Náttúrufræðingurinn - 1959, Blaðsíða 18

80
NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
Á gröl: þeina er hvít marmarastytta eítir Thorvaldsen. Hún heitir
Vonin. Hinn 6. maí s. 1. var hins mikla brautryðjanda náttúruvís-
indanna minnzt víða um heim og mjög að verðleikum. Margt get-
um við enn af honum lært og framar öllu þá auðmýkt gagnvart
sköpunarverkinu, sem taumlaus tæknidýrkun er sem óðast að fyr-
irgera. Alexander von Humboldt er einn þeirra andans jöfra, sem
menning okkar hefur ekki ráð á að gleyma.
Eysteinn Tryggvason:
Hraði jarðskjálftabylgja í jarðskorpunni
undir Islandi
Eitt sinn var álitið, að jörðin væri svo samansett, að yzt væri til-
tölulega þunn skurn úr storknuðu bergi, en þar undir væri bráðið
berg, er fyllti mestan hluta jarðarkúlunnar. Þessi skoðun byggð-
ist einkum á vitneskju manna um eldgos og var þá talið, að hraun
það, sem kemur upp á yfirborð jarðar í eldgosum væri komið úr
eldleðju þeirri, sem fyllti jörðina hið innra.
Jarðskjálftarannsóknir síðustu áratuga hafa leitt í ljós, að mik-
ill hluti jarðarinnar hagar sér sem fast efni gagnvart bylgjuhreyf-
ingum jarðskjálfta. Fljótandi efni finnst fyrst á 2900 km dýpi. Ekki
er þó allt þetta fasta lag nefnt jarðskorpa, heldjur er }dví skipt eftir
eðliseiginleikum í jarðskorpu og möttul. Það er nokkuð misjafnt
hve þykka menn telja jarðskorpuna, en frá sjónarmiði jarðskjálfta-
fræðinnar er eðlilegt að setja neðri mörk hennar við flöt þann, sem
kenndur er við jarðskjálftafræðinginn Mohorovicic (Mohorovicic
discontinuity). Þar verður áberandi snögg breyting á hraða jarð-
skjálftabylgja. Fyrir neðan þetta lag er hraði langbylgja 8.0—8.2
km/sek, en ofan þess, í jarðskorpnnni, er jiessi hraði allmismunandi
eftir því hvar á jörðinni er mælt.