Morgunblaðið - 09.07.2002, Blaðsíða 24

ERLENT
24 ÞRIÐJUDAGUR 9. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
SKILTI með and-gyðinglegum
áróðri sprakk þegar tveir menn
reyndu að taka það niður í
Tomsk-héraði í Síberíu í gær.
Handsprengju hafði verið þann-
ig komið fyrir bak við skiltið að
hún spryngi þegar skiltið væri
tekið niður. Mennirnir tveir eru
ekki alvarlega slasaðir og
þurftu ekki að fara á sjúkrahús.
Slíkum skiltum fer fjölgandi í
Rússlandi, en fyrsta atvikið átti
sér stað í maí síðastliðnum.
Rússneska þingið samþykkti
nýlega lagafrumvarp sem felur
m.a. í sér aukin völd til handa
yfirvöldum til að banna starf-
semi öfgahópa eins og snoð-
kolla.
Eldsvoði á
Súmötru
AÐ MINNSTA kosti 52 manns
létu lífið þegar eldur kviknaði í
næturklúbbi á indónesísku eyj-
unni Súmötru, að sögn lögreglu
í gær. Eldurinn kom upp á
sunnudagskvöld og logaði á
fjórum hæðum klúbbsins sem
er í borginni Palembang.
Nokkrir létust við að stökkva út
um glugga á efri hæðunum. Tal-
ið er að skammhlaup hafi orðið
til þess að kveikja eldinn.
Eldurinn var slökktur í gær-
morgun og telja björgunar-
menn að fleiri lík muni finnast
við frekari leit í byggingunni.
Göngutíðin
hafin á
N-Írlandi
MÓTMÆLENDUR á Norður-
Írlandi börðust við óeirðalög-
reglu á sunnudag eftir að þeim
var bannað að ganga gegnum
hverfi kaþólikka í Portadown í
árlegri göngu sem farin er til að
minnast fornra sigra mótmæl-
enda á kaþólikkum. Tuttugu og-
fjórir lögreglumenn særðust,
sumir alvarlega, í átökum sem
hófust eftir að göngumenn
brutu niður stálvegg sem lög-
regla hafði reist. Þrír voru
handteknir og lögregla skaut
gúmmíkúlum að hópnum; einn
mótmælenda slasaðist alvarlega
þegar hann fékk slíka kúlu í
handlegginn.
Óttast er að átökin séu aðeins
forsmekkur að því sem koma
skal í vikunni þegar fjöldi
gangna er skipulagður af hálfu
Óraníureglunnar, helstu hreyf-
ingar mótmælenda á svæðinu.
Upplausn í
Tyrklands-
stjórn
HUSAMETTIN Ozkan, aðstoð-
arforsætisráðherra Tyrklands,
Istemihan Talay menningar-
málaráðherra og Ali Iliksoy,
varaforseti þingsins, sögðu af
sér í gær og er ástæðan sögð
vera ágreiningur innan ríkis-
stjórnarinnar. Mennirnir þrír
voru meðlimir í flokki Bulents
Ecevits, forsætisráðherra, Lýð-
ræðisflokknum, en þeir sögðu
sig einnig úr flokknum í gær. Er
þetta talið vera mikið áfall fyrir
Ecevit en fyrr um daginn krafð-
ist einn ríkisstjórnarflokkurinn
þess að boðað yrði til þingkosn-
inga fyrr en áformað hefur ver-
ið.
STUTT
Gyðinga-
hatur í
Rússlandi
MAIK Darah getur setið á veitinga-
húsi í París án þess að nokkur beri
kennsl á hana, en þegar hún hlær
snýr fólk sér við og starir á hana.
Var þetta ekki Whoopi Goldberg?
Jú, þetta var hún. Að minnsta
kosti röddin hennar. Darah hefur
fullkomnað sig í þeirri list að tal-
setja kvikmyndir. Hún og um 600
aðrir leikarar lifa á því að leggja
bandarískum kvikmyndagoðum orð
í munn á lýtalausri frönsku. Nokkr-
ar raddanna eru jafnfrægar í
Frakklandi og stjörnurnar sjálfar,
en nöfn og andlit talsetjaranna eru
yfirleitt lítt þekkt.
Darah var nýlega í talsetning-
arveri nálægt París með Emmanuel
Curtil, rödd Jims Carreys í frönsk-
um kvikmyndahúsum. Þegar hljóð-
nemarnir voru settir í samband og
myndir tóku að birtast á sjónvarps-
skjánum urðu þau að Matthew
Perry og Courteney Cox í „Vinum“,
sjónvarpsþáttum sem þau hafa tal-
sett frá byrjun.
„Þegar maður hefur talsett ein-
hvern eins og Matthew Perry um
hríð getur maður stundum séð at-
riðin fyrir,“ segir Curtil, sem er þrí-
tugur. „Sambandið við persónuna
verður nokkuð innilegt. Ég vildi
bara að við fengjum að talsetja
fyrstu þættina aftur. Við erum svo
miklu betri núna.“
Blómstrandi atvinnugrein
Talsetning mynda frá Hollywood
er orðin að sérstakri atvinnugrein í
mörgum löndum. Í Frakklandi, þar
sem tiltölulega fáir skilja ensku að
ráði, eru um 90% erlendra kvik-
mynda og sjónvarpsþátta talsett og
stofnuð hafa verið um 40 talsetn-
ingarver.
Þessi atvinnugrein hefur
blómstrað þar sem erlendar kvik-
myndir og sjónvarpsþættir flæða
inn í landið þrátt fyrir tilraunir
stjórnvalda til að vernda franska
kvikmyndagerð.
Oft er skammur tími til stefnu og
stundum þurfa leikararnir að tal-
setja þrjá hálftíma þætti í sápu-
óperu á átta klukkustundum. Tal-
setning kvikmynda tekur lengri
tíma.
„Það tók næstum hálfan mánuð
að talsetja „Erin Brockovich“,“
sagði Celine Monsarrat skrækum
rómi sem líkist ekkert rödd Juliu
Roberts, þekktustu leikkonunnar
sem hún hefur léð franskt málfæri.
„Hálfur mánuður er langur tími, en
þetta er ein af bestu minningum
mínum í upptökuveri. Hópurinn var
stórkostlegur.“
„Ósvikið leikarastarf“
Monsarrat er 48 ára glæsikona,
hefur leikið í leikritum og lítt
þekktum frönskum kvikmyndum.
Hún hefur starfað við talsetningu í
20 ár og segist enn hafa ánægju af
því að ljá ólíkum persónum rödd
sína.
„Talsetning er ósvikið leik-
arastarf,“ sagði Monsarrat. „Eftir
ákveðnar tarnir í talsetning-
arverinu hef ég gengið í gegnum
jafnmargar tilfinningar og á svið-
inu. Þetta ræðst að miklu leyti af
samstarfinu við hina leikarana í
upptökuverinu. Einu sinni, eftir
frábæra törn, var ég meira að segja
beðin um að leika í leikriti.“
Curtil kvaðst njóta þess mest að
leika ólík hlutverk. Auk Carreys og
Perrys hefur hann verið Ice Cube,
Johnny Depp, Mike Myers, Keanu
Reeves og fjölmargar teiknimynda-
persónur. „Þetta gerir mér kleift að
leika stórkostleg hlutverk sem mér
myndu aldrei bjóðast í kvikmynd
hér í Frakklandi.“
Curtil kvaðst bera mikla virðingu
fyrir Carrey. „Hann er sannur lista-
maður og snillingur, en ég segi það
ekki vegna þess að ég talset hann.
Ég talset líka slæma leikara og
hrósa þeim ekki.“
Darah finnst hún vera í „mjög
nánu sambandi“ við Whoopi Gold-
berg þótt þær hafi aldrei hist. Dar-
ah er kynblendingur, með djúpa
rödd eins og Goldberg, og á sér
þann draum að hitta leikkonuna.
Monsarrat segist ekki hafa mik-
inn hug á að hitta Juliu Roberts.
„Mér líkar það vel að talsetja hana
vegna þess að hún er hæfileikarík,
en ég er ekki aðdáandi hennar.“
Því fer fjarri að talsetjararnir
séu eins ríkir og bandarísku kvik-
myndagoðin. Þeir fá yfirleitt fimm
evrur, rúmar 400 krónur, fyrir lín-
una, hvort sem þeir eru að talsetja
Will Smith eða Bangsapabba.
„Ég myndi ekki geta dregið fram
lífið á því að talsetja aðeins Juliu
Roberts,“ sagði Monsarrat. „Ég er
viss um að ég fæ ekki meira en
0,000001% af því sem hún þénar.“
Huldufólkið sem ljær stjörnunum rödd
París. The Washington Post.
Frönsku leikararnir Maik Darah (t.v.) og Emmanuel Curtil ljá Whoopi
Goldberg og Jim Carrey raddir á frönsku.
’ Ég er viss um aðég fæ 0,000001% af
því sem Julia Ro-
berts þénar ‘
VÍSINDAMENN á 14. alþjóðaráð-
stefnunni um alnæmi, sem nú er haf-
in í Barcelona á Spáni, segja að verið
sé að gera tilraunir með nýtt lyf gegn
HIV-veirusýkingu og lofi niðurstöð-
ur mjög góðu. Lyfið nefnist T-20,
efnasambandið sem vinnur gegn
sjúkdómnum heitir enfuvirtide og
hindrar það HIV-veiruna í að brjót-
ast gegnum frumuvegginn inn í heil-
brigða frumu. Lyf sem fram til þessa
hafa verið notuð koma á hinn bóginn
í veg fyrir myndun enzíma sem gera
veirunni kleift að fjölga sér og er
nýja lyfið því af allt annarri gerð.
Lyfjafyrirtækið Trimeris hannaði
lyfið og mun Hoffmann-La Roche
lyfjarisinn í Sviss sjá um markaðs-
setningu þegar að því kemur en fyr-
irtækin vonast til að fá lyfið sam-
þykkt hjá bandaríska lyfjaeftirlitinu
fyrir árslok.
Gerðar voru tilraunir með nýja
lyfið á meira en 1.000 sjúklingum um
allan heim sem áttu erfitt með að
nota eldri lyf. T-20 minnkaði magn
veirunnar um nærri þrjá fjórðu og
tvöfaldaði fjölda sjúklinga sem
mældust lausir við HIV-veiruna. Jay
Lalezari, sérfræðingur við Quest-til-
raunastofuna í San Francisco, sagði
að niðurstöðurnar væru einkum at-
hyglisverðar vegna þess að umrædd-
ir sjúklingar hefðu áður fengið um-
fangsmikla meðferð og því ljóst að
fátt virkaði vel á þá. Sagðist hann
hafa orðið vitni að „stórkostlegum“
bata hjá þeim sem tóku þátt í tilraun-
inni.
Vísindamenn komust að því fyrir
um tveim áratugum að HIV-veiran
væri orsök alnæmis en ekki hefur
fundist nein aðferð sem ávallt dugar
til að lækna sjúkdóminn og heldur
engin bóluefni. Sem stendur eru 16
viðurkennd lyf notuð til að vinna
gegn HIV-sýkingu en þau eru svo
dýr að einvörðungu fólk í auðugum
ríkjum hefur efni á þeim og sé hætt
að taka lyfin gýs veiran upp á ný.
Aukaverkanir eru oft mjög slæmar,
virka efnið í lyfjunum getur valdið
eitrun og lyfjatakan sjálf er flókin.
Einnig veldur það áhyggjum að vís-
bendingar eru um að lyfin séu hætt
að duga gegn ákveðinni tegund af al-
næmisveirunni sem á auðvelt með að
stökkbreyta sér.
Litlar aukaverkanir
Nýja lyfið er eggjahvítusamband
og því er ekki hægt að taka það inn í
töfluformi heldur verður að sprauta
því í sjúklinginn tvisvar á dag. Kost-
urinn við eggjahvítuefnið er hins
vegar að það hefur ekki áhrif á efna-
skipti í frumunni og engin víxlverkun
á sér stað við önnur lyf gegn alnæmi,
að sögn Dani Bolognesi, fram-
kvæmdastjóra Trimeris, og því lítið
um aukaverkanir. Aðeins 3% sjúk-
linganna ákváðu að hætta að nota
lyfið vegna aukaverkana í tengslum
við sprautugjöfina.
Eitt getur torveldað mjög notkun
á lyfinu í Afríku sunnan Sahara, þar
sem alnæmi er mikill vágestur.
Geyma þarf lyfið í kæli og ljóst að
skortur er á slíkum tækjum í fátæk-
ustu löndum heims sem mörg eru í
Afríku. Alls er talið að um 40 millj-
ónir manna í heiminum séu smitaðar
af HIV og þar af séu um 70% í Afr-
íku.
Bóluefni í augsýn?
Bandaríska lyfjafyrirtækið Vax-
Gen segir að bóluefni gegn alnæmi
geti orðið tilbúið á næsta ári, að sögn
fréttavefjar BBC. Verið er að gera
tilraunir með allmörg bóluefni en
flest þeirra eru enn á frumstigi, Vax-
Gen hefur hins vegar þegar gert til-
raunir á fólki. Skilyrði þess að Vax-
Gen fái lyfjaeftirlitið til að heimila
notkun efnisins er að það virki á
a.m.k. þriðjung sjúklinga. Heimild-
armenn í samtökum sem vinna að
rannsóknum á bóluefni segja að
nauðsynlegt sé að undirbúa strax
dreifingu efnisins í löndum þar sem
þörfin er mest.
Nýtt lyf
gegn alnæmi
vekur vonir
Lyfjafyrirtæki búast við að nýja lyfið
T-20 hljóti náð fyrir augum lyfjaeft-
irlits Bandaríkjanna fyrir árslok
Barcelona. AP, AFP, The Los Angeles Times.
Reuters
Brasilíski fatahönnuðurinn Adriana Bertini klæðir myndastyttu í
Barcelona í kjól úr smokkum í gær. Meðal þess sem veldur hárri tíðni al-
næmis í Afríku er að fáir nota smokka.