Náttúrufræðingurinn - 1959, Síða 31

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
93
arinnar, sem nefnist jarðnánd (perigeum). Því meiri sem upphaf-
legi hringfararhraðinn er, því teygðari verður sporbraut gervi-
hnattarins — og því fjarlægari verður jarðfirrðin. Sé byrjunarhrað-
inn 11,2 km/sek, nær gervihnötturinn 400.000 km hæð, þ. e. a. s.
meiri fjarlægð frá jörðu en tunglið, og gæti rekist á það ef svo bæri
undir. Með þessum hraða, 11,2 km/sek, mundi gervihnötturinn
segja að fullu skilið við yfirráðasvæði jarðarinnar og skjótast út í
stjörnugeiminn eftir lieygbogamyndaðri braut (parabólu). Þá hætt-
ir hann líka að vera fylgihnöttur jarðarinnar. Þess vegna er þessi
hraði, þ. e. 11,2 km/sek, kallaður annað geimhraðastig.
Næsta hraðastig er 16,7 km/sek, en það er viðskilnaðarhraði við
endimörk yfirráðasvæðis
jarðarinnar í ákveðna
stefnu. Þessi hraði gerir
hlutum kleift að sigrast
á sjálfu aðdráttarafli sól-
arinnar og leita út úr sól-
kerfinu út á víðerni al-
heimsins. Það nefnist
þriðja geimhraðastig.
Risar þeir, sem við
lásum um í bernsku í
ævintýrunum, gátu rifið
upp tré með rótum og
slöngvað björgum, en
enginn þeirra var þó svo
öflugur, að hann gæti
I. mynd. Lögun brautarinnar fer eftir byrjun- slöngvað steini með svo
arhraða eldflaugarinnar. mikið sem fyrsta geim-
hraðastigi. Allt fram á
miðja 20. öld var baron von Munchausen einn um hituna, en eftir
1950 liafa vísindamenn, verkfræðingar og verkamenn breytt kynja-
sögu hans í staðreynd.
Eins og við höfum þegar minnzt á, þarf eldflaugatækni til að
fljúga úr aðdráttarsviði jarðarinnar, en þessi tækni hvílir á hinu
svonefnda lögmáli afturkastsins (átak og gagntak). Þegar kúlu er
skotið úr byssu, verður öxl skyttunnar fyrir höggi, það er afturkast
byssunnar — fallbyssan rennur aftur á bak eftir að skotinu hel'ur
HRINGUR
VUGUR