Morgunblaðið - 24.01.2007, Blaðsíða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 24. JANÚAR 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
TIL skoðunar er að reisa 250 þús-
und tonna álver í landi Bakka við
Húsavík. Þar vega þungt þættir eins
og orkuvinnsla og orkuflutningur,
samstaða heimamanna, áhugi fjár-
festa, umhverfismál, hafnaraðstaða
og landrými fyrir stóriðju. Ljóst er
að allflestir Norðlendingar fylgjast
grannt með þróun
mála, enda um mikið
hagsmunamál að ræða.
Öllum athugunum
varðandi hagkvæmni
þess að reisa álverið
miðar vel áfram og enn
hefur ekkert komið
fram sem dregur úr
líkum þess að álverið
hefji starfsemi á næsta
áratug. Ég vil leyfa
mér að halda því fram
að það sé lífsspursmál
fyrir Norðlendinga að
álver rísi með tilheyr-
andi eflingu byggðar
og atvinnulífs. Slík framkvæmd er
einnig best fallin til að draga úr
þeirri neikvæðu búsetuþróun sem
verið hefur víða á Norðurlandi.
Höfuðborgarsvæðið styrkist á
kostnað landsbyggðar
Á undanförnum árum hefur þensl-
an á suðvesturhorninu sogað til sín
bæði fólk og fyrirtæki með tilheyr-
andi veikingu byggðar á lands-
byggðinni. Framleiðslufyrirtæki
fjarri Reykjavík hafa gefist upp
vegna hás flutningskostnaðar og í
flestum tilvikum hefur starfsemin
verið flutt á höfuðborgarsvæðið. Þá
er það nöturleg staðreynd að
Reykjavík skuli vera orðin kvóta-
hæsta byggðarlag á Íslandi eftir síð-
ustu fréttir um flutning Brims á
kvóta frá Akureyri til Reykjavíkur.
Sjávarplássin á landsbyggðinni eru í
dag aðeins svipur hjá sjón miðað við
það sem áður var þegar sjávarfangið
var hrygglengjan í atvinnustarfsemi
viðkomandi sveitarfélaga. Nú er
kvótinn farinn og það til Reykjavík-
ur! Þökk sé kvótakerfinu sem lagt
hefur fjölda byggðarlaga í rúst.
Þetta er veruleikinn sem við búum
við í dag sem full ástæða er til að
hafa áhyggjur af. Það er sárt að
horfa eftir fólki og störfum í tuga ef
ekki hundraða vís með tilheyrandi
verðfalli á fasteignum. Þess vegna
ber að fagna áhuga Alcoa á að
byggja álver í landi Bakka því skort
hefur verulega á að fyr-
irtæki væru tilbúin að
fjárfesta utan höf-
uðborgarsvæðisins. Þá
hefur bankakerfið ekki
heldur ýtt undir fjár-
festingar fyrirtækja á
landsbyggðinni, það er
utan einstakra svæða.
Reyndar má líka velta
því fyrir sér hvort
byggðastefna stjórn-
valda hafi ekki brugðist
þegar flestar skýrslur
sýna veikingu byggðar
á síðasta áratug utan
höfuðborgarsvæðisins,
það er sérstaklega utan þeirra
svæða þar sem álvera nýtur ekki við.
Því glögglega má sjá í nýrri skýrslu
Byggðastofnunnar um þróun hag-
vaxtar á Íslandi á tímabilinu 1998–
2004 að hagvöxtur utan höfuðborg-
arsvæðisins hefur aukist mest á
Vesturlandi og Austurlandi sem
skýrsluhöfundur rekur að mestu til
uppbyggingar stóriðju á svæðunum.
Utan þessara svæða ríkir ákveðin
stöðnun. Því er ljóst að starfsemi ál-
vers við Húsavík myndi gjörbreyta
öllu fyrir Norðlendinga með tilheyr-
andi uppbyggingu atvinnulífs á aust-
anverðu Norðurlandi, það er í Eyja-
firði og Þingeyjarsýslum. Því er
mikilvægt að íbúar þessara héraða
taki höndum saman í baráttu fyrir
álveri í landi Bakka þar sem sameig-
inlegir hagsmunir eru augljósir. Þá
er vert að hafa í huga að álver er
ekki bara álver eins og stundum má
ætla af málflutningi þeirra sem eru á
móti uppbyggingu álvera og benda
látlaust á eitthvað annað sem þeir
eiga erfitt með að skilgreina frekar,
enda oftast innihaldslaust hjal. Upp-
bygging álvera kallar á miklar
tekjur í formi skatta og aðstöðu-
gjalda auk þess að styrkja atvinnu-
lífið sem fyrir er. Auknar tekjur
sveitarfélaganna í Þingeyjarsýslum
og fjölgun íbúa gerðu sveitarfélög-
unum einnig betur kleift að standa
undir þjónustu við borgarana og um
leið að sækja fram á því sviði. Þá eru
tekjur þeirra sem starfa í álverum
almennt betri en gerist við sambæri-
leg störf á almenna vinnumark-
aðinum. Slík störf eru verðmæt og
ryðja láglaunastörfum í burtu.
Kosið til Alþingis
Í vor verða alþingiskosningar og
þá velja kjósendur 63 þingmenn til
setu á Alþingi næstu fjögur árin.
Kjósendur hafa val um hvaða
fulltrúar setjast á þing og því skiptir
hvert atkvæði miklu máli. Í kosning-
unum í vor er mikilvægt að kjós-
endur á Norðurlandi velji þá þing-
menn til setu á Alþingi sem styðja
uppbyggingu orkufreks iðnaðar, svo
sem áliðnaðar, á Norðurlandi. Gef-
um þeim frí í næstu kosningum sem
ekki vilja vinna við hlið okkar að
uppbyggingu atvinnulífs á Norður-
landi. Það er nóg komið af yfirlýs-
ingum um „eitthvað annað“, slíkur
málflutningur er gjaldþrota og inni-
haldslaus. Látum verkin heldur tala
og nýtum krafta þeirra sem vilja
byggja upp öflugt atvinnulíf okkur
til heilla. Álver á Norðurland!
Álver – góður kostur
Aðalsteinn Á. Baldursson
skrifar um álver í landi
Bakka við Húsavík
»Ég vil leyfa mér aðhalda því fram að
það sé lífsspursmál fyrir
Norðlendinga að álver
rísi með tilheyrandi efl-
ingu byggðar og at-
vinnulífs.
Aðalsteinn Árni
Baldursson
Höfundur er formaður Verkalýðs-
félags Húsavíkur og nágrennis.
ÞAÐ er þyngra en tárum taki
hvernig komið er fyrir akureyrsk-
um sjávarútvegi. Útgerðarfyr-
irtæki, sem um langan aldur var
tryggur vinnuveitandi 150–160 sjó-
manna sem búsettir voru á Ak-
ureyri auk fjölmargra lykilstarfs-
manna á skrifstofu sem skiluðu
drjúgum tekjum til
bæjarfélagsins, er
horfið á braut úr
bænum. Í einu vet-
fangi er áratuga upp-
byggingu og lífsstarfi
margra mætra
manna kastað fyrir
róða. Starfsum-
hverfið hjá fyrirtæk-
inu var um árabil
öruggt og Útgerð-
arfélag Akureyringa
um langan aldur einn
öflugasti hornsteinn
bæjarfélagsins. Á
þeim skamma tíma
sem liðinn er frá
þeim örlagadegi, í at-
vinnusögu bæjarins,
er Guðmundur Krist-
jánsson keypti Brim,
hefur hann „afrekað“
að reka eða flæma á
brott allar þær
áhafnir sem voru
starfandi hjá fyr-
irtækinu þegar hann keypti það,
að einni áhöfn undanskilinni.
Þeirri áhöfn getur vart fundist
sérlega fast land undir fótum hvað
varðar starfsöryggi sem síðustu
fulltrúar þeirra sjómanna sem
störfuðu hjá fyrirtækinu þegar
„sláturtíðin“ hófst. Breytingar á
skráningu skipa útgerðarinnar frá
Akureyri, skipa, sem borið hafa
nöfn sem samofin eru atvinnusögu
höfuðstaðar Norðurlands í áratugi
og gjörsamlega haldlaus uppgefin
ástæða brottflutningsins, eru að
mínu mati móðgun við alla sæmi-
lega réttsýna menn og í raun end-
anleg staðfesting á ömurlegum af-
leiðingum meingallaðra laga um
stjórnkerfi fiskveiða. Fyrir nokkru
leit ég inn á heimasíðu Brims HF
og þar bar að líta eftirfarandi
áherslur stjórnenda fyrirtækisins
um velferð, starfsgleði og starfs-
öryggi starfsmanna en þar stóð
meðal annars:
Að starfsfólk njóti virðingar í
samskiptum og jafnræðis í hví-
vetna óháð starfi, kynferði, upp-
runa eða viðhorfum.
Að starfsfólk búi við
hvetjandi, öruggar og
eftirsóknarverðar
starfsaðstæður. Eins
og sjá má eru þetta
lofsverð markmið og
til fyrirmyndar þótt
ég hafi reyndar
lúmskan grun um að
þau eigi uppruna sinn
að rekja til fyrrver-
andi stjórnenda og
eigenda fyrirtækisins.
Raunveruleikinn getur
í öllu falli ekki verið
öllu meira á skjön við
yfirlýst markmið hér
að ofan. Toppnum var
náð þegar forstjóri
fyrirtækisins birtist á
forsíðum blaðanna í
tilefni af því að útdeilt
var kaupauka til
starfsfólks upp á rúm-
ar 40 milljónir nú um
áramótin. Tók hann
þar við fallegum blómvendi úr
höndum þakklátra verkalýðsfor-
ingja. Þessi upphæð gæti í besta
falli numið 5–10% af þeim tekjum
Brims sem inn komu á síðasta
kvótaári vegna útleigu á veiði-
heimildum, en fyrirtækið á trúlega
Íslandsmet á því sviði þótt fleiri
geri hugsanlega tilkall til „titils-
ins“. Stór þáttur í rekstrinum felst
í því að leigja frá sér veiðiheim-
ildir upp á hundruð milljóna eða
réttara sagt milljarða sé til lengri
tíma litið. Stjórnendur Brims hafa
flestum öðrum fremur nýtt sér
ótæpilega öfugsnúna lagaheimild
sem hefur það í för með sér að
hafðar eru af starfsfólki fyrirtæk-
isins gífurlegar tekjur með því að
svipta sjómennina þeim möguleika
að veiða þann fisk sem skip þeirra
hafði heimildir til að veiða og fisk-
vinnslufólkið vinnunni sem skap-
ast hefði ef aflanum hefði verið
landað til vinnslunnar í stað þess
að leigja hann til annarra aðila
sem í sumum tilvikum hafa í raun
og veru engar forsendur til að
leigja til sín aflaheimildir. „Ó“lög
sem fela í sér fyrirkomulag sem
inniheldur með beinum hætti þær
brotalamir sem við blasa öllum
þeim sem til þekkja eru óásætt-
anleg og við slíkt verður ekki við
unað öllu lengur að óbreyttu.
Hversu lengi geta menn haldið því
fram án þess að roðna að um hag-
ræðingu í greininni sé að ræða?
Merking þessa margtuggna og
misnotaða hugtaks fer að verða
miklum vafa undirorpið. Hægt
væri að hafa mörg orð um hver
beri ábyrgð þessu sorgarferli, sem
ég vil kalla svo. Þar má kalla til
sögunnar ýmsa aðila að þáverandi
forráðamönnum bæjarins und-
anskildum. Þeir trúðu því miður á
sínum tíma sannfærandi fagurgala
og lygum upphaflegra kaupenda
og töldu sig vera að stuðla að upp-
byggingu atvinnulífs á Akureyri.
Aðrir aðilar sem að málinu hafa
komið í framhaldinu, eiga það
flestir sameiginlegt, að þar hefur
nakin gróðahyggjan setið í önd-
vegi án nokkurs tillits til framtíða-
hagsmuna míns kæra heimabæjar,
Akureyrar. Taki þeir til sín sem
það eiga og hafið skömm fyrir.
Þáttaskil
Árni Bjarnason skrifar um ak-
ureyrskan sjávarútveg
Árni Bjarnason
»Hversu lengigeta menn
haldið því fram
án þess að roðna
að um hagræð-
ingu í greininni
sé að ræða?
Höfundur er forseti Farmanna- og
fiskimannasambands Íslands og
Félags skipstjórnarmanna.
Barn sagði: Það var hrint mér.
Rétt væri: Mér var hrint (eða hrundið).
Gætum tungunnar
ÞEGAR Kvenréttindafélag Ís-
lands var stofnað fyrir réttum 100
árum þá var það einn aðalhvatinn
að stofnuninni að vinna að og ná
fram jafnrétti kynjanna í stjórn-
málum, eða stjórnmálajafnrétti
eins og það var nefnt í fyrstu
stefnuskránni. Á þeim tíma höfðu
konur mjög takmark-
aðan kosningarétt og
ekki kjörgengi á við
karla. Augljóslega
hefur mikið áunnist
og hafa öll þau form-
legu réttindi sem
Kvenréttindafélagið
vann að fyrstu starfs-
ár sín löngu verið
staðfest. Eftir stendur
að við eigum enn
langt í land með að ná
stjórnmálajafnrétti
kynjanna eins og hlut-
ur kynjanna á þingi, í
ríkisstjórn og stjórn-
um stjórnmálaflokkanna sýnir
glögglega og ljóst að miðað við
niðurstöður þeirra prófkjöra sem
þegar liggja fyrir, þá munum við
ekki heldur ná stjórnmálajafnrétti
hér á landi eftir kosningar næsta
vor.
Miðað við umræðuna innan
stjórnar Kvenréttindafélags Ís-
lands og í þjóðfélaginu almennt á
liðnu ári þá virðast allir íslenskir
stjórnmálaflokkar í svipaðri stöðu.
Í þeim er einfaldlega miklu auð-
veldara fyrir karla að fá framgang
í stjórnmálum, leiða flokk, leiða
lista og sitja í ríkisstjórn en konur.
Ég ætla þó ekki að halda því fram
að staða flokkanna sé nákvæmlega
eins hvað þetta varðar, en hún er
svipuð, og virðist hvergi það vera
sett í forgrunn að tryggja jöfn
hlutföll kynjanna í þingflokkum.
Miðað við umræðu frá síðustu upp-
stillingum fyrir kosningar þá virð-
ast flokkarnir leggja meira upp úr
að framboðslistarnir endurspegli
landsvæði í kjördæmunum en kyn-
in og er engin leið að skilja rök-
semdirnar fyrir slíkri forgangs-
röðun. T.d. kom upp
sú umræða eftir próf-
kjör Framsókn-
arflokksins í Suður-
kjördæmi að tryggja
þyrfti einstaklingi af
Suðurnesjum 3. sæti
listans, en ekki konu,
jafnvel þótt karlar
væru bæði í 1. og 2.
sæti. Þá virðist Fram-
sóknarflokkurinn eiga
erfitt með að koma
auga á eigin leiðtoga-
efni í hópi kvenna eins
og fleiri flokkar, þó að
því væri bjargað fyrir
horn á síðasta ári að helstu for-
svarsmenn flokksins væru ekki
eingöngu karlar. Það sama höfum
við margoft séð í Sjálfstæð-
isflokknum og horfi ég þar ekki
síst til hins almenna flokksmanns
sem virðist margur hver ekki telja
að pólitík sé fyrir konur, m.v. nið-
urstöðu prófkjöra. Kynjapólitíkin í
Samfylkingunni er okkur svo öllum
ofarlega í huga eftir lestur frá-
sagnar Stelpunnar frá Stokkseyri
af slíkri baráttu og vegna síðustu
hrókeringa formanna í flokknum.
Hvað varðar Vinstri græna þá er
það vissulega ánægjulegt að sjá
hina nauðsynlegu fléttureglu í
verki við uppröðun lista, þó hafa
verði í huga að slíkt regla nær
skammt þegar efstu menn listanna
eru yfirleitt karlmenn og það eru
aðeins þeir sem ná kjöri. Síðast en
ekki síst ber hér að nefna Frjáls-
lynda flokkinn, eða hóp innan
hans, sem virðist með engu móti
gera sér grein fyrir að kjósendur
við þingkosningar eru af báðum
kynjum. Og að til að ná stjórn-
málajafnrétti þá þurfa helstu leið-
togar flokkanna að vera bæði karl-
ar og konur.
Aðilar innan flokksins leyfðu sér
meira að segja að beita forræð-
ishyggju gagnvart sínum fremsta
stjórnmálamanni úr röðum kvenna.
Að ákveða að hún réði ekki við að
vera framkvæmdastjóri flokksins
um leið og hún ynni að eigin fram-
boði. Ég gæti ekki séð fyrir mér
að leiðandi karl í stjórnmálum
fengi nokkru sinni slíka meðferð,
hvorki fyrr né síðar. Þá tel ég að
Margrét Sverrisdóttir sé ein hæfi-
leikaríkasti stjórnmálamaðurinn á
Íslandi í dag og veit að þar eru
mér margir sammála eftir umræðu
síðustu mánaða. Margrét er þekkt
fyrir að setja sig vel inn í öll mál-
efni sem hún fjallar um, hún
stendur og fellur með þeim og gef-
ur ekki afslátt af neinu til að bæta
eigin stöðu. Einmitt eins og góðir
stjórnmálamenn eiga að vera. En
hvers vegna ná hennar samflokks-
menn ekki allir að sjá það? Skyldi
þar vera kynjapólitík á ferðinni
eða eru karlar bara að passa eigin
stóla eins og oft áður. Á Frjáls-
lyndi flokkurinn ekki að vera
flokkur sem höfðar til breiðs hóps
kjósenda af báðum kynjum? Þá
þarf hann að skipa bæði konum og
körlum í sína framvarðasveit. Ég
skora á alla áhugamenn um stjórn-
mál að fylgjast vel með kosningum
á næsta landsfundi Frjálslynda
flokksins því að í þeim getur flokk-
urinn gefið okkur almennum kjós-
endum, skilaboð um hvort hann er
flokkur þröngs hóps sem hundsar
kynjasjónarmið í pólitík eða hvort
flokkurinn viðurkennir að pólitík
sé líka fyrir konur.
Þrátt fyrir alla jafnréttisumræðu
liðinna ára, fögur fyrirheit og jafn-
réttisvilja ráðamanna eiga konur
undir högg að sækja í stjórn-
málum. Þær virðast eiga erfitt
uppdráttar í flestum flokkum og
flokkarnir virðast ekki ætla að
taka á þessu máli svo nægjanlegt
er til breytinga. Stjórnmálaflokkar
verða að átta sig á því að konur
eru ekki bara upp á punt. Þær eru
í stjórnmálum til að hafa áhrif.
Eftir hundrað ára jafnréttisstarf í
þessu þjóðfélagi sem lengst af var
leitt af Kvenréttindafélagi Íslands,
eigum við að vera komin lengra.
Eða ætlum við að taka 100 ár í
þetta í viðbót?
Pólitík og konur
Þorbjörg Inga Jónsdóttir
fjallar um kynjajafnrétti og
stjórnmálaflokka
» Þrátt fyrir alla jafn-réttisumræðu lið-
inna ára, fögur fyrirheit
og jafnréttisvilja ráða-
manna eiga konur undir
högg að sækja í stjórn-
málum.
Þorbjörg Inga
Jónsdóttir
Höfundur er hæstaréttarlögmaður í
Reykjavík og formaður Kvenrétt-
indafélags Íslands.