Helgarpósturinn - 29.02.1996, Blaðsíða 11

FIMMTUDAGUR 29. FEBRÚAR1996
11

Þröngsýni blaðamanna
Þessar vikurnar ættu blaða-
og fréttamenn á íslandi,
en einkum ritstjórar og frétta-
stjórar, að líta í eigin barm og
velta alvarlega fyrir sér
hvernig í ósköpunum stendur
á því, að enginn íslenzkur fjöl-
miðill hefur sökkt sér ofan í
Guðmundar- og Geirfinnsmál.
Hvort sem dómsniðurstaðan
reynist röng eða ekki er rétt-
vísin í prófi.
Þetta mál er lýsandi dæmi
um vinnubrögð íslenzkra
blaðamanna, sem eru fólgin í
því að fjalla einangrað um
hluta máls í staðinn fyrir
heild málsins.
Einn þeirra, sem sátu alsak-
lausir í gæzluvarðhaldi,
reyndi í mörg ár að ná eyrum
fjölmiðla með ítarlegri grein-
argerð í þeirri von, að hann
gæti endurreist mannorð sitt.
Viðbrögð fjölmiðla voru þeim
ekki til sóma. Þau einkennd-
ust af aðgerðaleysi og dofa.
Vissulega voru tekin viðtöl
við nokkra aðila málsins, þar
sem sitthvað kom fram. En
svo merkilegt sem það má
heita datt engum blaðamanni
í hug að fara í saumana á
þessum ummælum og reyna
að fá fram heildstœða
mynd af máli, sem flestir
álitu að vœri ekki fullrann-
sakað. Tímaritið Mannlíf birti
til dæmis fyrir allmörgum ár-
um viðtal við fyrrverandi
fangavörð í Síðumúlafangelsi.
Hann staðfesti ummæli sak-
borninganna um harðræði og
ítrekaði það síðastliðinn
mánudag. Mörg slík gagnleg
viðtöl hafa birzt auk mark-
tækra blaðagreina.
Þeir sem voru í blaða-
mennsku á þessum árum
muna mæta vel eftir því
„æði“, sem rann á þjóðina.
Það er kannski þessi tauga-
veiklun málsins, sem hræðir
enn, auk þess sem um er að
tefla virðingu réttvísinnar og
Hæstaréttar. En fjölmiðlar
verða að hafa hugrekki til að
ræða bæði viðkvæm og flókin
mál.
Hroki káksins
Boðorð dagsins hjá dóm-
gæzlunni á sínum tíma var að
leysa málið. Það var orðin
pólitísk og þjóðfélagsleg
krafa, að lögreglan leysti mál-
ið. Og lögreglan virðist hafa
kiknað og vinnubrögðin ein-
kennzt af káki.
Nú er málið komið í hámæli
aftur, ekki sízt vegna kröfu
Sævars Cizielskis um endur-
upptöku. Þó skiptir ef til vill
„Nú eru fjölmiðlarnir allt í einu farnir að hlusta, þótt Sævar [Cizielski] sé búinn að halda þessu sama fram við
ótal tækifæri áður. Sama hefur Erla Bolladóttir gert. Ragnar Aðalsteinsson, mannréttindalögfræðingur, sagði
að þetta mál virtist vera af sama toga og mál Guilford-fjórmenninganna. íslenzkur sérfræðingur hjá Scotland
Yard kom að Guilford-máiinu. Það væri kannski ráð að kalla þennan landa okkar í Lundúnum til Islands.“
einu farnir að hlusta, þótt
Sævar sé búinn að halda
þessu sama fram við ótal
tækifæri áður. Sama hefur
Erla Bolladóttir gert á Rás
eitt og Rás tvö. Öll bera þau,
að þau hafi verið tæld og
þvinguð til þess að fallast á
útgáfu lögreglu á atburðarás
Geirfinnsmálsins.
Ragnar Aðalsteinsson,
mannréttindalögfræðingur,
sagði í sjónvarpsviðtali, að
þetta mál virtist vera af sama
toga og frægt mál á Bretlandi,
kennt við Guilford-fjórmenn-
ingana (samanber kvikmynd-
ina ín the Name ofthe Fatherj,
þar sem ungir menn voru
dæmdir í ævilangt fangelsi
sér? Hvernig gat það gerzt, að
blaðamenn tóku aldrei nógu
alvarlega ýmsar opinberar yf-
irlýsingar og frásagnir, sem
vörpuðu nýju ljósi á málið?
Hvers vegna tóku fjölmiðlar
sig ekki til, söfnuðu saman og
könnuðu alls kyns ummæli
um málið eftir að dómur hafði
fallið og reyndu að átta sig á
nýrri mynd, sem blasti við.
Við í fréttabransanum höfum
klikkað. Við höfum fengið ær-
in tilefni til að fara í saumana
á þessu makalausa máli, en
létum hjá líða, og gerðumst
sek um hroka hálfkáksins.
Einungis Morgunblaðið fór
nýverið af nákvæmni yfir sögu
frétta málsins á dögunum.
fallið, málið væri illa eða lítt
rannsakað og mun flóknara en
ákæruvaldið hafði látið í veðri
vaka. Sonur hans var talinn,
samkvæmt rannsókn málsins,
hafa stoiið rútu, misst stjórn á
henni og látið lífið, þegar rút-
an lenti úti í á uppi á Kjalar-
nesi. Þessi maður vildi fyrst
og fremst hreinsa mannorð
sonar síns. Faðirinn gekk á
lokaðar dyr. Við hittumst fyrir
tilviljun á blaði, sem ég starf-
aði á, hann setti mig inn í mál-
ið og rétti mér haug af skjöl-
um. (í millitíðinni varaði ein
„hetjan" á ritstjórninni mig
við og sagði, að þessi maður
vœri algjör kverúlant, sem
gengi með sama erindið á milli
ari eftir endurupptöku máls-
ins. Það tókst sem sé að sann-
færa ákæruvaldið um, að
rannsókn málsins væri vond
og snargölluð og ef til viil
hefði saklaus maður verið
dæmdur ranglega að sér látn-
um, en aðrir sloppið.
En því miður varð íhalds-
semin ofan á. Hæstiréttur
vísaði kröfu ákæruvaldsins
frá.
Við skulum vona, að það
verði ekki niðurstaðan núna,
heldur verði Geirfinnsmál
rannsakað í botn og minnsta
efa eytt um sekt og sakleysi.
Höfundur er blaðamaður og hefur
meistaragráðu í fjölmiðlafræðum.
meginmáli, að Guðjón Skarp-
héðinsson Iýsti í fyrsta skipti
yfir því í Þriðja manninum,
viðtalsþætti á Rás tvö, að
hann drægi tilbaka játningu
sína eftir 15 ára þögn, afplán-
un, landflótta og guðfræði-
nám.
Nú eru fjölmiðlarnir allt í
Halldór
Halldórsson
fyrir að hafa verið hryðju-
verkamenn á snærum Irska
lýðveldishersins. Þeim var
sleppt úr fangelsi, sýknum
saka. íslenzkur sérfræðingur í
þvinguðum játningum hjá
Scotland Yard kom að Guil-
ford-málinu, og niðurstaða
hans var, að játningin stæðist
ekki. Það vœri kannski ráð
að kalla þennan landa okk-
ar í Lundúnum til íslands
til þess, að kanna þetta
mál.
Nú á þessum tímamótum
ættu blaðamenn að skoða hug
sinn og spyrja sjálfa sig
spurninga: Hvers vegna létu
þeir þetta mál líða framhjá
Endurupptökubeiðnin varð
eiginlega ekki að frétt fyrr en
Hæstiréttur skipaði Ragnar
Aðalsteinsson sem lögfræði-
legan ráðgjafa Sævars. Þá
fyrst var kominn hœfilegur
gœðastimpill á málið!
Svona snobb er alltof al-
gengt í þessu þjóðfélagi, ekki
bara hjá blaðamönnum, held-
ur alls staðar.
„Kverúlantinn“
Sem ungur blaðamaður
kynntist ég af eigin raun til-
raunum venjulegs borgara til
að fá endurupptöku á saka-
máli. Hann færði góð rök fyrir
því, að rangur dómur hefði
allra ritstjórna og fréttastofa á
íslandi. Hann væri með þetta
mál á heilanum. Enginn blaða-
maður tók við sér.) Sem betur
fer var ég ekki orðinn, og verð
vonandi aldrei, svo ónæmur
og kaldrifjaður, að ég ýti frá
mér stórum og smáum harms-
efnum fólks, sem í þessu þjóð-
félagi er afskrifað á grundvelli
fordóma um „merkilegt" og
„ómerkilegt“ fólk.
Ég sökkti mér ofan í verkið. í
framhaldi af því skrifaði ég ít-
arlegan greinaflokk um málið í
Vísi, komst að þeirri niður-
stöðu, að ef til vill væri um
morðmál að ræða. í framhaldi
af þessu óskaði ríkissaksókn-
þessi lýsing átt við stjórnmála-
flokk sem kemur meira við
sögu hér á landi en gamli flokk-
urinn hans Abrahams Linc-
olns. Sá flokkur kennir sig ekki
við lýðveldi eins og fyrrgreind-
ur, heldur sjálfstæði. Einstak-
lings eða þjóðar eftir því hvað
við á og hvor gríman er uppi þá
stundina. Gríma markaðsbú-
skapar og viðskiptafrelsis (eins
og hjá Gingrich og Vilhjálmi Eg-
ilssyni) eða gríma hafta, ríkisaf-
skipta og þjóðernisrembings
(eins og hjá Buchanan og Dav-
íð Oddssyni.)
Það er meðal annars þetta
sem menn eiga við þegar þeir
segja að hinar gömlu skilgrein-
ingar til hægri og vinstri eigi
ekki við í stjórnmálum í lok tutt-
ugustu aldarinnar. Af ótta við
ógnina sem stóð af verklýðs-
baráttu og sósíalisma á fyrri
hluta aldarinnar sömdu þessar
ólíku fylkingar íhalds og frjáls-
lyndis frið. íhaldssamir stór-
eignamenn og smáborgarar ótt-
uðust völd sín og aðstöðu í
samfélaginu og frjálslyndir sáu
ógnina sem markaðsbúskapn-
um stafaði af dýnamík þeirrar
hreyfingar sem trúði ekki á
lausnir hans.
Nú er svo komið að jafnvel
útverðir hinnar gömlu sósíal-
ísku hugsunar hafa tekið mark-
aðsbúskapinn í sína þágu og
jafnaðarmenn á Vesturlöndum
gerðu sér grein fyrir kostum
hans um miðja öldina til að
stækka þá köku sem þjóðirnar
áttu að hafa til skiptanna.
Ágreiningurinn við markaðs-
hyggjuna heyrir að mestu leyti
sögunni til hjá þeim flokkum
sem telja sig til vinstri. Hins
vegar er mikið verk óunnið í
þeim efnum að fullnýta kosti
markaðarins og Vesturlönd
sitja enn uppi með gríðarmiklar
atvinnugreinar sem lúta engum
markaðslögmálum og eru þeim
þungur baggi. í þeim efnum er
íslenska þjóðin ekki betur sett
en nágrannar hennar. Fámennir
þrýstihópar halda stjórnmála-
mönnum í gíslingu og velferð
hins vinnandi manns er haldið
niðri af þeim sökum.
Fyrir þessa þrýstihópa vinna
íhaldsmenn. Þeirra hugur
stendur til að viðhalda ríkjandi
ástandi, þeir vilja fá sína ríkis-
styrki og verndartolla og engar
refjar. Frjáls innflutningur neyt-
endavara er fyrir þeim tabú, er-
lend fjárfesting eitur í þeirra
beinum.
Sú ríkisstjórn sem nú lætur
reka á reiðanum er af þessari
tegund. Hún er lýsandi fyrir
ástandið afgreiðslan sem frum-
varp markaðssinna í stjórnar-
liðinu um erlenda fjárfestingu í
sjávarútvegi fékk hjá henni. Þar
var litið á hugmyndir í frjáls-
ræðisátt sem persónulega
móðgun og forsætisráðherra
fór kjökrandi í kvöldfréttirnar
og bað Framsóknarflokkinn af-
sökunar á þessari svívirðu og
lofaði því að umræddir mark-
aðssinnar sem og aðrir sjálf-
stæðismenn stæðu einhuga að
baki verndar- og haftafrum-
varpi viðskiptaráðherra. Auð-
vitað. Markaðnum er vikið til
hliðar þegar gæludýrin eru ann-
ars vegar. Því kyngdu vinir
markaðarins hér áður fyrr, því
af tveimur slæmum kostum
voru landeigendur og einokun-
arkaupmenn betri en kommún-
istarnir, en hversu lengi munu
þeir að láta bjóða sér það?
Væntanlega svo lengi sem þeir
finna sér ekki trúverðugri
bandamenn.
Höfundur er varaþingmaður
Alþýðuflokksins, Jafnaðarmannafiokks
íslands, í Reykjavíkurkjördæmi.
(NETFANG: mam@rhi.hi.is URL:
http://www.rtii.hi.is/~manij
etaefnið
L._______
Margrét Frímannsdóttir
Eftir hatramma
baráttu við
Steingrím J. Sig-
fússon um for-
mannsstólinn í Al-
þýðubandalaginu
hefur Iftiö farið fyr-
ir Margréti Frí-
mannsdóttur, ný-
kjörnum formanni
flokksins. Þeir fé-
lagar Ólafur
Ragnar Grímsson og Svavar
Gestsson hafa algerlega haldið
henni niðri og varla hleypt f
sviðsljósið. Sú samsæriskenning
gengur nú fjöllunum hærra að Ól-
afur ætli sér f forsetaframboð til
að ná aftur völdum í Alþýðu-
bandalaginu. Þetta vekur sér-
staka athygli, því Ólafur studdi
Margréti leynt og Ijóst í kosn-
ingabaráttunni. Valdataka Ólafs
á að verða með þeim hætti, að
nái hann góðu fylgi í forsetakjör-
inu endurheimti hann virðingu
sína þótt hann verði ekki forseti
og geti svo gott sem gengið aftur
í stól formanns Alþýðubanda-
lagsins; hreinlega bolaö Margréti
frá. Til að koma f
veg fyrir þetta
ætti Margrét sjálf
að koma með
krók á móti
bragði og smella
sér í framboð til
forseta. Nái hún
að sigra Ólaf og
aðra frambjóö-
endurí þeim slag
væri hún búin að
slá tvær flugur í einu höggi: úti-
loka Ólaf bæði frá forsetaemb-
ættinu og formennsku í Alþýðu-
bandalaginu. Margrét gæti síðan
bak við tjöldin valiö eftirmann
sinn, enda komin í góða að-
stööu, og tekið þannig viö af
Ingibjörgu Sólrúnu sem yfir-
gyðja vinstrivængsins. Hún gæti
að þessu öllu loknu haft það
býsna náðugt á Bessastöðum og
gróðursett nokkur tré í Vinaskógi
um leið og hún sölsaði meiri
völd undir forsetaembættið.
Margrét hefur jú sagt að forseti
eigi að vera valdameiri en hann
er í dag. Illa hentar henni alltént
að sitja á friðarstóli...
Katrín Fjoldsteil
Þetta ágæta varaformannsefni
kvenna í Sjálfstæðisflokknum (eftir
að Davíð hefur ákveðið að bregða
sér á Bessastaði) stendur nti tippi í
liárinu á Þorsteini Pálssyni vegna
Neyðarlínunnar og kemur vist enn
til greina sem nassti leiðtogl sjall-
anna í Reykjavík.
Halldór Blöndal
Skrattinn hitti ömmu sína þegar
össur Skarphéðinsson brá „óvænt"
fyrir sig háði á Alþingi og kallaði
Dóra sauð í sauðargæru. (Ðóri kall-
aðl Össur að vísu skeggjúða á móti.)
Vegur Dóra vex nú altént til muna
líkt og allra sem verða fyrir hnjóðs-
yrðum jafnaðarmanna.
Guðrún Jónsdóttir
Stígamótakonan galvaska veit sem
er, að það er enginn munur á Jóni
eða séra Jóni og stormaði rakleiðis
til atlögu við biskuplnn. Tvennum
sögum fer af ágæti árásarinnar.
Kjurtnn Gunnnrsson
Fremsti baktjaldamökkuður ís-
lenskra stjórnmála áttar sig fullkoin-
lega á því, að leynd og pukur skiptir
öllu og harðlæsir reikninga íhaldsins
niðri í skúffu á flokkskontórnum í
Valhöll.
niðurleið
Geir Wuuge
Veraldlegur leiðtogi íslenskra presta
hefur enn ekki sýnt það frumkvæði
að berja hnefanum í borðið og leiða
biskupsmálið til lykta — á hvorn
veginn sem er.
Friðrik Sophusson
Upp er komin sama staða og þegar
útlit var fyrir að Dan Quayle yrðl for-
seti Bandarlkjanna vegna veikinda
George Bush. Fólk hugsar tii þess
með skelfingu hvað myndi gerast ef
„lang smartasti" þingmaðurinn
yrði leiðtogi þjóðarinnar.
Augljós tilvistarkreppa ógnar nú
pólitískri tilveru þessa snarpa is-
lenskufræðings og varaþingmanns
Þjóðvaka. Hvernig í ósköpunum á
Mörður, sem alla tið hefur fyrirlitið
Alþýðuflokkinn, að geta farið þar inn
með Jóku og Sigga Pé?
Sverrir llermannsson
Var tekinn i bakaríið af hinum
slaklega uppalda ritstjóra Alþýðu-
blaðsins. Viðurkenndi nauðbeygður
að hafa látið gífuryrði falla í samtali
sínu við Hrafn Jökulsson, en þau
hafi bara ekki verið prenthæf.
Krummi, skamm!