Helgarpósturinn - 29.02.1996, Blaðsíða 27

F1MMTUDAGUR 29. FEBRÚAR1996
27
þessu er að forystumenn
vinstriflokkanna hafa myndað
eins konar gáfumannafélög,
eins og Guðmundur J. Guð-
mundsson kallaði það. Þetta
eru gjarnan hrokafullir
menntamenn sem ekki hafa
reynslu af venjulegum störfum
í lífsbaráttunni. Þeir líta svo á
að stjórnmál séu eins og skóla-
stofa þar sem þeir geti sveiflað
prikum eins og strangir skóla-
stjórar. Sjálfstæðismenn eru
tíðum venjulegir menn sem
ekki eru menntamenn heldur
miklu frekar starfandi úti í at-
vinnulífinu og hafa fremur til
að bera verksvit en það bókvit
sem íslendingar hafa metið
alltof mikils miðað við verk-
svitið. Ég er þeirrar skoðunar
að við þurfum að bera miklu
meiri virðingu fyrir læknum,
verkfræðingum, atvinnurek-
endum, iðnaðarmönnum og
kunnáttumönnum á ýmsum
sviðum en við gerum fyrir
þeim sem kunna utanbókar
heilu kvæðabálkana eða geta
beitt mælskubrögðum á
mannamótum. Við lifum ekki á
orðum, þótt vissulega geti ver-
ið ánægjulegt að vernda menn-
ingararfinn með mælskulist og
lestri bókmennta. Ætli orð
Bubba endurspegli ekki þenn-
an mun sem er á vinstrimönn-
um, sem sitja og skrafa á kaffi-
húsunum, og sjálfstæðismönn-
unum og frjálsíyndu fólki, sem
lifir og starfar í önn dagsins og
hefur ekki tíma til þess að und-
irbúa sig fyrir öil snjallyrðin
sem hrjóta af vörum vinstri-
sinnaðra menntamanna sem
sitja á kaffihúsunum og eyða
styrkjunum sínum sem þeir
hafa náð í úr almannasjóðum."
En lifir þú, frjálshyggju-
maðurinn, ekki á þessum
sömu styrkjum sem opinber
starfsmaður? Þú hefur
sömuleiðis hlotið styrk í
formi bókakaupa opinberra
fyrirtœkja, til dœmis þegar
Hitaveita Reykjavíkur keypti
stórt upplag afbók þinni um
JónÞorláksson...
„Ég starfa við Háskóla ís-
lands, sem er því miður ríkis-
fyrirtæki. Ég held að skólinn
væri miklu betur kominn ef
hann væri einkafyrirtæki og
léti greiða fyrir þjónustu sína;
þjónustu sem er tvíþætt. Ann-
ars vegar felur hún í sér að
stunda vísindarannsóknir og
það kann að vera eðlilegt að
þjóðin standi straum af kostn-
aðinum sem af því hlýst. Hins
vegar fullnægir hann þörfum
fyrir kennslu og þjálfun og það
er eðlilegt að þeir, sem þeirrar
þjónustu njóta, greiði fyrir
hana. Það er eðlilegt og sjálf-
sagt að fyrirtæki og stofnanir
minnist frumkvöðla sinna á
tímamótum og það er einnmitt
það sem Hitaveita Reykjavíkur
gerði þegar hún varð fimmtíu
ára. Þá minntist hún Jóns Þor-
lákssonar, stofnanda síns, og
fékk mig til að skrifa bók um
hann og vitaskuld keypti Hita-
veitan nokkur eintök af bók-
inni. Það er ekkert óeðlilegt við
það.“
Forsetaframboð
Olafs Ragnars Grímssonar
er utanrikisráðherra-
undirbúningur
Forsetakosningar fara
fram nú í júni. Vinur þinn,
forsœtisráðherrann Davíð
Oddsson, hefur aðspurður
ekki aftekið að bjóða sig
fram í það embœtti. Margir
halda því fram að vegna
þess verði það sífellt erfið-
ara fyrir hann að bjóða sig
ekki fram — fólk sé almennt
farið að reikna með honum í
slaginn og ef hann fari ekki
fram líti það út eins og upp-
gjöf...
„Þetta tal er vitaskuld það
sem heyrist frá Jóni Baldvini
Hannibalssyni og hirð hans.
Þetta eru miklir pólitískir spek-
ingar og ég get ekki gert neinar
athugasemdir við það sem þeir
segja um sitt tilfinningalíf. Hitt
finnst mér skrýtið ef það veld-
ur stórkostlegum óróa í þjóðfé-
laginu að einn maður, sem orð-
aður er við framboð, taki ekki
af skarið um það frekar en
fjöldi annarra manna sem orð-
aðir hafa verið við forsetafram-
boð. Það eru bara tveir aðilar
sem hafa boðið sig fram, þau
Guðmundur Rafn Geirdal og
Guðrún Pétursdóttir. Fjöldi
annarra hefur verið orðaður
við framboð, en enginn þeirra
hefur gefið jáyrði eða neiyrði.
Hvers vegna í ósköpunum á allt
þjóðfélagið að leika á reiði-
skjálfi þótt Davíð Oddsson
svari hvorki já-i né nei-i, taki
sér frest til umhugsunar og láti
þess getið um leið að hann telji
það nú frekar ólíklegt að hann
fari í framboð? Er það ekki frek-
ar tilfinningalíf þessa fólks sem
svona talar sem leikur á reiði-
skjálfi?“
Það skiptir náttúrulega
gríðarmiklu máli fyrir stjórn-
málaþróunina hvort Davíð
fer til Bessastaða eða ekki og
fólkið er aðeins að heimta
svör við því hvort hann œtli
að segja upp forsœtisráð-
herraembœttinu...
„Ég geri ráð fyrir að forseta-
kosningarnar gætu hugsanlega
haft talsverð áhrif á stjórn-
málaframvinduna, það er að
segja gagnvart Ólafi Ragnari
Grímssyni. Ég er nefnilega al-
veg sannfærður um að Olafur
Ragnar fer fram í forsetakjör.
Hann hefur engu að tapa og allt
að vinna. Ólafur Ragnar hefur
talsvert fylgi og sennilega þó-
nokkru meira en Alþýðubanda-
lagið hefur eitt og sér. Ef hann
fer í forsetaframboð og hlýtur
þetta fylgi þá kemur hann
sterkari út úr slagnum en þegar
hann fór í hann. Það vakir því
fyrir Ólafi að fara í forsetakjör.
Ná góðu fylgi með virðingu og
reyna síðan að mynda stjórn
með Davíð Oddssyni og verða
utanríkisráðherra í þeirri
stjórn. Forsetaframboð Ólafs
er því ekkert annað en undir-
búningur hans til að verða ut-
anríkisráðherra í samsteypu-
stjórn Alþýðubandalags og
Sjálfstæðisflokks. Ég sé þó hins
vegar engin teikn um að sam-
starf Sjálfstæðisflokks og Fram-
sóknarflokks í ríkisstjórn sé að
rofna, þannig að ég veit ekki
hvernig þessi hugsun Ólafs
gæti gengið upp. Olafur yrði
hins vegar ekki utanríkisráð-
herra ef Alþýðubandalagið
myndaði vinstristjórn með Al-
þýðuflokki innanborðs, því Al-
þýðuflokkurinn myndi ekki
ganga til vinstristjórnar án
þess að fá forsætis- eða utan-
ríkisráðherrastólinn. Alþýðu-
flokkur telur sig nú geta selt sig
dýrt, ef svo má að orði komast,
þannig að eina leiðin fyrir Ólaf
til að ná hinu mjög svo lang-
þráða takmarki sínu að verða
utanríkisráðherra er að ná
nógu mikilli virðingu með vel-
hepnuðu forsetaframboði til að
Alþýðubandalagið verði gjald-
gengt í ríkisstjórn með Sjálf-
stæðisflokknum.“
ísland danskt lýðveldi
vegna forsetaembættisins
Er annars einhver þörf á
forsetaembœttinu?
„Síður en svo. Ég er þeirrar
skoðunar að það hafi verið
mikil mistök, þegar Alþingi
gerði ýmsar stjórnarskrár-
breytingar árið 1994, að for-
setaembættið skyldi ekki lagt
niður og ríki og kirkja aðskilin í
leiðinni. Ég held að það sé í
samræmi við nútímavenjur að
hér ríki fullkomið trúarbragða-
frelsi og ríkið sé hlutlaust um
trúarsöfnuði. Ég segi þetta með
fullri umhyggju fyrir kirkjunni,
því ég tel að öflugt trúarlíf sé
nauðsynlegt fyrir þjóðina. En
til þess verður að breyta klerk-
um úr opinberum embættis-
mönnum, sem senda hver öðr-
um tóninn í fjölmiðlum auk
þess sem þeir berja sér á
brjóst og kvarta undan kjörum
sínum, í sálusorgara. Ég segi
það aftur: Það þarf að breyta
klerkum í sálusorgara og fólk
sem aðrir geta leitað til. Kirkjan
þarf að vera griðastaður fólks.
Forsetaembætið er svo í raun
ekkert annað en framlenging af
danska konungdóminum sem
við lögðum niður 1944. Það má
segja að ísland sé danskt lýð-
veldi þar sem við tókum við
dönsku embætti, sem á vafalít-
ið vel við í Danmörku, en síður
á íslandi. Forseti Alþingis getur
hæglega gegnt þeim skyldum
þjóðhöfðingja sem forseti ís-
lands gegnir núna og við mynd-
um með því spara stórfé.“
Að lokum. í síðustu viku
fóru fram stúdentaráðskosn-
ingar og mikill hiti var í
fólki, enda Háskólinn alltaf
verið rammpólitískur vinnu-
staður. Hvernig líst þér á
stúdentapólitíkina núna?
Snjallir einstaklingar takast á
í hvorum tveggja herbúðunum
— hjá Vöku og Röskvu. Það
kemur mér ánægjulega á óvart
að það er ekki sama heiftin og
ofstækið í stúdentapólitíkinni
nú og var þegar ég var í henni í
gamla daga — þegar menn
voru hreinir kommúnistar eða
hreinir frjálshyggjumenn. Það
er einkum og sér í lagi minnis-
stætt hvernig kommúnistar
börðust aðallega fyrir því að
Stúdentaráð gerðist aðili að al-
þjóðlegum stúdentasamtökum
sem höfðu aðsetur í Prag. Þess-
um samtökum var stjórnað af
fimmtugum KGB-mönnum sem
kölluðu sig stúdenta! — Mér
líst vel á marga menn í bæði
Vöku og Röskvu og ég læt það
vera mín lokaorð, að ég held að
við þurfum ekki að hafa neinar
áhyggjur af unga fólkinu á ís-
landi í dag — það er miklu
meiri ástæða til að hafa áhyggj-
ur af foreldrum þess.“
Vínarborg
áfangastaðir
Figarohaus, heimili Mozarts, er
vinsæll áfangastaður ferðalanga
í Vín og einnig Karlinannaheimil-
ið þar sem Adolf Hitler bjó. Þess
ir tveir synir Austurríkis njóta
mismikillar hylli_
Kaffihús,
arkitektúr og
Balkanskagastríð
Borgin fræga, sem kennd er viö vín og stendur á bökkum Dónár, er
ein alfegursta borg Evrópu. Borgin stendur fyrir austan Alpafjöll og
er vinsælt meðal ferðamanna aö
blanda útivist í fjalllendinu saman
við menningu stórborgarinnar.
Segja má að í nær tvö þúsund ár
hafi allir straumar legiö til Vínar.
Borgin er staösett í miöri Evrópu og
hefur haft mikil tengsl viö miö- og
austur-Evrópu þrátt fyrir múra og
pólitísk átök. Þegar símaskrá borg-
arinnar er flett kemur í Ijós aö um
helmingur nafnanna er austur-evr-
ópsk-ættaöur. Borgin varð fljótlega
miöstöð mennta, tista (sérstaklega
tónlistar), losta, trúarbragöa, arki-
tektúrs, matargeröar og vínmenn-
ingar.
Vín er sem sagt borg heims-
menningar og fáir staðir geta stát-
að af jafnmörgum söfnum. Þaö er
bóksfáfiega allt morandi í ölíum
gerðum safna 1 borginni. Til að
mynda er Figarohaus (Hús Moz-
arts) vinsælt, einnig hersafnið og
hús Sigmunds Freud trekkir aö
eins og kirkja heilags Stefáns, sem
er ein glæsilegasta sinnar tegund-
ar. Karlmannaheimiliö sem Adolf Hitler bjó í á ræfilsárum sínum er
enn á sínum staö, þótt borgarbúar séu nú ekki beinlínis aö auglýsa
staðinn. Austurríkismenn viðurkenna heldur ekki að Hitler hafi veriö
Austurríkismaður og telja hann Þjóöverja. Hins vegar segja þeir Mozart
hreinan og kláran Austurríkismann þótt hann hafi, líkt og Hltler, eytt
meginparti lífs síns í Þýskalandi.
Lífskjör borgarbúa eru almennt mjög góð og velmegunin drýpur sem
smjör af hverju strái — ekki ósvip-
aö og í Sviss. Vínarbúar eru yfirleitt
vel klæddir og glæsileikinn í fyrir-
rúmi, enda samræmist ekki annaö
þessari undurfögru borg. Það er
greinilegt á öllu að miklum fjármun-
um er eytt í viöhald borgarinnar.
íbúar Vínar eru 1,7 milljónir
manna. Borgin er mjög vel skipu-
lögö, enda aö mestum hluta byggð
á seinni hluta síðustu aldar. Henni
er skipt upp I tuttugu og þrjú hverfi
og nýjar byggingar eru tíðum byggö-
ar í stíl þeirra eldri. Fegursta gata
borgarinnar nefnist Ringstrasse
eöa Hringurinn og viö hana standa
í röðum helstu byggingar borgarinn-
ar, hver annarri fegurri. Til að
mynda eru þar ráðhúsiö frá tímum
Habsborgaraveldisins, óperuhúsið,
þingið og fjöldi fagurra safna.
Segja má ennfremur aö Vín sé
mekka arkitektúrs. í borginni má
þannig finna marga strauma: got-
neska, rembrandtstíl, nýrómantík, barokk og gamlar rústir rómverskra
mannvirkja. Allt myndar þetta þó samstæöa heild. í borginni er einnig
aö finna fjölmargar fallegar nútímabyggingar sem byggðar hafa verið
undir stjórnsýslu borgarinnar. Nú stendur yfir bygging á heilu hverfi fyrir
Sameinuðu þjóöirnar, en Vín er ásamt New York og Genf ein af aöal-
bækistöövum Sameinuðu þjóðanna.
Eins og undirritaður fékk aö reyna um síöustu helgi er gestrisni og
þjónustulund borgarbúa mikil í garö útlendinga. Til aö mynda tapaöi ég
feröatöskunni einhvers staðar á leiöinni milli íslands og Vínar vegna
millilendingar í kóngsins Kaupinhafn. Þá linntu Vínarbúar ekki látum fyrr
en taskan var fundin og komin á hóteliö tólf tímum seinna. Atþjóöaflug-
völlurinn er þægilegur og er nú aöalsamgöngumiöstöð friöargæsluaöila
í Bosníu. Vínarborg er einn fárra staöa I Vestur-Evrópu þar sem maöur
virkilega finnur fyrir stríöinu í fyrrum Júgóslavíu, nágrannariki Austurrik-
is.
Þegar komiö er inn til Vínarborgar, frá flugvellinum, blasir viö ömur-
legt iðnaðarhverfi meö málmbyggingum og reykspúandi strompum. Sú
sjón gefur hins vegar alranga mynd af borginni og er henni í raun til
skammar. Auk fagurra bygginga eru fjölmörg opin útivistarsvæöi í borg-
inni, til aö mynda iystigaröar meö öllum nútímaþægingum, og löng og
mjó eyja, sem skiptir Dóná í tvennt, er nú á hönnunarborðum lands-
lagsarkitektanna.
Skemmtanahverfi borgarinnar er nefnt því viökunnanlega nafni
Bermuda Triek og á eins konar þríhyrndri hæö er aö finna nær allar
gerðir skemmtistaða sem stórborgir hafa upp á aö bjóöa. Einhvern veg-
inn tókst undirrituðum þó aö forðast aö hverfa í gin svæðisins.
Þaö er hins vegar sérkenni borgarinnar hvaö kaffihús skipa þar veg-
legan sess og segja má að þau séu borgarbúum jafnmikilvæg og pöbb-
arnir Lundúnabúum. Flest kaffihúsanna bjóöa upp á veglegar veitingar
og eru ýmsar kökutegundir rómaöar meöal gesta. Matarmenning Vínar
byggist aö rniklu leyti á kjötmeti og þá sérstaklega svínakjöti og ferða-
mönnum er tíöum boöiö upp á hiö fræga vínarsnitsel, sem bragöast
mjög vel. Undirrituðum fannst þó kjötátið fullmikiö og reyndi aö leita á
mið matargeröar annarra menningarsvæöa, sem stundum gat veriö erf-
itt aö finna.
Aö lokum skal þess getið til vamaöar aö Vínarborg er ein dýrasta
borg Evrópu og þótt ótrúlegt megi virðist er hún aö veröa dýrari en
Reykjavík — á svipaöan hátt og París. Vínarborg er þó vel heimsóknar-
innar viröi og hentugt aö tengja heimsókn þangaö ferö um Austur-Evr-
öpu. Til dæmis er Búdapest aðeins í þriggja tíma ökufjarlægö frá Vín
og fjögurra tíma ferð er meö lest til Prag... - ebe
Segja niá að Vín sé mekka arki-
tektúrs með gotneskum bygging-
um, rembrandtstíl, nýrómantík,
barokki og rústum rómverskra
mannvirkja sem mynda sam-
stæða heild ásamt fallegum nú-
tímabyggingum.