Morgunblaðið - 07.12.2001, Blaðsíða 24

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
24 FÖSTUDAGUR 7. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
SAMTÖK verslunar og þjónustu
telja að smásalar og birgjar eigi
sjálfir að koma sér saman um siða-
reglur í samskiptum sín á milli, án
afskipta hins opinbera. Formaður
Samtaka verslunarinnar segir birgja
hinsvegar ekki í aðstöðu til að semja
við yfirburðaaðila á smásölumarkaði
og að því verði óháður aðili að leggja
slíkar reglur til.
Valgerður Sverrisdóttir viðskipta-
ráðherra upplýsti á Alþingi fyrir
skömmu að meðal þess sem Sam-
keppnisstofnun hefði nú í athugun
væri að setja siðareglur í samskipt-
um matvöruverslana og birgja
þeirra en slíkar reglur hefðu m.a.
verið settar í Bretlandi. Ráðherra
viðskipta og iðnaðar á Bretlandi hef-
ur staðfest tillögu yfirmanns Sam-
keppnisstofnunar þar í landi um
siðareglur sem gilda skulu í sam-
skiptum stórmarkaða og birgja
þeirra. Bresku reglunum er ætlað að
vera nægilega sveigjanlegar til að
birgjar og stórmarkaðir geti gert
gagnkvæma og frjálsa samninga sín
á milli.
Haukur Þór Hauksson, formaður
Samtaka verslunarinnar, bendir á að
niðurstaða bresku samkeppnisstofn-
unarinnar taki til fyrirtækja sem séu
með meira en 8% markaðshlutdeild
á breska smásölumarkaðnum og til
þess fallin að markaðsráðandi fyr-
irtæki misnoti ekki stöðu sína. „Nú
eru þrjár verslanakeðjur með meira
en 8% markaðshlutdeild í Bretlandi
og þykja sýna drottnunartilburði.
Hérlendis eru tvær verslanakeðjur
með 70–80% markaðshlutdeild og
því ættum við, ekki síður en Bretinn,
að hafa áhyggjur af drottnunartil-
burðum og óeðlilegum viðskiptum.“
Haukur Þór segist þeirrar skoð-
unar að samskiptareglur smásala og
birgja ættu að vera hluti af sam-
keppnisreglum. „Við erum fylgjandi
ströngum samkeppnisreglum og
höfum ákveðnar áhyggjur, sérstak-
lega af dagvörumarkaðnum og
byggingarvörumarkaðnum þar sem
smásölukeðjur hafa sýnt drottnun-
artilburði. Ef birgjar eru ekki lengur
í samningsstöðu gagnvart yfirburða-
aðilum á markaði eru þeir ekki held-
ur í stöðu til að setja samskipta- eða
siðareglur. Þá er best að samkeppn-
isyfirvöld komi að málinu,“ segir
Haukur.
Siðareglur hafðar til hliðsjónar
í matvörukeðjum
SVÞ – Samtök verslunar og þjón-
ustu gáfu út reglur, Siðareglur inn-
kaupamanna verslana, fyrir rúmu
ári og mæltust til þess að aðildarfyr-
irtæki samtakanna í verslun notuðu
þær. Reglurnar voru upphaflega
fengnar frá samkeppnisyfirvöldum í
Bretlandi en þýddar og lagaðar að
íslenskum aðstæðum. Samkvæmt
nýlegri könnun SVÞ eru siðaregl-
urnar hafðar til hliðsjónar í öllum
stærstu matvörukeðjum landsins
með góðum árangri. SVÞ hafa jafn-
framt borist fregnir af því frá birgj-
um að samskipti þeirra við smásala
hafi færst í fastari og öruggari
skorður, sem þeir eru sáttir við.
Emil B. Karlsson hjá SVÞ segir að
á síðastliðnu vori, þegar umræður
um hátt grænmetisverð stóðu sem
hæst, hafi SVÞ vakið athygli ráðu-
neyta og fleiri á siðareglunum og
hvatt til að þeim yrði fylgt. Þá hafi
reglurnar verið á vefsíðu SVÞ í
nokkurn tíma. Jafnframt hafi sam-
tökum heildsala, Samtökum verslun-
arinnar – FÍS, verið boðið til fundar
til að ræða útgáfu sameiginlegra
siðareglna í samskiptum smásala og
birgja, en það boð hafi enn ekki verið
þegið. „SVÞ telja farsælla að aðilar
vinni sjálfir að þessu máli á meðan
ekki hefur verið bent á að núverandi
reglur séu ófullnægjandi,“ segir
Emil.
Almenn ánægja með reglurnar
Siðareglur SVÞ eru að mestu
byggðar á siðareglum sem Baugur
hf. lét þýða og staðfæra eftir sam-
starfs- og siðareglum bresku mat-
vörukeðjunnar Safeway fyrir rúmu
ári. Árni Pétur Jónsson, fram-
kvæmdastjóri matvörusviðs Baugs,
segir reglurnar hafa verið innleiddar
hjá flestum fyrirtækjum Baugs um
síðustu áramót og að síðan hafi verið
unnið eftir þeim. Hann segir regl-
urnar mjög ítarlegar og taka á flest-
um þáttum í samskiptum við birgja.
„Þessar siðareglur eru því til og ég
veit ekki betur en að það ríki almenn
ánægja með þær hjá öllum aðilum.
Við að minnsta kosti teljum þær góð-
ar og gildar vinnureglur fyrir okkar
fyrirtæki. Auðvitað ættu aðilar
beggja megin borðsins að skrifa
undir slíkar reglur en við höfum
kynnt reglurnar fyrir öllum helstu
birgjum okkar og leituðum álits
nokkurra þeirra áður en við tókum
þær í notkun. Þannig erum við sífellt
að prófa okkur áfram og taka tíma í
að sníða af vankanta. Það hefur
reyndar verið á döfinni lengi að
halda formlega kynningu á reglun-
um en því miður hefur þó ekki orðið
af því ennþá. Það stendur hinsvegar
til.“
Helgi Haraldsson, innkaupastjóri
Kaupáss, segir samskipti félagsins
við birgja ætíð hafa verið á þeim nót-
um sem almennar reglur kveði á um
og sér vitanlega sé engin óánægja
uppi með þau. „Samtök verslunar og
þjónustu gáfu út einhverskonar sið-
reglur fyrir skömmu til leiðbeining-
ar fyrir sína félagsmenn en í þeim
kom í sjálfu sér ekkert nýtt fram um
það hvernig standa ber að málum.
Við höfum því ekki þurft að breyta
neinu í okkar vinnubrögðum til að
samræma þau reglunum, enda alltaf
unnið á þessum nótum í sátt og sam-
lyndi við okkar innflytjendur og
framleiðendur. En ef ráðherra vill
setja lög sem kveða á um þessi sam-
skipti þá er það hennar mál en að
mínu mati er engin þörf á slíku,“
segir Helgi.
Þörf á reglum verði könnuð
Almar Örn Hilmarsson, fram-
kvæmdastjóri Banana og Ágætis,
segist hlynntur því að teknar verði
upp einhverskonar siðareglur í sam-
skiptum smásala og birgja, að
minnsta kosti sé ástæða til að kanna
hvort þörf er á slíkum reglum. „Þró-
unin á markaðnum hefur verið sú að
birgjar hafa sameinast og stækkað
og það sama á við um smásalana. Að
því er ég best veit eru ekki í gildi
neinar slíkar samskiptareglur hér á
landi, umfram almenn landslög um
viðskipti. Ég trúi því hinsvegar ekki
að verið sé að koma á slíkum reglum
úti í heimi að tilefnislausu, og því er
full ástæða til að kanna hvort þörf er
á þeim hér á landi. Ég hef sjálfur
hinsvegar ekki orðið var við neinar
brotalamir í samskiptum okkar við
smásalana en allar leiðbeiningaregl-
ur sem geta hjálpað smásölum og
birgjum að vinna betur saman eru af
hinu góða.“
Siðareglur án efa til bóta
Friðrik Eysteinsson, sölu- og
markaðsstjóri Vífilfells hf., telur að
samskipta- og siðareglur yrðu án efa
til bóta. Hinsvegar væri æskilegra
að birgjar og smásalar kæmu sér
sjálfir saman um slíkar reglur, án af-
skipta hins opinbera. Hann segir að
samskiptareglur Baugs hafi ekki
verið kynntar birgjum formlega en
segir þær jafnvel geta orðið grund-
völl sameiginlegra reglna. „Ef regl-
urnar eru í anda bresku siðaregln-
anna þá eru þær mjög góðar. Þær
tryggja ákveðið öryggi í samskiptum
og skýra stöðu hvers og eins. Ef far-
ið yrði að slíkum reglum yrðu
ákvarðanir teknar á hagrænum
grundvelli en ekki byggðar á geð-
þótta,“ segir Friðrik.
Reglurnar komi
frá óháðum aðila
Októ Einarsson, sölu- og mark-
aðsstjóri innflutningsfyrirtæksins
Danól ehf., segist sammála því að
þörf sé á einhverskonar ramma í
samskiptum smásala og birgja.
„Best væri ef aðilar á markaði kæmu
sér sjálfir saman um einhverskonar
samskiptareglur ef því er við komið.
Ég veit hins vegar ekki til þess að
nein slík vinna sé í gangi milli sam-
taka smásölunnar, birgja og fram-
leiðenda. Ef það gerist ekki er eðli-
legt að slíkar reglur komi frá
óháðum aðila, svo sem viðskipta-
ráðuneytinu eða Samkeppnisstofn-
un,“ segir Októ.
Skiptar skoðanir um að stjórnvöld setji siðareglur í samskiptum smásala og birgja
SVÞ vilja
ekki afskipti
hins opinbera
Morgunblaðið/Jim Smart