Náttúrufræðingurinn - 1959, Síða 30

92
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
vísindamenn Sovétríkjanna, verkfræðingar og verkamenn, sem báni
sigurorð af stéttarbræðrum sínum í öðrum löndum í hinu friðsam-
lega kapphlaupi á þessu sviði vísinda og tækni.
Árangur okkar er engin tilviljun. Fyrir næstum 80 árum bjó rúss-
neski vísindamaðurinn Kibaltsits ii 1 fyrstu gerðina af útblástui's-
knúinni geimflaug (geimfari, tundurflugvél), og fyrir röskum 50
árum, þ. e. árið 1903, fór óþekktur eðlisfræðikennari í Kaluga,
Tsiolkovski, að vinna að fræðikenningunni um blástursknúin geim-
för (tundurflaugar). Tsiolkovski skapaði þessa fræðikenningu, og
á henni hvíla allar síðari rannsóknir og tæknilegir útreikningar á
þessu sviði.
En nú skulum við snúa okkur að því, sem liggur nær.
Allir vita, að hlutir, sem kastað er á loít, hrajia aftur til jarðar.
En er þetta nú áreiðanlegt? Snúa allir hlutir aftur til jarðar?
Himinaflfræðin kennir, að hlutur, sem er hafinn nægilega hátt
upp frá yfirborði jarðar, ujjj) fyrir endamörk hins þétta gufuhvolfs
og nær hæfilega miklum hraða í lárétta stefnu, muni ekki lramar
snúa aftur til jarðar. Við skulum gera ráð i'yrir að við höfum kom-
ið einhverjum hlut í 300 km hæð frá jörðu. Við skulum setja hann
af stað með 7,7 km/sek hraða. bessi hlutur fer þá að ganga um-
liverfis jörðu í 300 km íjarlægð, og fer eftir hringlaga braut. Ef
gufuhvolf jarðar truflaði ekki förina, ef engar hömlur væru lagðar
á hreyfingu hlutarins, mundi hann snúast um jörðina um alla ei-
lífð, verða að eilílum fylgihnetti hennar. Þessi hreyfing krefst engi'-
ar vinnu, hún þarfnast ekki neins eldsneytis, lnin verður sjálfvirk
eins og hreyfing tunglsins um jörðu eða jarðarinnar umhverfis sól-
ina. Þessi fylgihnöttur jarðar brýzt þá undan yfirráðum okkar og
fer að lögmálum himintunglanna. Þennan hraða, 7,7 km/sek, eða
segjum 8 km/sek, getum við til hægðarauka kallað fyrsta geim-
hraðastig.
Og þegar við tökum lilut, sem kominn er í 300 km hæð, og auk-
um ferðina á honum úr 7,7 km/sek í t. d. 8,2 km/sek, þá fer þessi
fylgihnöttur jarðarinnar ekki fengur eftir hringlaga braut, held-
ur mundi hann reika umhverfis jörðu eftir sporöskjulagaðri braut
(ellipsu), þ. e. a. s. fylgihnötturinn mundi um nokkurt skeið vera
að fjarlægjast jörðu, þar til hann væri kominn í mestu fjarlægð
sína — að þeim punkti, sem kallast jarðfirrð (apogeum) — þá fer
hann aftur að nálgast jörðu og keinst næst henni á þeim stað braut-