Morgunblaðið - 24.01.2007, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. JANÚAR 2007 13
UM ÞESSAR mundir eru liðin 100
ár síðan fyrsti togari, sem smíðaður
var sérstaklega fyrir Íslendinga,
Jón forseti, sigldi inn á Reykjavík-
urhöfn. Það var 22. janúar 1907.
Hann var úthafstogari, gagnstætt
fyrsta togaranum sem Íslendingar
eignuðust, Coot, 1905.
Togaravæðingin og vélvæðing
bátaflotans voru iðnbylting Íslend-
inga. Við það breyttist frumstætt
landbúnaðarsamfélag á nokkrum
áratugum í það fjölbreytta nútíma-
samfélag mennta og velmegunar
sem við nú þekkjum. Togaraútgerð
hefur verið rekin samfellt síðan og
nú, árið 2007, virðist ekkert lát ætla
að verða þar á.
Með stærstu
togurum síns tíma
Jón forseti var meðal stærstu
togara síns tíma, 233 tonn, og svo
mjög var til hans vandað að hann
var talinn jafngóður þeim togurum
sem þá voru bestir í Englandi.
Raunar hafði hann það umfram þá
að hann var sérstaklega styrktur til
að sigla á norrænum slóðum. Kaup-
verð hans þótti óheyrilega hátt en
þrátt fyrir það fengu eigendur hans
það endurgreitt á aðeins þremur ár-
um.
Jón forseti var úr járni að mestu
leyti, eins og aðrir togarar, bæði
skrokkur og yfirbygging. Í honum
var gufuvél. Troll Jóns forseta var í
meginatriðum af því tagi sem enn
tíðkast, þó mun minna, um 40 metr-
ar að lengd, álíka og skipið, og gert
úr hampi.
Á þeim tíma sem Jón forseti var
gerður út einskorðaðist togaraút-
gerð á Íslandi nær alveg við
Reykjavík og Hafnarfjörð. Hlutur
Reykjavíkur var að jafnaði 70–90%.
Þá höfðu allt að 20% bæjarbúa
framfæri sitt af útgerðinni. Reykja-
vík var togarabær. Jón forseti var í
eigu fiskveiðafélagsins Alliance en
að því stóðu nokkrir kunnir skip-
stjórar og einn kaupmaður.
Útgerð Jóns forseta gekk vel
lengst af. Þó fór fyrir honum eins og
tæplega helmingi togara á þeim
tíma, þ.e. hann strandaði. Gerðist
það við Stafnes í illviðri að nóttu til
þann 27. febrúar1928. Á togaranum
var 25 manna áhöfn og tókst með
harðfylgi manna úr landi að bjarga
10 þeirra, en 15 fórust með skipinu.
Þetta slys varð mjög til að ýta á eft-
ir stofnun Slysavarnafélags Íslands,
sem var stofnað skömmu síðar og
svo fyrstu björgunarsveitir á vegum
þess.
100 ár frá Jóni forseta
Tíminn líður Frá sýningunni Togarar í 100 ár í húsakynnum Víkurinnar –
Sjóminjasafnsins í Reykjavík á Grandagarði 8, Jón forseti í forgrunni.
Safnið er opið yfir vetrarmánuðina kl. 13.00–17.00 um helgar.
ÚR VERINU
HELGI Áss Grétarsson lögfræð-
ingur flytur í dag erindi á Rann-
sóknardögum Háskóla Íslands sem
ber heitið „Úthlutun kvóta í botn-
fiski árin 1984–1990“.
Helgi Áss er starfsmaður Laga-
stofnunar Háskóla Íslands og sinn-
ir þriggja ára rannsóknarverkefni
á fiskveiðistjórnunarkerfinu.
Í auglýsingu frá lagadeild HÍ
um erindið segir m.a.: „Allt frá því
að Ísland var numið og þar til að
langt var liðið á 20. öldina var al-
mannaréttur til fiskveiða í sjó.
Þessi skipan leiddi hægt og sígandi
til þess að fiskistofnar voru í hættu
ásamt því að hallarekstur í fisk-
veiðum var viðvarandi, m.a. voru
veiðar ekki ábatasamar í verðmæt-
ustu tegundunum, botnfiski.
Til að leysa þennan vanda var til
bráðabirgða komið á kvótakerfi í
botnfiski árið 1984 sem setti um-
talsverðar hömlur á hverjir mættu
stunda fiskveiðar í atvinnuskyni.
Þessi bráðabirgðaráðstöfun var
framlengd árin 1985–1990 og lagði
grunninn að þeim meginreglum
sem hafa gilt síðan árið 1991 um
úthlutun kvóta í fiskveiðum.
Í erindinu verður leitast við að
lýsa reglum sem mæltu fyrir um
hverjir mættu veiða botnfisk og
hvernig kvóta hafi verið skipt árin
1984–1990. Þetta hefur mikilvægan
fræðilegan tilgang þar sem fram
til þessa hefur ekki verið óalgengt
að ónákvæmni hafi gætt við útlist-
un á innihaldi reglnanna.
Í svokölluðum Valdimarsdómi
Hæstaréttar, H 1998 4076, var
m.a. fullyrt að við úthlutun kvóta í
botnfiski árið 1984 hafi verið miðað
við veiðireynslu á tímabilinu 1.
nóvember 1980 til 31. október
1983. Einnig hefur verið haldið
fram að skipting veiðiréttarins hafi
verið bundin föst við þetta viðmið-
unartímabil um langt árabil.
Í erindinu verða þessar fullyrð-
ingar véfengdar og reynt að draga
fram nákvæmari mynd af skipt-
ingu kvóta í botnfiski árin 1984–
1990 og hvaða áhrif þær höfðu
þegar kvótanum var skipt með lög-
um um stjórn fiskveiða nr. 38/
1990.“
Erindið verður í Lögbergi, stofu
101 og hefst kl. 14.40 og stendur
yfir í um það bil hálftíma.
Flytur erindi um
úthlutun kvótans
1984 til 1990
Grímsey | Þeir eru ánægðir bræð-
urnir og útgerðarmennirnir Gunnar
og Sigurður Hannessynir með nýju
Sæbjörgu EA 184. Nýja Sæbjörg er
27 tonna dragnóta- og netabátur.
Þeir bræður eiga og reka ásamt
föður sínum, fiskhúsið Sæbjörgu.
Þetta skip er það fimmta í eigu
þeirra feðga sem ber þetta góða
nafn. Sæbjörg EA 184 kemur frá
Ólafsvík og munu 3–4 menn verða í
áhöfn.
Grímseyingar glöddust innilega
við komu Sæbjargar því með komu
hennar eru þrjú ný glæsiskip komin
með heimahöfn í Grímsey á rúmum
mánuði. Sæbjörgin er gerð út á
netaveiðar.
Ný Sæbjörg EA
til Grímseyjar
Morgunblaðið/Helga Mattína
Útgerð Bræðurnir Sigurður og Gunnar Hannessynir við Sæbjörgu EA 184,
um borð er Ívar Bjarki Sigurðsson.
Allt til rafsuðu
Þú færð allt til rafsuðu hjá okkur
Tæki, vír og fylgihluti
Skútuvogi 6 • 104 Reykjavík • Sími 510 4100 • www.danfoss.isDanfoss hf