Morgunblaðið - 07.12.2001, Blaðsíða 28

ERLENT
28 FÖSTUDAGUR 7. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
STRÍÐSHERRANN Abdul Rash-
id Dostum, leiðtogi afganskra Úsb-
eka, kvaðst í gær ætla að snið-
ganga afgönsku bráðabirgða-
stjórnina sem samkomulag náðist
um í Bonn í fyrradag. Dostum er
mjög umdeildur leiðtogi, hefur get-
ið sér orð fyrir grimmd og margoft
skipt um bandamenn í átökunum í
Afganistan síðustu tvo áratugina.
Dostum er leiðtogi næststærstu
fylkingarinnar í Norðurbandalag-
inu, laustengdu bandalagi Tadjika,
Úsbeka og Hazara, og segir að
henni hafi ekki verið boðin nógu
mikil völd í bráðabirgðastjórninni.
„Við tilkynnum þau áform okkar að
sniðganga þessa stjórn og fara ekki
til Kabúl fyrr en viðunandi stjórn
verður mynduð,“ sagði hann í við-
tali við fréttastofuna Reuters.
Dostum hafði krafist þess að
fylking hans fengi embætti utan-
ríkisráðherra en niðurstaða við-
ræðnanna í Bonn var að fulltrúar
hennar í bráðabirgðastjórninni
ættu að fara með landbúnaðar-,
námu og iðnaðarmál. Stærsta fylk-
ingin í Norðurbandalaginu, Jami-
at-e Islami, fékk hins vegar utan-
ríkisráðherraembættið, auk þess
sem fulltrúar hennar eiga að fara
með varnar- og innanríkismál.
„Þetta er auðmýking fyrir okk-
ar,“ sagði Dostum og kvaðst ætla
að meina embættismönnum bráða-
birgðastjórnarinnar að fara á
svæði í Norður-Afganistan sem eru
á valdi hersveita hans. Á svæðun-
um eru meðal annars mikilvægar
olíulindir.
Sveik bandamenn sína
þegar honum hentaði
Hersveitir Dostums hafa lagt
undir sig stór svæði í Norður-Afg-
anistan, meðal annars borgina
Mazar-e-Sharif, og haldi hann af-
stöðu sinni til streitu getur hann
valdið bráðabirgðastjórninni mikl-
um vandræðum.
Dostum fæddist í þorpi í Norður-
Afganistan árið 1955 og er kominn
af fátækum smábændum. Hann var
kaupmaður um tíma og starfaði
sem pípulagningamaður hjá gas-
vinnslufyrirtæki þar til hann gekk í
afganska herinn árið 1978.
Dostum varð foringi hersveitar
sem varði aðdráttaleið sovéska
hersins í Norður-Afganistan eftir
innrás Sovétmanna um áramótin
1979-80. Fimm árum síðar voru um
20.000 hermenn í norðurhéruðun-
um undir stjórn Dostums.
Eftir að Sovétmenn kölluðu her-
sveitir sínar í Afganistan heim árið
1989 stjórnaði Dostum hersveitum
Úsbeka sem studdu stjórn Najib-
ullah, þáverandi forseta, og börðust
við skæruliða, mújahedína.
Dostum sneri baki við Najibullah
í byrjun ársins 1992 þegar halla tók
undan fæti hjá forsetanum og gekk
til liðs við skæruliðana. Þar með
hófst flókin saga svika og pólitískr-
ar hentistefnu stríðsherrans.
Eftir fall Najibullah var Dostum
um tíma í stjórn mújahedína undir
forystu Burhanuddins Rabbanis en
sneri einnig baki við henni. Hann
myndaði jafnvel bandalag með ísl-
amska stríðsherranum Gulbuddin
Hekmatyar, sem er pastúni. Það
bandalag entist ekki lengi, enda
hefur Dostum alltaf haft mikla and-
úð á bókstafstrúarhreyfingum past-
úna.
Hersveitir Dostums voru sakað-
ar um morð á saklausu fólki í borg-
arastríðinu um miðjan síðasta ára-
tug og fóru ránshendi um Kabúl.
Höfuðborgin var nánast lögð í rúst
á þessum tíma og 50.000 manns létu
lífið.
Dostum sneri aftur til Norður-
Afganistans þar sem hann hafði
bæði tögl og hagldir í sex héruðum
með alls fimm milljónum íbúa. Yf-
irráðasvæði hans var nánast orðið
að smáríki í Norður-Afganistan ár-
ið 1997 þegar veldi hans var mest.
Skriðdreka ekið yfir
hermenn í refsingarskyni
Dostum auðgaðist mjög á þessum
tíma og fréttamaðurinn Ahmed
Rashid segir í bókinni „Taliban“,
sem gefin var út fyrr á árinu, að
Dostum hafi verið miskunnarlaus
harðstjóri. „Í fyrsta skipti sem ég
kom í virkið til að hitta Dostum sá
ég blóðbletti og kjötstykki í forug-
um garðinum. Ég spurði í sakleysi
mínu hvort geit hefði verið slátrað.
Þeir sögðu mér að Dostum hefði
refsað hermanni fyrir þjófnað um
klukkustund fyrir komu mína. Mað-
urinn hafði verið bundinn fyrir
framan skriðdreka, sem var síðan
ekið hvað eftir annað yfir hann þar
til hann varð að kjöthakki. Setuliðið
og Dostum horfðu á þetta.“
Að sögn Rashids er Dostum
„tröll að burðum“. „Rámur hlátur
hans er svo óhugnanlegur að hann
hefur bókstaflega hrætt úr fólki líf-
tóruna, að sögn nokkurra Úsbeka.“
Dostum er sagður líta á sig sem
nýjan Tamerlane, en hann var
mongóli sem lagði undir sig land-
svæði, sem nær frá Bagdad til vest-
urlandamæra Kína, á 14. öld. Talið
er að Dostum geri sér vonir um að
verða fyrsti Úsbekinn í 500 ár til að
komast til valda í Afganistan.
Dostum laut þó í lægra haldi fyrir
talibönum árið 1998 og varð að flýja
til Tyrklands. Hann sneri aftur til
Afganistans fyrr á árinu eftir að
hafa náð málamiðlunarsamkomu-
lagi við gamlan keppinaut sinn,
Ahmed Shah Massoud, um að þeir
tækju höndum saman gegn talibön-
um. Eftir að Massoud beið bana í
sprengjutilræði tveimur dögum
fyrir hryðjuverkin í Bandaríkjun-
um 11. september var einn af að-
stoðarmönnum Dostum gerður að
leiðtoga hers Norðurbandalagsins.
Hyggst sniðganga
bráðabirgðastjórnina

 

 
   !  "  !#$ #% "&
'$%(!!%   )*+ !  * $'**, 
 " - "./ ( ,$#, #!0+
      





    
  
 






!! "#

$% &' &'

-#( )# *+
#, (-(# ).- /& )#(
0$ )$% )" '

,-&-)$% 1
"( 1- 
 )2 #, (-
( 
/)3'1"
21 3
4(# "/ ( &)
'04   5'
67& ,$#, #!0+ 899
:!; 3<"0 3= /3 >/,(36!; 1!1+*?
!(% #%4"@@-"((,(
:!;  ("
./ 3AB$3
%(# '% - &
1( :'*/ &
C!!,$  C
. "1'%
#!'#!   &
$#1(9DD@&DA
/-(  %#%5(
 "/ ( &)) )6%5(
. ") 05(%5(
# #
7,- *# )

"0)
(  4-' & 8 ( &
)# 
)

3)9( 
& ) :
#( 
 (#)$% 8 (# %#)#, (#
;1-( )"5-( ).- = & .")
)$% 1-(
"$8 1#(
#, (-(# ).- E: 
.F )
E5G

 
BH
9DH
@=H6<H
9@H
)  $"
 -
AP
Stríðsherrann Rashid Dostum.
Stríðsherranum
Dostum lýst sem
grimmum og
svikulum henti-
stefnumanni
’ Rámur hláturhans er svo óhugn-
anlegur að hann hef-
ur bókstaflega hrætt
úr fólki líftóruna. ‘
SIMA Samar, önnur þeirra tveggja kvenna sem
taka munu sæti í nýrri bráðabirgðastjórn Afg-
anistans, var stödd í Kanada í fyrirlestraferð
þegar henni bárust fréttirnar um stjórn-
armyndunina á miðvikudag.
Sima Samar er 44 ára gömul og starfar sem
læknir. Hún var sofandi á hóteli í Victoria í
Kanada þegar sonur hennar hringdi árla morg-
uns og tjáði henni að hún hefði verið skipuð einn
af fimm aðstoðarforsætisráðherrum í stjórn-
inni, með málefni kvenna og barna á sinni
könnu.
AP-fréttastofan hafði eftir Samar í gær að til-
nefningin í ráðherraembætti í bráðabirgða-
stjórninni hefði komið henni á óvart og hún
hefði því ekki enn lagt niður fyrir sér hver
helstu verkefni ráðuneytis hennar yrðu. Nauð-
synlegt væri að byggja afganskt þjóðfélag upp
frá grunni og enn væri óvíst hvar málefni
kvenna lentu í forgangsröðinni. „Það er erfitt að
segja til um hvaða árangri við náum á sex mán-
uðum, í ljósi þess að þjóðin hefur ekki lifað sið-
menntuðu lífi í 23 ár,“ sagði Samar.
Mannúðarstarfið
áhættunnar virði
Sami Samar hefur búið í Pakistan undanfarin
17 ár, en þangað flúði hún eftir að fyrri eigimað-
ur hennar var handtekinn af hernámsliði Sov-
étmanna og sást aldrei framar. Um árabil starf-
aði hún sem læknir í flóttamannabúðum við
landamæri Afganistans og árið 1987 setti hún
þar á fót sjúkrahús fyrir konur. Nú rekur hún
fjóra spítala og tíu heilsugæslustöðvar fyrir
konur og börn í Afganistan, yfir 50 skóla í sveit-
um landsins þar sem samtals um 17.000 börn
leggja stund á nám, auk sjúkrahúsa og skóla
fyrir dætur afganskra flóttamanna í Pakistan.
Undir stjórn talibana var konum í Afganistan
sem kunnugt er bannað að stunda vinnu og
nám, en Samar sagði í viðtali við AP að hún
hefði talið starf sitt í þágu afganskra kvenna og
barna áhættunnar virði. „Ég hef verið í stöð-
ugri hættu, en mér stendur á sama um það.
Einn daginn mun ég hvort sem er deyja og ég
ákvað að taka áhættuna og hjálpa öðrum.“
Samar verða veitt John Humphrey-
frelsisverðlaunin í Montreal í Kanada hinn 10.
þessa mánaðar, fyrir mannúðarstörf og baráttu
sína í þágu mannréttinda.
Kona í embætti
heilbrigðisráðherra
Hin konan sem skipuð var í bráðabirgða-
stjórnina er Suhaila Seddiqi sem taka mun við
embætti heilbrigðisráðherra.
Seddiqi er líkt og Samar menntuð sem læknir
en var um árabil foringi í afganska hernum og
tók meðal annars þátt í baráttunni gegn hersetu
Sovétmanna.
Konan sem verður einn af aðstoðarforsætisráðherrum stjórnarinnar í Afganistan
Læknir og frum-
kvöðull í mann-
úðarstarfi
AP
Sima Samar ræðir við fréttamenn í húsa-
kynnum Alberta-háskóla í Kanada.
Edmonton, Quetta. AP, Los Angeles Times.