Náttúrufræðingurinn - 1959, Blaðsíða 50

112
NÁTTÚRUFRÆÐIN GURINN
hagnýtum atriðum í jarðfræði svæðisins. An efa liafa höfundarnir safnað
miklum fróðleik, sem þeir treystust ekki til að konta íyrir á kortinu og myndi
það mikið auka gildi kortsins ef þeir kæmu honurn á framfæri i íylgiriti.
Ég vil hér að lokum ræða nokkuð um eitt fræðilegt atriði, sem kortið gef-
ur rangar liugmyndir um. Á jökultímanum (íslausu skeiði) breiddust mikil
grágrýtishraun ylir Rcykjavíkursvæðið og víðar. Þessi lög mynda 50—100 m
þykka en mikið eydda plötu, sem er berggrunnurinn á svo til öllu Seltjarnar-
nesi og víðast nærlendis. Undir grágrýtinu er svo eldra berg og er þar sér í
lagi um það að ræða, sem á kortinu er kallað „fornt blágrýti og grágrýti" og
táknað er með grænum lit. En slíkir grænir blettir, sem gefa jtá til kynna að
eldra bergið gægist fram á yíirborði, eru allvíða á kortinu, Jtar sem Jreir ciga
ekki að vera. Tveir grænir blettir eru i Oskjuhlíðinni, sem er algerlega úr
yngra grágrýtinu. í Fífuhvammi er grænn blettur, jtar sem ekki sést fast
berg, lieldur malarslétta jrakin ræktuðu landi. Þarna gæti græni liturinn tákn-
að ræktað land, sem annars er ekki auðkennt á kortinu. Grænir blettir eru
ranglega settir: Norðan við Rauðavatn, í Vatnsendaheiði, á 3 stöðum nálægt
Hólmsárnafninu og örsmáir grænir blettir og grænar rendur, sem helzt virð-
ast vera gallar við litamót, eru víða á grágrýtissvæðinu, jiar sem eldra berg
kemur ekki í ljós. Þá cru grænir blettir austur og norður af Miðdal, jrar sem
ég tel eiga að sýna ungt grágrýti; en þetta er við jaðar grágrýtissvæðisins og
ég hel rekið mig á Jrað, að erfilt getur verið að greina þar ungt grágrýti frá
eldra berginu.
Lyklafell er sýnt með grænum lit; Það tel ég ekki gert úr eldra berginu.
Það er gert úr mjög fersku basalti, nokkuð óreglulegum hraunlögiim með
ntiklu gjailívafi og neðst í Jjví er unglegt móberg með kastkúlum (bombum).
Sennilega er fellið leifar eldstöðva frá tímum unga grágrýtisins.
Ég hef tekið el'tir einstaka bletti á kortinu með ókennilegum lit þar setn
táknlitir hafa ef til vill blandast saman. Nefni ég sérstaklega suðausturstrand-
ræmu Viðeyjar og blett um 500 m suður af Hafravatni.
Loks vil ég benda á það, að líparít iiefur meiri útbreiðslu í Grímmannsfelli
en kortið sýnir. Þessi bergtegund myndar þykki lag í norðvesturhorni fellsins.
Trausti Einarsson.