Morgunblaðið - 07.12.2001, Blaðsíða 36

LISTIR
36 FÖSTUDAGUR 7. DESEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
KVIKMYNDATÓNLEIKAR Hilm-
ars Jenssonar og Skúla Sverr-
issonar við þöglu kvikmyndina
Nanook norðursins hefjast í Bæj-
arbíói – Cinematek, kl. 20. Er þar
um að ræða aðra tónleika vetr-
arins í verkefninu „Ný tónlist –
gamlar myndir“, sem Kvikmynda-
safn Íslands stendur fyrir, með
það að leiðarljósi að efna til ný-
sköpunar á sviði tónlistar, jafn-
framt því að veita kvikmyndagest-
um tækifæri til að sjá gamlar
þöglar myndir í kvikmyndasal
með lifandi undirleik.
Tónlist þeirra Hilmars og Skúla
er samin sérstaklega fyrir kvik-
myndina sem þeir völdu sjálfir til
verkefnisins. Er þar unnið með
sutt lög og lagstúfa sem samtvinn-
aðir eru rafrænu efni. „Við litum
tónlistina með ýmsum hljóðfærum,
sem mestmegnis eru úr strengja-
fjölskyldunni, þ.e. ýmiss konar
gítarar og bassar,“ segir Hilmar
um tónlist þeirra. Segir hann þá
félaga hafa nálgast kvikmyndina
út frá upplifun sinni á heimild-
armyndinni sem lýsir menningu
og lifnaðarháttum inúíta á norð-
urströnd Kanada. „Við vinnum
þar út frá upplifun okkar á kvik-
myndinni og setjum það í okkar
samhengi fremur en að sækja í
frumbyggjatónlist frá þessum
slóðum. Hins vegar gæti ég trúað
því að sá einfaldleiki sem einkenn-
ir lifnaðarhætti þessa fólks og lýst
er í myndinni hafi e.t.v. vill haft
áhrif á tónsmíðarnar. Tónlistin er
talsvert lagrænni og ómþýðari en
við höfum unnið áður. Þetta hefur
verið mjög skemmtileg vinna,
enda er kvikmyndin alveg stór-
kostleg. Ég vil endilega hvetja
fólk til þess að nota tækifærið og
sjá myndina við lifandi tónlistar-
undirleik,“ segir Hilmar.
„Faðir heimildarmyndarinnar“
Heimildarmynd Roberts Flah-
erty Nanook norðursins (1922) er
afrakstur ferðar um inúítabyggðir
við Hudson-flóann í Norður-
Kanada þar sem lifnaðarhættir
íbúanna og menning var fest á
filmu. Myndin markaði tímamót í
kvikmyndasögunni enda er hún
fyrsta heimildarmyndin sem sýnd
var í almennum kvikmyndahúsum
og varð geysivinsæl, bæði meðal
almennings og gagnrýnenda. Hún
er einnig elsta heimildarmyndin í
fullri lengd sem varðveist hefur.
Nanook norðursins lýsir einu
ári í lífi inúítaveiðimanns snemma
á síðustu öld og baráttu hans við
miskunnarlaus náttúruöflin í
hrjóstrugu landslagi Norður-
Kanada. Flaherty taldi sig þó ekki
vera að gera heimildarmynd, enda
hugtakið ekki til yfir kvikmynda-
form á þeim tíma, heldur leit
hann á sig sem sögumann sem
notfærði sér raunverulegar að-
stæður til að koma frásögn sinni
til skila. Nanook og fjölskylda
hans eru því ekki til sem fjöl-
skylda heldur óskyldir ein-
staklingar sem Flaherty fékk til
að leika hina „dæmigerðu“ inúíta-
fjölskyldu og harða lífsbaráttu
þeirra eins og hún kom honum
fyrir sjónir. Hann lagði þó ríka
áherslu á að raunverulegir íbúar
þessa svæðis hefðu sitt að segja
um það sem birtist í myndinni.
Flaherty hefur af þessum sökum
verið kallaður „faðir heimild-
armyndarinnar“ enda er stórvirki
hans um Nanook og fjölskyldu
hans ómetanleg heimild um
horfna menningu inúíta, þrátt fyr-
ir að vera í raun leikin kvikmynd.
Aðgangseyrir að kvikmynda-
tónleikunum í Bæjarbíói er 1.000
krónur og fást miðar við inngang-
inn.
Lifandi tónlist við
gamla kvikmynd
Aðrir kvikmyndatónleikar vetrarins verða haldnir í Bæjarbíói í Hafn-
arfirði í kvöld. Þar flytja Hilmar Jensson og Skúli Sverrisson lifandi og
frumsamda tónlist við hina sígildu heimildarmynd Nanook norðursins.
Morgunblaðið/Þorkell
Skúli Sverrisson og Hilmar Jensson leika frumsamda tónlist sína við
þöglu heimildarmyndina Nanook norðursins í Bæjarbíói í kvöld.
FRUMFLUTT var í Prag í gær-
kvöldi nýtt fimmtán mínútna
hljómsveitarverk, Gangur, eftir
Þorkel Sigur-
björnsson. Það
var Fílharmóníu-
sveitin í Prag
sem frumflutti
verkið, en það
var stjórnandi
hljómsveitarinn-
ar, Vladimir
Ashkenazy, sem
pantaði það hjá
Þorkeli.
„Verkið heitir Gangur, því mér
fannst talsverður gangur í því,“
sagði Þorkell í samtali við Morg-
unblaðið í gær, en hann er nú
staddur í Prag; „mér fannst hreyf-
ingin í því svolítið eins og að vera
á hestbaki.“
Þorkell lætur vel af hljómsveit-
inni. „Þetta er alveg frábær hljóm-
sveit og ekkert síðri en okkar sin-
fóníuhljómsveit.“
Það var í fyrravetur að Ashke-
nazy pantaði verkið hjá Þorkeli og
hann lauk við það í sumar.
Gangur
í Prag
Þorkell
Sigurbjörnsson
Sýning á
verkum úr
fórum i8
NÚ stendur yfir í galleríinu i8,
Klapparstíg 33, sýning á verkum úr
eigu safnsins. Verkin eru eftir Önnu
Líndal, Birgi Andrésson, Bjarna
Þórarinsson, Eggert Pétursson,
Guðrúnu Einarsdóttur, Helga Þor-
gils Friðjónsson, Hörð Ágústsson,
Kristin G. Harðarson, Kristján Guð-
mundsson, Russel Maltz, Roni Horn,
Rögnu Róbertsdóttur, Sigurð Guð-
mundsson, Thomas Ruppel, Þorvald
Þorsteinson.
i8 er opið alla daga nema mánu-
daga og sunnudaga frá kl.13-17.
HÚSFRIÐUNARSJÓÐUR greiðir
allajafna þriðjung áætlaðs kostn-
aðar við endurnýjun gamalla húsa,
en hefur ekki burði til að gangast
við auknum kostnaði sem slíkar
framkvæmdir kalla yfirleitt á.
Þetta kom fram í máli Magnúsar
Skúlasonar, forstöðumanns hús-
friðunarnefndar ríkisins, á opnum
hádegisfundi um stefnu í minja-
vernd sem haldinn var í gær á veg-
um kynningarnefndar Verkfræð-
ingafélags Íslands (VÍ) og
Tæknifræðingafélags Íslands
(TFÍ). Þar var fjallað um verndun
húsa og mannvirkja. Benti Magnús
á að starfsmenn húsafriðunar-
nefndar ríksins í fullu starfi væru
tveir talsins, en um 80 til 90 manns
sinntu slíkum störfum til saman-
burðar í Ósló.
Auk Magnúsar hafði Kristín
Huld Sigurðardóttir, forstöðumað-
ur Fornleifaverndar ríkisins, fram-
sögu á fundinum. Kynntu Magnús
og Kristín starfsemi þeirra stofn-
ana sem þau veita forstöðu og var
staða mála á sviði minjavörslu og
húsfriðunar rædd. Kom þar m.a.
fram í máli Magnúsar Skúlasonar
að mikið verk er óunnið á sviði frið-
unar og byggingararfleifðar hér á
landi.
Í kjölfar fyrirspurnar um hvort
húsfriðunarnefnd væri fær um að
sinna því sem fyrir liggur um
verndun íslenskrar byggingararf-
leifðar, svaraði Magnús því að fjár-
hagslega hefði nefndin eingöngu
bolmagn til að sinna broti af því
sem gera þyrfti. Þannig hafi stefna
húsfriðunar beinst að verndun, eft-
irliti og endurnýjun kirkna og ver-
aldlegra húsa byggðra fyrir 1918, á
meðan ekkert bolmagn væri til að
vinna að verndun húsa sem byggð
hefðu verið eftir þann tíma. Þegar
spurt var um verndun, lagna-, loft-
ræsti-, og hurðakerfa auk mótunar
umhverfis verndaðra húsa, sagði
Magnús að vissulega væri brýnt að
huga að þeim þáttum en nefndin
hefði aðeins bolmagn til að sinna
því allra brýnasta.
Í framsöguerindi Magnúsar kom
fram að margir torfbæir væru að
falli komnir, og lýsti hann þeirri
skoðun sinni að verðugra væri að
verja fjármagni til þess að gera
gangskör að þeim málum en byggja
tilgátuhús. Þá benti Magnús á að
endurnýjun friðaðra húsa í sveitum
og bæjum væri mikil lyftistöng fyr-
ir ferðaþjónustu á landsbyggðinni.
Sagði hann dæmi um að ein slík
endurnýjunarframkvæmd í þorpi á
landsbyggðinni, hefði þegar í stað
skilað sér í mikilli aukningu heim-
sókna í þorpið.
Ekki hagkvæmt að friða allt
sem er eldra en hundrað ára
Kristín Huld Sigurðardóttir lýsti
í sínu erindi tilurð Fronleifavernd-
ar ríkisins, sem stofnuð var lögum
samkvæmt í maí 2001, en með því
fluttist stjórnsýsla vegna fornleifa-
verndar frá Þjóðminjasafni Íslands
til Fornleifaverndar. Í máli sínu
benti Kristín m.a. á að allar minjar
eldri en 100 ára teljist friðaðar
minjar samkvæmt skilgreiningu
þjóðminjalaga og ítrekaði að þótt
friðun sé sterkasta vopnið til að
vernda fornminjar, geti ekki talist
æskilegt eða hagkvæmt að friða
allt sem fellur undir þá skilgrein-
ingu. „Það er hlutverk Fornleifa-
verndarinnar að friða þversnið af
menningarminjum landsins. Minj-
arnar eiga að vera dæmi um allar
tegundir minja, frá mismunandi
tímum og einkennandi fyrir mis-
mundandi handverk ef svo ber til.
Saman eiga þessar menningarminj-
ar að gefa mynd af samfélagsþró-
uninni og lýsa áhrifum frá umheim-
inum í gegnum tíðina.“ Í umræðum
kom fram fyrirspurn um aðgengi-
leika fornminjaskráninga, og vék
Kristín að því í máli sínu að til þess
að geta náð markmiðum um vernd-
un þversniðs minja væri nauðsyn-
legt að endurbæta fornleifaskrán-
ingu og gera ástandskönnun á
skráðum friðlýstum minjum lands-
ins, sem bráðabirgðakönnun sýni
að finnist ekki í 30% tilvika. „Er
það markmið Fornleifaverndar rík-
isins að gera gangskör að þessu á
næstu árum,“ sagði Kristín Huld.
Með reglulegum opnum fundum
sínum vinnur kynningarnefnd VÍ
og TFÍ að því að efna til umræðu
og auka víðsýni og þekkingu meðal
og milli fagstétta er koma að hönn-
un og gerð mannvirkja á Íslandi.
Fundirnir eru að öllu jöfnu haldnir
hvern fyrsta fimmtudag í mánuði í
Verkfræðihúsinu á Engjateigi 9.
Takmarkað bolmagn
til minjaverndar
Morgunblaðið/Kristinn Ingvarsson
Magnús Skúlason, arkitekt og forstöðumaður Húsfriðunarnefndar ríkisins, ræðir stöðu mála á sviði viðhalds og friðunar byggingaminja.
Í KAFFILEIKHÚSINU verður
einleikurinn Missa Solemnis sýndur
næstu tvo sunnudaga kl. 16 og á Þor-
láksmessu kl. 24. Leikritið er eftir
finnsku leikkonuna og leikstjórann
Kristiinu Hurmerinta, leikari er Jór-
unn Th. Sigurðardóttir.
Í leikritinu segir frá vitringunum
þremur.
Einleikur
á aðventu
♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦