Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit

Náttúrufræðingurinn - 2004, Qupperneq 90

Náttúrufræðingurinn - 2004, Qupperneq 90
Náttúrufræðingurinn fyrir arfleifð sinni tekur þátt í slíkum spellvirkjum. Sumar atvinnugreinar auka um stund auðæfi sín. En ef þær draga jafnframt úr ánægju fólks af að ferðast um náttúru síns eigin lands og rýra listrænt gildi hennar svo að htin blæs hvorki skáldum né listmálurum lengur anda í brjóst, eru þær eins og stífla í slagæð þjóðarinnar. Þær deyfa þjóðarvitund næstu kynslóða og spilla jarðveginum þar sem ættjarðar- ástin á að eiga sínar dýpstu rætur. Vemdun sérstæðrar náttúm í sinni upprunalegu fegurð er nauðsyn sem á ekkert skylt við tilfinningasemi. Eyðing náttúmnnar fyrir skjót- fenginn ávinning vitnar um skamm- sýni, siðleysi og skort á virðingu fyrir henni. Náttúra Þingvallasvæðisins er ein- stæð. Vistkerfi lands og vatns tengjast og mynda eina órofa heild. Tekist hefur að sýna hve vel jarðfræði, vatnsferill og lífríki vinna saman eða m.ö.o. hvemig lífrænir og ólífrænir þættir tengjast órofa böndum og mynda sjálft vistkerfið. Nýjustu vísindaaðferðum hefur verið beitt til að fylgjast með rennsli vatnsins úr Langjökli í heita vatnið í Henglinum. Mælingar á aðstreymi vatns í Þing- vallavatn og á vatnshag þess tengja 10. mynd. Tjarnarnálin er aðal búsvæði silableikjunnar, sem er vinsælt bleikju- afbrigði til veiði. Stofnstærð mældist 37 tonn. Sílableikjan beitir sér nær eingöngu áfullorðin hornsíli til fæðu, en þau byggja sér hreiður í tjarnarnálinni. Stofnstærð þeirra mældist 50 tonn. Með vaxandi niturmagni eykst einnig framleiðsla jurtasvifs með þeim afleiðingum að það dregur úr birtu í vatnsbolnum. Gróður- belti vatnsins skortir þá Ijós til gróðurs og færast upp á við. Búsvæði stlableikju og hornstta rýrna og hverfa með tímanum. Samanburður við rannsóknir Bjarna Sæmundssonar frá 1895 sýna að dýpstu tnörk tjarnarnálar hafa færst upp utn 7 m, úr 37 í 30 m dýpi eða utn 20% vegna þverrandi birtu. Fjöltnargar erlendar rannsóknir lýsa slíkri þróun. (Ljósmynd: Karl Gunnarsson. Úr bókinni Þingvalla- vatn. Undraheimur i rnótun). hina ýmsu þætti saman. Fjölbreytni lífríkisins í þessu hraunakögraða vatni norður undir heimskautsbaug er ævintýri sem hefur þróast á tíu þúsund ára ferli þess. íslenska þjóðin hefur ekki gert sér nægilega grein fyrir uppruna Þing- vallasvæðisins og sérstöðu náttúr- unnar. Það er sagan sem hefur fram til þessa varpað frægðarljóma á stað- inn. Eftir rannsóknir og kynningar- starfsemi í þrjá áratugi hefur nú verið sýnt fram á að Þingvellir, Þingvalla- vatn og vatnasviðið er ein heild og einstæð náttúmperla sem verður að halda óspilltri. Þakkir Mér er sönn ánægja að þakka öllum, sem unnu að Þingvallarannsóknum, alls 50 manns. Með frábærri samvinnu tókst okkur að skapa heildarsýn á Þingvallavatn og vatnasvið þess, sem á fáa sinn líka, ef nokkra. Okkur tókst að tengja lífríki þessa hraunakögraða vatns frá þörungum í fisk við ólífræna þætti umhverfisins, eins og efna-, eðlis- og jarðfræði og veður. ÍTAREFNI Helstu heimildir fyrir þá sem vilja kynna sér nánar rannsóknir á Þingvallavatni, Mývatni og öðrum lágarktískum og lágalpínskum vötnum: Arnþór Garðarsson og Árni Einarsson (ritstjórar) 1991. Náttúra Mývatns. Hið íslenska náttúrufræðifélag, Reykjavík. 372 bls. Goldman, C.R. 2000. Four decades of change in two subalpine lakes. Baldi lecture. Soc. Int. Limnologiae. 27: 7-26. Pétur M. Jónasson (ritstjóri) 1979. Ecology of eutrophic, subarctic Lake Mývatn and the River Laxá. Oikos 32: 1-308. Pétur M. Jónasson (ritstjóri) 1992. Ecology of oligotrophic, subarctic Thingvallavatn. Oikos 64:1-439. Pétur M. Jónasson og Páll Hersteinsson (ritstjórar) 2002. Þingvallavatn. Undraheimur í mótun. Mál og menning, Reykjavík. 303 bls. PÓSTFANG HÖFUNDAR / AUTHOR’S ADDRESS Pétur M. Jónasson Freshwater-Biological Laboratory University of Copenhagen 51 Helsingorgade 3400 DK 3400 Hillerod Denmark pmjonasson@bi.ku.dk UM HÖFUNDINN Pétur M. Jónasson (f. 1920) lauk magistersprófi frá háskólanum í Kaupmannahöfn 1952 og var styrkþegi Danska vísindaráðsins 1953-1957. Árið 1956 hóf hann að kenna vatnalíffræði við Hafnarháskóla, lauk doktorsprófi 1972 og var skipaður prófessor í vatnalíffræði við Kaupmannahafnarháskóla 1977. Pétur er félagi í ýmsum samtökum fræðimanna, þ.á.m. vísindaakademíum Dana og Norðmanna og Vísindafélagi íslendinga. Hann var um tíma formaður Alþjóðafélags vatnalíffræðinga og Hins íslenska fræðafélags í Kaupmannannahöfn. Á íslandi er Pétur kunnastur fyrir rannsóknir sínar og samstarfsmanna sinna á lífríki Mývatns og Þingvallavatns og hafa niðurstöður þeirra m.a. verið birtar á íslensku, nú síðast í bókinni Þingvallavatn. Undraheimur í mótun, sem Mál og menning eaf út 2002 í ritstjórn þeirra Péturs og Páls Hersteinssonar. Bókin hlaut lslensku bókmenntaverðlaunin árið 2002. Pétur M. Jónasson var sæmdur heiðursdoktorsnafnbót við Háskóla íslands árið 2001. 88
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.