Náttúrufræðingurinn - 2004, Qupperneq 84

N áttúrufræðingurinn
1. mynd. Mikilfenglegt Eldborgahrctunið austan Hrafnagjár séð af bartni Almannagjár. Myndin gefur hugmynd um hið mikla
hraunflóð frá 13 Eldborgum, sem þekur um helming vatnasviðsins og meiri hlutann af botni Þingvallavatns. Ljóstn. Sigurgeir
Sigurjónsson.
sem eldrautt bláberjalyng og heið-
gulur víðir teygja sig upp hraun-
flákana og gefa fjöllunum nýjan
svip.
SöGUSTAÐUR OG
NÁTTÚRUUNDUR
Þingvallavatn er forsvið Þingvalla,
æðsta sögustaðar og helgistaðar
þjóðarinnar, eins og fjallahringur
Þingvallasveitar er baksvið þeirra.
Himinblátt og fiskiríkt Þingvallavatn
er þannig óaðskiljanlegur hluti af
mynd þjóðarinnar af Þingvöllum (2.
mynd). I tæru vatninu má sjá fæðuleit
og ástalíf silungsins með berum
augum. Það er mikið ævintýri að
standa hér, á mörkum austur- og
vesturhvels jarðar, og láta hrífast á
sjálfum staðnum þar sem líf og land
er enn í mótun.
Þingvellir eru íslensku þjóðinni
uppspretta ómældrar gleði, fegurðar
og upplifunar. Þingvallavatn er ein
helsta náttúruperla landsins og í röð
merkustu stöðuvatna jarðarinnar
vegna hins sérstaka lífríkis í hrauna-
kögruðu hyldýpisvatni norður
undir heimskautsbaug. Vatnið er
einstakur þáttur í menningararfi
þjóðarinnar vegna fjölbreytts lífríkis
og sérþróaðra veiðiaðferða kyn-
slóðanna sem með veiði sinni lögðu
grunn að lífvænni búsetu í fjalla- og
hraunaþröng sveitarinnar.
Mið-Atlantshafshryggurinn ligg-
ur um ísland og Þingvallasigdældin
er líkust því sem menn finna á
neðansjávarhryggjum. Hér geta
menn gengið þurrum fótum á
hátindi Atlantshafshryggjarins og
skoðað myndanir sem í rauninni
eiga heima á botni Atlantshafsins.
Þingvallasvæðið er því furðuverk á
landi. Þar birtist okkur fjölskrúðug-
ur sköpunarmáttur jarðarinnar, þar
sem andstæðumar mætast. Á Þing-
völlum sjást greinileg ummerki um
flekaskil milli Ameríku og Evrópu
því að grein þeirra liggur þar um.
Við Þingvallavatn mætast gróður
og dýralíf tveggja heimsálfa -
austurs og vesturs - og vatnið er
vettvangur þróunar nýrra tegunda.
Engan hafði órað fyrir því að fjórar
bleikjugerðir hefðu þróast á 10
þúsund ára ferli vatnsins. Það er
veraldamndur. Og fyrir nokkmm
ámm átti sér stað heimsviðburður á
sviði náttúmfræði. í Þingvallavatni
fannst áður óþekkt marfló sem lík-
lega hefur lifað þar af ísaldir, í
hellum í berginu undir ísnum,
hugsanlega í 10 milljón ár. Þetta er að
öllum líkindum elsta vatnadýr
landsins og eina helladýr Norður-
Evrópu. Samfelld saga lífs á svæðinu
spannar því milljónir ára.
ÞjÓÐGARÐURINN OG
H RAÐBRAUTIR
Vegir innan þjóðgarða em almennt
skipulagðir sem fjölskylduvænir
vegir, þar sem njóta má útsýnis og
fegurðar, en ekki hraðbrautir. Svo er
einnig um Kóngsveginn frá Gjá-
bakka að Laugarvatni, sem íslend-
ingar hafa farið í 1100 ár á ferðum
sínum til og frá Alþingi til uppsveita
Suðurlands. Frá honum séstMið-At-
lantshafshryggurinn bemm augum.
Á útsýnisstaðnum við Tintron, í 350
m h.y.s., stöndum við á hátindi Mið-
Atlantshafshryggjarins. Þetta er sá
staður þar sem hann sést til fulln-
ustu og brotalínur ytri sigdældar
Þingvallalægðarinnar sjást greini-
lega í Lyngdalsheiði að austan og í
Súlnabergi að vestan ásamt innri sig-
dældinni milli Hrafnagjár og
Almannagjár. Frá Tintron sést Eld-
borgahraunflóðið að norðan úr
hinum 13 eldborgum, en það rann
frá Hrafnabjörgum að Sogi að
82