur en engin skráning á
þolendum né fremjendum færi
fram. Þarna væri algjör nafn-
leynd og trúnaður um allt. Á
þeim tíma hefði nefndin því
ekki séð tiiefni til að gera nein-
ar athugasemdir. En nú, þegar
farið væri að nefna nöfn opin-
berlega, hefði verið ákveðið
að óska skýringa.
Guðrún Jónsdóttir hjá Stíga-
mótum sagði í gær að ekki
væri búið að svara bréfi tölvu-
nefndar og því gæti hún ekki
tjáð sig um málið að sinni.
-SG