Menntamál - 01.08.1957, Blaðsíða 10

104
MENNTAMÁL
þegar ekki verður lengur neinn óskólagenginn maður á
lslandi,“ minnir mig, að eitt sinn hrykki upp úr Sigurði
skólameistara. Og írskur prófessor, sem hér var eitt sinn
á ferð og hafði mikið unnið að því í heimalandi sínu að
safna sögnum af vörum ómenntaðra alþýðumanna, lét þess
oft getið, er hann hafði sagt eftir þeim einhverja sögu,
að sögumaður hefði verið „very intelligent“ (mjög gáf-
aður), og bætti þá stundum við, glettnislega, að hann hefði
heldur aldrei komið í skóla!
Sannleikurinn er sá, að þekkingin getur fengizt á kostn-
að skynseminnar. Skólanámið getur sljóvgað athyglina
í stað þess að glæða hana, ef ekki er að gáð. Rousseau
segir einhvers staðar í sinni öfgakenndu snilli: „Barn,
sem les, hugsar ekki. Það bara les, lærir orð.“ Hér eru auð-
vitað ýkjur. En allt skólanám og bóknám felur í sér þá
hættu, að menn læri orð, án þess að þeir geri sér nægilega
grein fyrir þeim veruleika, sem að baki býr. Þekkingin
verður lærð, en ekki lifuð. Það er þessi óraunverulega
þekking, sem verður til þess, að menn halda, að þeir viti
meira en þeir vita. Þeir fara að dæma um það, sem þeir
eru ekki dómbærir á. Það er þessi hálfmenntun, sem
skapar þann yfirborðsbrag, sem ýmsir þykjast kenna í
fari nútímans. Það er því mjög mikilvægt í allri kennslu,
að kennarar geri sér far um að ganga úr skugga um, að
nemendur skynji raunverulega og skilji það, sem um er
fjallað.
Vandi — ábyrgö — vegsemd. Vandi kennara er ekki
lítill, og margt þarf til að vera góður kennari. Þekkingin
ein hrekkur skammt, þó að hún sé nauðsynleg. Kennari
verður að vera óeigingjarn í starfi. Hann verður að gefa
óspart af sjálfum sér. Nemendur þurfa helzt að finna, að
hann njóti þess að veita. Þá verður kennari að vera gædd-
ur skilningsgleði, þarf að fyllast heilögum fögnuði yfir því
að skynja og skýra samhengi hlutanna. Og jafnframt þarf
hann að eiga furðugáfuna, hæfileikann til að undrast og