Helgarpósturinn - 29.02.1996, Blaðsíða 6

6
FIMMTUDAGUR 29. FEBRÚAR1996
Ef einhver trúarbrögö sæta fordómum í hinum vest-
ræna „kristilega“ heimi er það islamstrú. í stað komm-
únismans hefur islam tekið sætið sem óvinur númer
eitt á Vesturlöndum. Fáfræði einkennir umræðuna og
þegar til dæmis minnst er á islamska trú í íslenskum
fjölmiðlum eru það venjulega fréttir af hryðjuverkum is-
lamskra öfgatrúarsamtaka. Guðbjartur Finnbjömsson
ræddi við Jón Orm Halldórsson, dósent við Háskóla
íslands, um málið, en hann ertrúlega sá íslendingur
sem þekkir islam einna best:
Vanþekking
okkar á islam
er einstæð
í Evrópu
Ef einhver trúarbrögð
sæta fordómum í hinum
vestræna kristilega
heimi í dag er það islamstrú. í
stað kommúnismans hefur is-
lam tekið sætið sem óvinur
númer eitt á Vesturlöndum.
Öfgasinnaðir múslimar ráða
ríkjum í arabalöndunum og
eitt helsta markmið þeirra,
samkvæmt vestrænum fjöl-
miðlum, er að berjast við hinn
vestræna heim og helst útmá
hann. Skoðun hins vestræna
manns byggist oftar en ekki á
mikilli fáfræði á því hvað islam
er og þar sem fáfræði ríkir
fylgja fordómar í kjölfarið. Eins
og Jón Ormur Halldórsson,
dósent við Háskóla íslands,
segir í formála að bók sinni Is-
lam eru kristin trúarsamfélög
jafnslæm í augum múslima og
islam er í augum kristinna
manna. Upphafsmaður og
helsti spámaður islams, Mú-
hameð ibn Abdullah, fæddist
í Mekka árið 570 eftir fæðingu
Krists. í dag eru fylgjendur is-
lams líklega nálægt því millj-
arður.
„Það sem kom mér á óvart
þegar ég fór að rannsaka islam
var hversu lík kristin trú og is-
lam eru í raun og hversu mikla
mildi hægt er að finna í trú
múslima,“ segir Jón Ormur
Halldórsson, trúlega sá íslend-
ingur sem þekkir islam einna
best og hefur, eins og áður seg-
ir, skrifað bók um trú og menn-
ingu múslima.
„Islam, kristni og gyðing-
dómur eru í rauninni náskyld
trúarbrögð og grundvallarhug-
myndir þeirra mikið til þær
sömu. Þessi trúarbrögð eiga
öll rætur í Mið-Austurlöndum
og hafa Gamla testamentið
sameiginlegt þó svo áherslan á
mikilvægi þess sé mismunandi
eftir trúarbrögðunum. Múslim-
ar líta til dæmis á Gamla testa-
mentið sem ófullkomna bók,
en engu að síður tilraun til að
útskýra Guð fyrir mönnum.
Flestir spámenn gyðinga eru til
að mynda viðurkenndir í is-
lam. Eins er Jesús einn helsti
spámaður múslima. Þeir sjá
hann þó ekki sem sérstakan
son Guðs og telja hann ekki
hafa verið neinum mönnum
æðri. Múslimar telja raunar að
Jesús hafi aldrei haldið fram
guðlegu eðli sínu. Guðlegt eðli
Jesú er hins vegar grundvallar-
atriði í kristinni trú.“
Að sögn Jóns er ein af grund-
vallarhugmyndum þessara trú-
arbragða að einn Guð skapaði
heiminn og mennina. Guð sem
skiptir sér af högum fólks, hef-
ur mjög ákveðnar skoðanir á
því hvernig menn eiga að haga
sér og setur ákveðnar reglur,
sem hann birtir í heilögum
bókum spámanna.
Ofsatrúarmenn múslima
og hreintrúaðar nunnur
kristinnar kirkju
Sú mynd, sem margur vest-
rænn maðurinn dregur af is-
lam, er oft mynd af grimmri og
ósveigjanlegri trú en Jón bend-
ir á að margir sjá kristna trú á
svipaðan hátt. „Það eru fáir
sem sjá mikla miskunn hjá
Serbum í Bosníu, en þeir berj-
ast undir merkjum ákveðinnar
kirkjudeildar,“ segir Jón. „Eða
hjá Króötum, sem fremja
fjöldamorð undir merkjum
annarrar kirkjudeildar. Menn
sjá heldur ekki mikla miskunn
hjá kristnum mönnum í Mið-
Ameríku sem stunda fjölda-
morð á óbreyttum borgurum,
oft í því skyni, að þeirra eigin
mati, að verja góða kristna
siði. Ekki er hægt að sjá mikla
miskunn í því hvernig Spán-
verjar og Portúgalar lögðu
undir sig Ameríku og drápu
flesta frumbyggja landsins í
nafni kristinnar trúar. Eru
þetta trúarbrögð miskunnar?
Það fer aðeins eftir því á hvað
horft er. Er horft á ýtrustu ein-
kenni mestu ofsatrúarmanna
sem oft og tíðum framkvæma
myrkraverk í nafni trúarinnar?
Ef horft er á islamska trú með
þeim augum, þá verður að
horfa á kristna trú á sama hátt.
Það þýðir ekki að bera saman
mestu ofsatrúarmenn is-
lamskrar trúar sem fram-
kvæma ljóta hluti og horfa svo
á hreintrúaðar nunnur krist-
innar kirkju," segir Jón.
Ekki meiri grimmd í
Kóraninum en í Biblíunni
„Sjaldan er minnst á is-
lamska trú í ísienskum fjöl-
miðlum og þegar það gerist
eru það venjulega fréttir af
hryðjuverkum og islömskum
öfgatrúarsamtökum. Mynd ís-
lendinga af islam mótast óneit-
anlega af þessu og þeir sjá fyr-
ir sér hóp ofsatrúarmanna sem
víla ekki fyrir sér að myrða í
nafni trúarinnar. Það sem ég er
einfaldlega að segja er, að ekki
er hægt að finna meiri grimmd
í islömskum trúarbókum en í
Biblíunni. í rauninni má segja
að grimmasta lesning sem
hægt er að finna í trúarbrögð-
um sé Gamla testamentið, sem
múslimar og kristnir menn
hafa sameiginlegt. Þar er að
finna mun meiri grimmd en í
Kóraninum. Það eru ekki trúar-
brögðin sem ákveða hvort fólk
„Sjálfstæðisbarátta
þessara landa hefur
að miklu leyti verið
fólgin í trúarlegri og
menningarlegri vakningu,
en trú og menning eru
í raun nánast eitt og hið
sama í islömskum
löndum. Trúin er leið
múslima til að losa sig
undan kúgun og áhrifum
Vesturlanda og um leið
aðferð til að öðlast góða
og sterka sjálfsímynd.“
er grimmt eða ekki. Það eru til
grimmir múslimar og einnig
grimmir kristnir menn.“
Jón telur að ef saga kristinn-
ar kirkju sé skoðuð hafi kristin
samfélög algerlega vinninginn
yfir islam hvað varðar grimmd,
ofsóknir og árásargirni á önn-
ur samfélög. „Islam er til að
mynda mun umburðarlyndara
gagnvart öðrum trúarbrögðum
en kristin trú, sem hefur sér-
stöðu hvað varðar lítið um-
burðarlyndi gagnvart öðrum
trúarbrögðum," segir Jón.
„Mjög skýr fyrirmæli finnast í
Kóraninum um að ekki megi
undir nokkrum kringumstæð-
um breiða trúna út með of-
beldi. Þar er einnig tekið fram,
að kristnum mönnum og gyð-
ingum eigi að sýna sérstakt
umburðarlyndi, því þeir eru
samkvæmt islam hálfrétttrúaðir
og bræður múslima í trúnni.
Það er að segja: þeir eru komn-
ir nálægt sannleikanum án
þess þó að hafa öðlast hann
allan. Gyðingar hafa mjög
sjaldan verið ofsóttir í ríkjum
múslima en það er ekki til það
land Evrópu sem gyðingar
hafa ekki verið kerfisbundið of-
sóttir og drepnir í gegnum ald-
irnar,“ segir Jón.
Hvatt til kynlrfs
í Kóraninum
„Islam er að stórum hluta
lagakerfi sem miðar að því að
skipuleggja samfélagið. Til er
frægt tilsvar hjá múslimskum
fræðimanni fyrir mörgum öld-
um hvað þetta varðar: „Það er
ekki hægt að aðskilja stjórn-
mál frá trú frekar en hægt er
að skilja seltu frá salti eða sæt-
indi frá sykri. Þetta er eitt og
það sama.“
Að sögn Jóns greinir islömsk
trú sig frá kristinni trú að því
leyti að hún tekur mun meira
til jarðlífsins og þess hvernig
menn eigi að skipuleggja
mannlegt samfélag. Astæðan
er sú að samkvæmt islamskri
trú eru menn í eðli sínu góðir
og leita að hinu sanna og góða,
en af ýmsum veraldlegum
ástæðum veitist þeim erfitt að
leggja áherslu á þessa andlegu
og háleitu hluti. Trúin leggur
því áherslu á það hvernig
skipuleggja eigi samfélagið til
þess að menn geti leitað Guðs í
friði. „Það er margt sem getur
valdið ófriði innan fjölskyld-
unnar, meðal manna í samfé-
laginu og milli þjóðfélaga og
eitt hlutverk Kóransins er að
auðvelda lausn slíkra mála,“
segir Jón. „Mikið lagakerfi fjall-
ar til dæmis um hegðun manna
hvað varðar fjölskyldumál,
kynlíf, erfðamál og svo fram-
vegis. Það er beinlínis hvatt til
kynlífs í Kóraninum og sagt að
kynlíf sé ein af stórkostlegum
gjöfum Guðs til manna og því
skyldu þeir njóta þess. Lögð er
áhersla á að konan njóti kyn-
lífsins til jafns við karlmanninn
og er honum skylt að sjá til
þess. Þetta stangast á við
skoðanir kristinnar kirkju. Þar
er kynlíf talið stórvarasamt og
hættulegt fyrirbæri og eitt-
hvað sem konur ættu sérstak-
lega að láta eiga sig nema í því
skyni að viðhalda mannkyn-
inu. Samkvæmt Kóraninum á
þó ekki að stunda kynlíf utan
hjónabands. Karlmenn geta þó
kvænst fjórum konum en þeir
mega aldrei gera upp á milli
þeirra og verða að sinna þeim
öllum.
Múhameð bannaði mönnum
að reisa landamæri á milli
múslima og sá fyrir sér eitt is-
lamskt ríki sem myndi smám
saman stækka og ná yfir heim-
inn,“ segir Jón. „Mikil sam-
kennd ríkir því venjulega með-
al múslima hvar sem þeir eru í
heiminum. Hún nær hámarki í
pílagrímsferðunum til Mekka,
þar sem milljónir múslima
hvaðanæva hittast einu sinni á
ári. Hins vegar hefur þessi öld
einkennst af ófriði milli mús-
limskra ríkja, en það á rætur
að rekja til þess að ríkjaskipan
miðausturlanda var algerlega
teiknuð upp af vestrænum
stórveldum á árunum eftir
fyrri heimsstyrjöldina. Hags-
munir stórveldanna voru hafð-
ir að leiðarljósi og algerlega
gengið þvert á aliar menning-
ar-, trúar- og tungumálalínur.