Morgunblaðið - 19.12.2002, Blaðsíða 50

UMRÆÐAN
50 FIMMTUDAGUR 19. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Bílastæ›ahúsi› vi› Vitatorg er ód‡rt skjól á gó›um sta›
fyrir flá sem eiga erindi á Laugaveginn og næsta nágrenni.
Fyrsta klukkustundin kostar a›eins 80 kr. e›a 1,33 kr.
mínútan, sí›an grei›ir flú 10 kr. fyrir hverjar 12 mínútur
sem flú notar.
Fyrir flá sem starfa
e›a búa í mi›borginni
er í bo›i mána›arkort
á a›eins 4.000 kr. *)
fia› fæst varla betra
skjól en fletta fyrir
bílinn flinn.
Vitatorg
á horni Vitastígs og Hverfisgötu
*) Ef flú kaupir 6 mánu›i borgar›u a›eins fyrir 5.
Á VEGUM Félagsþjónustunnar í
Reykjavík er starfrækt Fjölskyldu-
þjónustan Lausn á Sólvallagötu 10.
Þar er borgarbúum boðið upp á fjöl-
skyldumeðferð og sérfræðiráðgjöf
sér að kostnaðarlausu.
Af hverju fjölskyldumeðferð?
Fjölskyldan er grunneining sam-
félagsins og skapar hún þau sam-
skiptaform og það lífsmunstur sem
lærist og „erfist“ milli kynslóða
hvort sem er til góðs eða ills. Nútíma
samfélag er krefjandi og margvís-
legur vandi steðjar að fólki sem ekki
er oft auðvelt að leysa úr. Erfiðleik-
ar einstaklinga í fjölskyldum snerta
oft alla meðlimi fjölskyldunnar. Oft
er einungis um tímabundið ástand
að ræða en stundum langvarandi.
Einmanaleiki og vonleysi eru algeng
einkenni sem fólk finnur fyrir og
einstaklingar eru misvel í stakk bún-
ir að mæta erfiðleikum. Margir upp-
lifa lítinn stuðning frá umhverfinu
og eru vonlitlir um að jákvæðar
breytingar geti átt sér stað. Það get-
ur því verið nauðsynlegt að leita að-
stoðar og gera það áður en vandinn
er orðinn of yfirþyrmandi.
Hvað er lausnamiðuð
fjölskyldumeðferð?
Aðferðafræðin byggir á erlendri
fyrirmynd og er einkum sótt í
smiðju fjölskyldumeðferðafræðing-
anna Insoo Kim Berg og Steve de
Shazer, sem um áratuga skeið hafa
stundað lausnamiðaða fjölskyldu-
meðferð í Milwaukee í Bandaríkjun-
um og víðar. Aðferðafræðin er
þrautreynd og rannsökuð um allan
heim.
Lausnamiðuð fjölskyldumeðferð
er sértæk meðferð sem byggir á
vinnu með fjölskylduna sem heild.
Reynt er að undirstrika styrkleika
og möguleika einstaklinga innan
fjölskyldunnar og hjálpa þeim að
koma auga á hvernig þeir geta betur
stjórnað eigin lífi.
Í lausnamiðaðri meðferð er fjöl-
skyldan gerð ábyrg gagnvart
ákvörðunum og markmiðssetningu.
Komið er fram við fólk af virðingu
og metnaði og tillit tekið til óska
þess og væntinga, en með því móti
má gera ráð fyrir auknum möguleik-
um fjölskyldunnar til jákvæðra
breytinga.
Oft er erfitt að breyta óæskilegri
hegðun, en í kerfi eins og fjölskyldu
getur oft lítil jákvæð breyting hjá
einum einstaklingi orðið til þess að
jákvæð breyting verður í fjölskyld-
unni.
Ekki er alltaf auðvelt að finna
skýrt samband milli orsakar og af-
leiðingar þess vanda sem fjölskyldan
glímir við og er því lögð áhersla á
það hvernig lausnin getur litið út.
Möguleikar fjölskyldunnar eru nýtt-
ir til jákvæðra breytinga og nálg-
unin er að leita uppi undantekn-
inguna frá vandanum og reyna að ná
fram því hvernig hlutirnir eru þegar
vandinn er ekki til staðar. Það eru
lyklarnir að lausninni. Reglulegt ár-
angursmat er gert en þá leggur fólk
eigið mat á árangur sinn.
Sú nálgun sem hugmyndafræðin
byggir á grundvallast á því að gefa
fólki möguleika á að breyta lífi sínu á
jákvæðan hátt á tiltölulega stuttum
tíma. Niðurstöður úr rannsóknum
sýna að rúmlega 80% (de Shazer,
1985) þeirra sem nýttu sér lausna-
miðaða fjölskyldumeðferð hjá
BFTC (Brief Family Therapy Cent-
er) í Milwaukee höfðu náð markmið-
um sínum á skömmum tíma en flest-
ir sem tóku þátt í rannsókninni
komu í 3–6 viðtöl.
Á Sólvallagötu 10 hefur þessi hug-
myndafræði verið þróuð sl. 7 ár.
Fyrst á Fjölskyldumeðferðarheim-
ilinu á árunum 1995–1997 og frá
1997–2001 á Fjölskylduráðgjafar-
stöðinni á Sólvallagötu. Í apríl 2001
var þjónustan opnuð öllum borg-
arbúum. Það er því komin töluverð
reynsla á þessa lausnamiðuðu nálg-
un og það sem af er þessu ári hafa
rúmlega 200 fjölskyldur nýtt sér
þetta tilboð.
Fyrir hverja er þjónustan?
Eins og áður segir er þjónustan
opin öllum borgarbúum. Fólk getur
sjálft pantað tíma eða einhverjir aðr-
ir þjónustuaðilar vísað til, svo sem
ráðgjafar hjá Félagsþjónustu
Reykjavíkur, fagaðilar innan heil-
brigðisþjónustunnar, skólar, leik-
skólar eða aðrir fagaðilar sem hafa
með málefni fjölskyldna að gera.
Erfiðleikar fólks sem leitar til
Lausnar eru margvíslegir og mis-
jafnlega miklir. Sem dæmi má nefna
erfiðleika við að höndla daglegt líf,
vandamál í hjónabandi/sambúð, ást-
vinamissi, samskiptaerfiðleika,
skilnaðarmál eða forsjárdeilur.
Einnig er í boði þjónusta fyrir for-
eldra sem vilja auka færni sína og
sjálfstraust í uppeldishlutverkinu.
Þá geta foreldrar komið með börn-
um sínum og fengið stuðning og ráð-
gjöf um ýmis hagnýt atriði sem
tengjast uppeldishlutverkinu, hvort
sem um er að ræða atriði sem varða
daglegt líf eða vegna annarra sér-
tækra raskana eða hegðunarvand-
kvæða.
Meðferðin er mjög einstaklings-
bundin og tímalengdin fer eftir þörf
hverju sinni.
Fólki býðst að koma eingöngu í
fjölskylduviðtöl eða uppeldisráðgjöf
en margir nýta sér hvort tveggja.
Einstaklingar, fjölskyldur og hóp-
ar hafa nýtt sér þessa þjónustu en
það færist í vöxt að skólar og fyr-
irtæki sjái sér hag í því að tileinka
sér þessa hugmyndafræði.
Lausn til betra lífs!
Eftir Helgu
Þórðardóttur
„Lausna-
miðuð fjöl-
skyldu-
meðferð er
sértæk með-
ferð sem byggir á vinnu
með fjölskylduna sem
heild.“
Höfundur er félagsráðgjafi og
forstöðumaður hjá Fjölskyldu-
þjónustunni Lausn.
ÞAÐ má líkja stóriðjubröltinu við
það að ríkið geri út togara og selji
fiskinn á kostnaðarverði til erlends
fyrirtækis bara ef það setur upp
frystihús hér á landi. Jafnframt
stundaði ríkið ofveiði sem leiðir til
eyðileggingar auðlindarinnar. Það
þættu ekki góð viðskipti og engum
myndi detta slíkt í hug. Í stóriðju
bætum við þó um betur og styrkjum
erlend fyrirtæki í að koma hingað.
Sem dæmi var styrkur til Norðuráls
metinn á fjögur hundruð og þrjátíu
milljónir samkvæmt mati ESA og
gjald fyrir verðmætt land vegna
virkjana ekkert. Styrkurinn er meira
en þrjár milljónir á hvern starfs-
mann. Slíkur styrkur kæmi sér ekki
illa fyrir mörg íslensk útflutningsfyr-
irtæki. Það er spurning hver styrk-
urinn verði til Alcoa.
Landsvirkjun borgar ekkert fyrir
það land sem fer undir virkjanir og
lón og jafnframt greiðir Landsvirkj-
un ekki tekju- eða eignarskatt. Uppi-
stöðulón í jökulám eru ekki sjálfbær,
þau fyllast af aur og verða ónýt á til-
tölulega stuttum tíma. Rúmtak Sult-
artangalóns hefur t.d. minnkað um
25% á tuttugu árum. Það er nýbúið
að hækka stíflugarða lónsins en samt
sem áður er það 17% minna en það
var upphaflega. Það verður ekki
hægt að hækka stíflugarðana enda-
laust og af þessari ástæðu eru vatns-
aflsvirkjanir, sem nýta vatn frá uppi-
stöðulónum jökuláa ekki sjálfbærar
eins og virkjanasinnar halda fram,
þar á meðal sjálfur umhverfisráð-
herra! Svona virkjanir eru engu
betri en yfirborðsnámur sem skilja
eftir sig stór ljót sár í landinu. Þegar
lónið er orðið fullt af aur verður það
að örfoka landi, öllum til ama en það
eru umhverfisáhrif sem ekki verða
löguð með neinu móti.
Ferðaþjónusta nýtir land án þess
að eyðileggja það. Ferðaþjónusta
skilur vissulega stundum eftir sig
ummerki en þau eru afturkræf, slíkt
er ekki hægt að segja um uppistöðu-
lón í jökulám. Ferðaþjónusta aflar
u.þ.b. 13% gjaldeyristekna landsins
og er í öðru sæti á eftir fiskiðnaði.
Ferðaþjónustan mun líklega fara
fram úr fiskiðnaðinum áður en langt
um líður. Greinin skapar um 5.000
ársverk í dag og það er áætlað að
ferðaþjónustan muni vaxa úr rúm-
lega þrjú hundruð þúsund gestum á
ári í u.þ.b. milljón gesti á næstu tíu
árum. Áhugi erlendra ferðaþjón-
ustufyrirtækja á Íslandi hefur aukist
eftir 11. september og framtíðin er
björt í íslenskri ferðaþjónustu en
hún gæti þó verið bjartari.
Ferðaþjónusta lýtur sömu lögmál-
um og útflutningur að öllu leyti öðru
en því að ferðaþjónustan er skattp-
índasti „útflutningur“ landsins.
Ferðaþjónustan skilar milljörðum í
skatta til ríkisins, t.d. í formi virð-
isaukaskatts og þungaskatts. Stór-
iðja og fiskiðnaður greiða lítið sem
ekkert af slíkum sköttum til sam-
félagsins. Eftir 13 daga ferð um
landið með 16 ferðamenn sem gista
og borða á hótelum er velta hótel-
anna tvær og hálf milljón, af því er
rúmlega fjögur hundruð þúsund
veltutengdir skattar. Af einum millj-
arði í veltu eru u.þ.b. hundrað og sex-
tíu milljónir veltutengdir skattar.
Stóriðja, raforkusala til stóriðju eða
fiskvinnsla til útflutnings skila eng-
um veltutendum sköttum.
Vaxtarbroddur ferðaþjónustu á
Íslandi felst í ósnortnum víðernum.
70% af þeim ferðamönnum sem hing-
að koma telja að tilvist ósnortinna
víðerna hafi haft áhrif á ákvörðun
þeirra um að koma hingað. Sé byggt
á þeim uppistöðulón verða þau með
öllu ónýtanleg, ekki aðeins fyrir
ferðaþjónustu heldur með öllu ónýt.
Það er ekki vitað hvenær ferðamönn-
um finnst við ekki lengur eiga
ósnortin víðerni. Þegar það gerist er
of seint að snúa við. Núna höfum við
tækifærið sem aðrar þjóðir hafa glat-
að.
Því er stundum haldið fram að
virkjanir laði að ferðamenn. Gufu-
aflsvirkjanir í byggð hafa náð að laða
til sín ferðamenn að einhverju marki.
Enda er þar um sérstakt og sjald-
gæft fyrirbæri að ræða. Vatnsafls-
virkjanir hafa ekkert aðdráttarafl
hér á landi og munu aldrei hafa það.
Landsvirkjun mun aðeins fá nokkra
Íslendinga í heimsókn með því að
bjóða þekktum listamönnum að sýna
í virkjanasölum. Annar hluti virkj-
ananna er og verður bara lýti á land-
inu.
Þjóðgarðar hafa mikið aðdrátt-
arafl fyrir ferðamenn, jafnt innlenda
sem erlenda og stærsti þjóðgarður
Evrópu myndi auka virði landsins
mjög mikið. Ferðamenn eru tilbúnir
að borga mun hærra gjald til þess að
skoða slíkt fyrirbæri. Ef af Kára-
hnjúkavirkjun verður er draumurinn
um stærsta þjóðgarð Evrópu, hér á
landi, orðinn að engu. Það verða
Norðmenn sem fá þann heiður á
Svalbarða. Kraftmikill og alvöru-
þjóðgarður myndi skapa margfalt
fleiri störf en hægt er að búa til með
mesta umhverfisraski sem hefur ver-
ið lagt á Ísland. Virkjun og álver er
slæmur valkostur miðað við það sem
væri hægt að gera í ferðaþjónustu.
Öflugur þjóðgarður er kraftmikið
verkfæri sem gæti styrkt ferðaþjón-
ustuna og landsbyggðina verulega.
Uppistöðulón á hálendi Íslands
rýra virði landsins okkar og koma al-
gerlega í veg fyrir aðra möguleika á
nýtingu landsins um alla framtíð.
Raforkusala er
léleg viðskipti
Eftir Óskar Helga
Guðjónsson
„Það tapa
allir á Kára-
hnjúkavirkj-
un.“
Höfundur er framkvæmdastjóri
ferðaskrifstofunnar Ultima Thule.
Mörkinni 3, sími 568 7477
www.virka.is
Opið til kl. 18 alla daga nema sun. til jóla,
Þorláksmessu 10-20, aðfangadag 10-12.
Öskjur
nýkomnar
einstaklega fallegar Góðir skór
Skóbúðin
Miðbæ Háaleitisbraut 58-60
Sími 553 2300
Ráðgjöf á fimmtud. kl. 15-18 og laugard. kl. 11-15.