Tíminn - 30.12.1979, Blaðsíða 6

6
Sunnudagur 30. desember 1979
Grétar Símonarson rifjar upp sögu MBF
og segir frá starfinu í fimmtíu ár
Nýlega hélt stærsta mjólkurbú landsins, Mjólkurbú
Flóamanna á Selfossi upp á 50 ára afmæli sitt, en
mjólkurbúið tekur á móti rúmlega 42 milljónum lítra á
ári frá framleiðendum.
I tilefni þessara tímamóta hittum við að máli Grétar
Simonarson, mjólkurbússtjóra, sem gegnt hefur starfi
mjólkurbússtjóra síðan árið 1954.
Grétar er Reykvíkingur að ætt og lauk prófi við
Verslunarskóla islands árið 1937, en lagði síðan stund á
mjólkurfræði i Danmörku, 1938-1940. Hann gerði hlé á
námi vegna styrjaldarinnar, en mjólkurfræðiprófi lauk
hann árið 1946 í Danmörku.
Síðan vann hann við mjólkuriðnaðarstörf á Selfossi,
var eitt ár mjólkurbússtjóri á Akranesi, en sem áður
sagði hefur hann veitt Mjólkurbúi Flóamanna forstöðu
siðan árið 1953
Við hittum Grétar að máli, vegna þessa afmælis og
báðum hann segja okkur nokkuð frá starfi og sögu
mjólkurbúsins.
Grétar Sfmonarson forstjóri MBF
Rætt við Grétar Simonar-
son
— Þaö er rétt. Viö héldum upp á
50 ára afmæli Mjólkurbús Flóa-
manna 5. desember s.l. en sá dag-
ur er talinn vera afmælisdagur
búsins, en MBF tók fyrst viö
mjólk 5. desember árið 1929.
Hins vegar var mjólkurbú
Flóamanna stofnað 10. desember
árið 1928. Mjólkurbú Flóamanna
er ekki elsta mjólkurbú landsins,
en i hópi þeirra elstu.
Um þessar mundir voru aö
skapast skilyröi fyrir búrekstur,
eöa mjólkuriönaö, en mjólkurbú-
in eru arftakar gömlu rjómabú-
anna sem flestum er kunnugt.
Fróðir menn telja að fyrst hafi
veriö farið að ræða um mjólkurbú
á þessum slóðum, þegar áriö 1925,
en þá kemur orðið „mjólkurbú”
fyrst fram i rituðum heimildum.
Félagssvæðið er frá Lómagnúp
og vestur á Selvogsheiði.
Forsagan að stofnun Mjólkur-
bús Flóamanna er tengd flóa-
áveitunni og framförum i vega-
málum, og það mun hafa verið á
aðalfundi Flóaáveitunnar árið
1927, að samþykkt var að mæla
með að stofna mjólkurbú á þess-
um slóðum og voru 5 menn kjörn-
ir til þess að vinna að málinu,
ásamt stjórnskipaðri nefnd, en
danskur verkfræðingur J. Diede-
riksen hafði ferðast um svæðið,
ásamt Gunnari Arnasyni og gerði
verkfræðingurinn áætlun um
stofnun fyrir eitt mjólkurbú, er
gæti þjónað svæðinu öllu, einsog
það var þá hugsað. Voru settar
fram hugmyndir um bú sem gæti
tekið við 1-6 milljónum litra af
mjólk á ári til vinnslu.
Aðdragandi að stofnun
MBF
Nefndin sem kosin var fékk
Jónas Kristjánsson, mjólkur-
fræðing, sem nýkominn var frá
námi i mjólkurfræöi i Danmörku
til samstarfs, en Jónas varð ári
siöar mjólkurbússtjóri á Akur-
eyri, en þar var fyrsta mjólkur-
búið stofnað
1 fyrstu voru menn ekki sáttir
við að leggja af rjómabúin, er
viða höfðu starfað frá þvi um
aldamótin. Þau unnu einvörð-
ungu smjör úr rjóma, en að þvi
var auðvitað mikill fengur fyrir
mjólkurframleiðendur, en þó
komst nefndin að þeirri niður-
stöðu ásamt Jónasi Kristjáns-
syni, aö ekki kæmi annað til
greina en að stofna mjólkurbú,
sem tæki við nýmjólk frá bændum
og gæti breytt henni i rjóma,
smjör, osta, skyr og aðrar til-
tækar vörur.
Þyngst var það á metunum, aö
Jónas ritaði grein i blöð um
Rjómabú — mjólkursamlög, þar
sem hann gerði skilmerkilega
grein fyrir möguleikum þessara
tveggja stofnana og arðsemi
þeirra. Varð þvi mjólkurbúshug-
myndin fljótlega ofan á meðal
bænda.
MBF tekur við 42 milljónum
lítra af nýmjólk á ári
b-------------------
Nokkur ágreiningur varð þó um
staðarval. Til mála kom að reisa
þetta bú á Skeggjastöðum og að
Reykjum i Olfusi, en að lokum
varð það ofan á að reisa það á Sel-
fossi. Réði flutningasjónarmiðið
þar mestu að ég hygg.
Eggert Benediktsson, hrepp-
stjóri i Laugardælum, bauð að
gefa land undir búið og hrepps-
nefnd Hraungerðishrepps gaf
yfirlýsingu um að mjólkurbúið
skyldi verða skattfrjálst til
hreppsins. Að visu varð smávægi-
legur ágreiningur um staðarval-
ið, en svo leystist það mál farsæl-
lega.
Kúafjöldi fyrir hálfri öld
— Hvernig var bústofn Flóa-
manna i stakk búinn til að halda
uppi mjólkurbúi fyrir hálfri öld?
— Ágúst Þorvaldsson, Brúna-
stöðum hefur ritað ágæta grein
um sögu Mjólkurbús Flóamanna i
timaritið Mjólkurmál (3/79), en
þar er dreginn saman mikill fróð-
leikur um þessa stofnun. Hann
segir á þessa leið um stööu bænda
að þessu leyti:
„Þegar stærð mjólkurbúsins
hafði verið ákveöin þá var gert
ráð fyrir þvi, að bændur úr nálæg-
um sveitum við áveitusvæðið
gætu fengiö að gerast félags-
menn. Mun sú hugmynd hafa
komið frá Tryggva Þórhallssyni
ráðherra. Þótti mönnum ekki
ráðlegt, að búið yrði minna en
svo, að það gæti tekið á móti
þremur milljónum litra á ári.
Könnun var gerð á kúaeign Flóa-
bænda og áttu þeir rúmlega 1000
kýr. Meðalkýrnyt á ári var áætluö
að nema 2000 litrum. Var þvi talið
að kýrnar i Flóanum myndu skila
um tveimur milljónum litra yfir
árið. Þá var áætlað, að 2300
manns, sem bjuggu á svæðinu
þyrftu 3/4 litra mjólkur hver á
dag til neyslu eöa um 630 þúsund
litra á ári. Vantaði þvi samkvæmt
þessari bráðabirgðaáætlun um
helming þeirrar mjólkur, sem
mjólkurbúið gæti tekið á móti ef
það væri' byggt fyrir þriggja
milljón litra afköst á ári. t öllum
áætlunum var talið að rekstrar-
kostnaður yrði hlutfallslega hag-
stæðari þvi meira mjólkurmagn
sem kæmi til búsins.
Hinn 17. nóvember 1927 var sent
fundarboð til allra bænda á Flóa-
áveitusvæðinu um að koma að
Þingborg i Hraungerðishreppi
laugardaginn 10. desember kl. 13,
þvi þar ætti að bera upp til sam-
þykktar frumvarp fyrir Mjólkur-
bú Flóaáveitufélagsins á grund-
velli 4. gr. laga um Samvinnufé-
lög nr. 36, 1921. 1 fundarboðinu
var tekið fram, að jafnframt yrði
þar leitað eftir beinni hluttöku
bænda i mjólkurbúinu, en til þess
gjörlegt væri að reisa búið þyrftu
eigendur að hafa minnst 600 kúa.
Félagsstofnunin var samþykkt
með 69 atkv. og þar af skuldbundu
sig til þátttöku 52 bændur og áttu
þeir 324 kýr. Þrir menn voru
kosnir á fundinum til að skipa
bráðabirgðastjórn og var Eirikur
Einarsson bankaútibússtjóri á
Selfossi stjórnarformaður, en
hann rak bú i Sölvholti i Hraun-
gerðishreppi. Hinir stjórnar-
mennirnir voru Dagur Brynjólfs-
son i Gaulverjabæ og Eggert
Benediktsson i Laugardælum.”
— Agúst segir einnig frá fyrstu
stjórn og hinum pólitiska aðdrag-
anda.
Fyrsta stjórn
„Þegar þetta gerðist var ráðu-
neyti Tryggva Þórhallssonar sest
að völdum fyrir nokkrum mánuð-
um, en með honum i stjórninni
voru þeir Jónas Jónsson og
Magnús Kristjánsson. Þessi nýja
rikisstjórn var eins og hin fyrri
mjög velviljuð mjólkurbússtofn-
Gamla mjólkurbúið. Myndin er tekin I nóvember 1929 þegar veriö var
að reyna gufuketiiinn og reykinn leggur i fyrsta sinn upp úr skorstein-
inum.