Morgunblaðið - 19.12.2002, Blaðsíða 32

yrkjufræðingur í blómabúðinni
Birkihlíð, segir að það sé að aukast
að fólk kaupi lifandi tré í potti til
að hafa úti á tröppum eða við inn-
ganginn heima hjá sér. „Fólk setur
svo trén niður í garðinn við húsið
eða við sumarbústaðinn. Við höfum
líka orðið vör við að fólk er að biðja
um hálf tré til að hafa uppi á vegg
inni í íbúðinni.“
Stefnir í mikla samkeppni
Allt virðist benda til þess að
jólatré eigi eftir að lækka töluvert
á næstunni. Garðlist lækkaði verð-
ið hjá sér um 30% síðasta sunnu-
dagseftirmiðdag. „Salan á trjánum
fór hægar af stað en við vorum
ánægð með og ákváðum að lækka
verðið,“ segir Brynjar Kærnested,
framkvæmdastjóri Garðlistar.
Nú hafa Byko og Garðheimar
bæst í hópinn. „Við hjá Garð-
heimum höfum verið mjög ánægð
með móttökur fólks í ár og langar
til að segja gleðileg jól með því að
lækka verðið á jólatrjám,“ segir
Gísli Sigurðsson, framkvæmda-
stjóri Garðheima, þegar hann er
spurður út í lækkunina á jólatrján-
um.
Bjarki Jakobsson, innkaupa-
stjóri Krónunnar, segir Krónuna
vera með sama verð á trjánum og í
fyrra. „Ef einhver fer að bjóða bet-
ur, er aldrei að vita hvað við ger-
um,“ segir hann en þetta er í annað
skiptið sem Krónan selur jólatré.
Taka ekki þátt í verðstríði
Jón Gauti Jónsson, sem sér um
jólatréssölu Flugbjörgunarsveitar
Reykjavíkur við Flugvallarveg,
segir að sveitin ætli ekki að taka
þátt í verðstríði. „Við erum að afla
tekna til reksturs Flugbjörg-
unarsveitarinnar í Reykjavík svo
hún megi standa undir þeim vænt-
ingum sem landsmenn gera til
björgunarsveita. Við erum einkum
að höfða til þeirra sem vilja styðja
gott málefni. Við kaupum okkar
tré meðal annars í Skorradal og
höggvum þau niður sjálfir.“
Ágúst Jóhannsson, sem sér um
jólatréssölu KR, tók í sama streng
og sagðist ekkert hræddur við
samkeppnina. „Stuðningsmenn
okkar koma alltaf og kaupa af okk-
ur. Salan byrjaði um síðustu helgi
og gengur vel.“
Það skal svo tekið fram í lokin að
meðfylgjandi verðkönnun segir
ekkert um gæði trjánna.
Morgunblaðið/Þorkell
LISTIR
32 FIMMTUDAGUR 19. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞAÐ var tímabær sýning sem
var opnuð 7. desember, í tengslum
við útkomu bókar Þórs Whitehead,
Ísland í hers höndum, og hefur
með nokkra sjónræna úttekt á her-
námsárunum 1941–1944 að gera.
Um að ræða rösklega 50 valdar
ljósmyndir sem eiga einkum að
veita innsýn í dvöl Bandaríkja-
manna í Reykjavík á tímabilinu.
Koma frá Þjóðskjalasafni Banda-
ríkjamanna, teknar af ónafn-
greindum ljósmyndurum úr öllum
greinum bandaríska heraflans, þó
langflestum úr fjarskiptadeild
landhersins. Auk ýmissa muna
sem tengdust veru hermannanna,
skjölum, uppbyggingu bragga-
hverfa, sandpokahleðslu og mörgu
fleiru.
Þetta eru upplýsingar úr sýn-
ingarskrá og þar segir einnig orð-
rétt: Á árum síðari heimsstyrjald-
arinnar taldist enginn staður á
Íslandi mikilvægari í hernaði en
Reykjavík. Allar landvarnir
Bandamanna beindust að því að
verja höfuðstaðinn fyrir innrás
Þjóðverja, og þar voru stjórnstöðv-
ar landhers, flughers og flota.
Reykjavíkurhöfn var lífæð herliðs-
ins í landinu og frá flugvellinum
breska í Vatnsmýrinni héldu
Bandamenn í senn verndarvæng
sínum yfir siglingum á Norður-Atl-
antshafi og áðu á nýrri flugleið á
milli Ameríku og og Bretlandseyja.
Þegar viðbúnaður Bandamanna
náði hámarki á Íslandi sumarið
1943, dvöldust hér alls um 50.000
hermenn, þorri þeirra í Reykjavík
og nágrenni. Þetta friðsæla bæj-
arfélag 36.000 manns dróst á ein-
um morgni inn í hringiðu stríðs og
hersetu til góðs og ills …
Allt hárrétt, og mikilvægur fróð-
leikur þeim sem minna þekkja til,
og svo vill til að skrifari var einmitt
sjónarvottur að því er brezk her-
skip röðuðu sér á ytri höfnina árla
morguns 10. maí 1940. Staddur á
Hverfisgötunni, spöl ofar hinni
svonefndu Vatnsþró, sem var í
næsta nágrenni við fiskbúð Hafliða
Baldvinssonar. Fylgdist grannt
með atburðarásinni og hlutunum í
beinu sjónmáli öll hernámsárin og
var kunnugur mörgum hermönn-
um, aðallega Bretum sem höfðu
bækistöðvar í Rauðarárholtinu,
allt að Háteigsvegi og gamla
Vatnsgeyminum. Einnig var heilt
og sérstakt hverfi sunnan Háteigs-
vegar; Tower Hill Camp. Minnist
líka komu Bandaríkjahers sem tók
formlega við stjórnartaumunum í
júlí 1941, eftir herverndarsamning
við íslenzku ríkisstjórnina. Við það
urðu mikil umskipti, flest stórt og
smátt sem Kaninn kom með í far-
teskinu til muna fullkomnara, dát-
arnir áberandi stásslegri í tauinu
og höfðu margfalt það milli hand-
anna sem brezku hermennirnir
urðu að láta sér nægja. Hluti
brezka hernámsliðsins var þó
áfram og þeir hurfu ekki úr Rauð-
arárholtinu fyrr en vorið 1947, var
þar tíður gestur. Segi frá þessu
hér, vegna þess að ekki nokkur
maður getur gert sér fullkomna
grein fyrir þessum hvörfum á ís-
lenzku þjóðfélagi sem ekki lifði
tímana mitt í hringiðu þeirra á höf-
uðborgarsvæðinu. Búnaður Bret-
anna svo frumstæður í upphafi og
hermennirnir ungir og óreyndir,
að fróðir telja að það hefði verið
létt verk fyrir þýzku hervélina að
sópa þeim úr landi, en það vissu
Þjóðverjar minna um, sem betur
fór. Var um stórsnjallt herbragð
Churchills og ráðgjafa hans að
ræða, kannski eitt hið örlagarík-
asta í upphafi stríðsins. Banda-
ríkjamenn komu með öllu full-
komnari hergögn og vígvélar, að
auk svo tæknivæddir í bak og fyrir
að allt gekk nú stórum hraðar fyrir
sig. Þá nutu þeir reynslu forvera
sinna um margs háttar fram-
kvæmdir, má orða það svo að jarð-
vegurinn hafi verið plægður.
Hafi ómælt peningaflæði fylgt
Bretum, jókst það nú til allra muna
enda mun engin þjóð Evrópu hafa
verið ríkari Íslendingum í stríðslok
og trútt um talað eru varla til lýs-
ingarorð um umskiptin frá því sem
var. Allt mannlífið tók þeim
stakkaskiptum að engin dæmi eru
til um í sögunni. Og sé það yfir-
máta harmrænt hvernig nýrík
þjóðin fyrirgerði þessum auði á ör-
fáum árum, er það öllu dapurlegra
hvernig henni hefur tekizt að valta
yfir allar menjar þessara upp-
gangsára, auk vanrækslu til skil-
greiningar á þróuninni sem í hönd
fór, og staðið hefur fram á daginn í
dag. Þannig fátt ef nokkuð sem
minnir á þessi miklu straumhvörf á
höfuðborgarsvæðinu, nema að
sjálfsögðu heilbrigð blóðblöndun-
in. En um þá hlið hafa menn jafn-
vel skrifað bækur til að afsanna
það sem allir höfðu fyrir augunum
eða vissu, ef þeir á annað borð
vildu sjá eða vita. Menn hér óþarf-
lega hörundsárir fyrir borðleggj-
andi staðreyndum um ævintýra-
gjarnar og lausgirtar róður,
auðnulitlar vinnukonur sem eins
og hendi væri veifað urðu að hefð-
ardömum í þykjustu og raun.
Fleira og fleira, en er ekki til um-
ræðu hér, mun þó eiga sinn þátt í
ofurviðkvæmni landans gagnvart
tímunum, raunar einnegin að upp-
gangur þjóðarinnar var á kostnað
ólýsanlegra hörmunga á megin-
landinu. Var alveg óforvarendis, en
hið fyrra ekki annað en gerist þar
sem herir flæða yfir og hafa aðset-
ur, er fylgifiskur styrjalda eins og
öll mannkynssagan er til vitnis um,
Palli hér ekki einn í heiminum.
Hvorugt komið í veg fyrir að í út-
landinu hafi menn lagt rækt við
fortíðina og reist tímaskeiðunum
minnisvarða, auk þess að stríðs-
minjasöfn finnast í flestum stór-
borgum heims. Hér er ekki aðal-
atriðið hvort mönnum hugnist eða
vilji ekki beina augunum að öllum
hliðum atburðarásarinnar, heldur
um eðlilega rækt við fortíðina,
gilda og þýðingarmikla sagnfræði
og skyldur við komandi kynslóðir.
Hér hafa Íslendingar verið mjög
seinheppnir að ekki sé fastar að
orði kveðið og það hefur stuðlað að
áframhaldandi brengluðu mati á
sögunni, sem Jónas frá Hriflu var
einna fyrstur til að leggja hönd að
með Íslandssögu sinni, en þá helg-
aði metnaðarfullur tilgangur með-
alið. Með skilvirkari og sannverð-
ugri yfirsýn á fortíðina hefði hver
og einn meiri möguleika á að
mynda sér rétta og sjálfstæða
skoðun hér um. Sýningin í Þjóð-
skjalasafninu er, þótt lítil sé, spor í
rétta átt, en yfirgripsmeiri saman-
tekt ætti að sjálfsögðu heima í
Þjóðminja- og þjóðháttasafni Ís-
lands, harla auðvelt með fulltingi
nýtækninnar sem ber í sér ómælda
möguleika
Þór Whitehead hefur án efa unn-
ið frábært verk með rannsóknum
sínum, en í þessu skrifi er sjónum
einvörðungu beint að sýningunni
og tímabilinu í hnotskurn, annarra
að fjalla um bókina.
Ljósmyndirnar bera fag-
mennsku vitni og uppsetning sýn-
ingarinnar sömuleiðis. Eins og hún
leggur sig hefur hún mikið vægi
hverjum og einum sem vill fá hlut-
lægt innsæi í sögu þjóðarinnar all-
ar götur þessara miklu hvarfa. Frá
kreppuárum til ríkidæmis og
tæknilegra framfara, illu heilli
einnig frá vitrænni auðmýkt og
manndyggðum til ágirndar og yf-
irgangs …
Hermenn í Fossvogskirkjugarði.
Hvörfin miklu
LIST OG HÖNNUN
Borgarskjalasafn
Tryggvagötu 10
Opið alla daga kl. 13–18. Til 2. febrúar
2003. Aðgangur ókeypis, sýningarskrá
ókeypis.
HERSETIN REYKJAVÍK
1941–1944
BORGARSKJALASAFN/
ÞÓR WHITEHEAD
Bragi Ásgeirsson
DÆMI eru um að fólk eigi enn
innistæðu á Fríkortinu sínu upp
á tugi þúsunda frípunkta en um
áramótin renna þeir út og verða
ógildir. Flestir hafa þó þegar
eytt punktunum.
Bjarni Ingólfsson fram-
kvæmdastjóri Fríkortsins segir
að hægt sé að nýta punktana
með ýmsum hætti, fara út að
borða, í leikhús, bíó, borga inn á
farseðil til útlanda eða kaupa
jólagjafir á vef-
slóðinni
www.frikaup.is.
„Í Reykjavík
er hægt að fara
út að borða á
Sommelier,
Carpediem, Tvo
fiska, Hard
Rock og Pizza
Hut og borga
með punktum. Á
Akureyri er hægt að nýta
punktana á Fiðlaranum og Kar-
ólínu restaurant.
Þá er hægt að fara í Sambíóin
í Reykjavík, Reykjanesbæ og á
Akureyri og borga bíómiðann
með Fríkortinu. Hver miði kost-
ar 1.250 punkta. Bjarni segir þó
vert að taka fram að korta-
punktar gilda ekki á íslenskar
bíómyndir.
Einnig er hægt að borga leik-
húsmiða með punktum í Borg-
arleikhúsinu, Þjóðleikhúsinu og
hjá Leikfélagi Akureyrar.
Þá geta frípunktaeigendur
borgað með þeim inn á leigu-
flugsferðir með Plúsferðum og
Úrvali-Útsýn.“
Að lokum bendir Bjarni á að
fólk geti farið inn á Netið á
slóðina www.frikaup.is og
keypt þar ýmsan varning fyrir
punktana
sína eins og
geisladiska,
bækur, lítil
raftæki, spil
og fleira.
Þegar
Bjarni er
spurður um
hvað punkt-
arnir gildi
sem margar
krónur segir hann að viðmiðið
sé að 1.500 punktar jafngildi
1.000 krónum en það sé þó eitt-
hvað breytilegt.
Vilji fólk fá upplýsingar um
punktastöðu sína er hægt að
nálgast þær á heimasíðu Frí-
kortsins sem er www.frikort.is
Þar getur fólk einnig fengið
nánari upplýsingar um hvernig
koma má punktunum í lóg.
Frípunktar Fríkortsins renna
út um áramót
Margir kaupa
jólagjafir á Netinu
með frípunktum
NEYTENDUR