Hugur - 01.01.1989, Síða 39

HUGUR
ÍNGIMAR INGIMARSSON
bara að Heidegger skjátlast. Fjórða útgáfan samræmist ekki
hinum þremur, til þess þyrfti að orða hana svona: „Ekkert cr
nema hægt sé að spyrja og svara spurningunni hversvegna um
það.“ Heidegger hefur aftur á móti látið setninguna „ekkert er
án hversvegna“ þýða: „ekkert er nema það geti spurt spurning-
arinnar hversvegna um sjálft sig“ og að sjálfsögðu fellur rósin
ekki undir svo þrönga reglu. Það eina sem Heidegger hefur því
leitt í ljós eru þau augljósu sannindi að menn hugsa en rósir
ekki. Þverstæða Heideggers er því ekkert annað en skilnings-
leysi hans sjálfs.
Hér þarf að staldra við því Heidegger er að reyna að sýna
fram á hið gagnstæða þótt ótrúlegt sé: það sem er sameiginlegt
með manni og rós. Ilann segir að reglan um að ekkert sé án þess
að hægt sé að gefa fyrir því ástæðu gildi um rósina en ekki
fyrir hana. Það er að segja: Það gildir um hana í þeim mæli sem
hún er viðfangsefni okkar, en ekki fyrir hana í þeim mæli sem
hún er ein og sér og aðeins rós.36
Það sem Heidegger er að gefa til kynna er að reglan um
einhlíta ástæðu eigi vissulcga fyllilega við um hugsun um hluti,
sem er jú svið skynseminnar, þessa harðvítuga andstæðings
eiginlegrar hugsunar sem hann kallar svo. Sérhver hlutur sem
kemur fyrir andspænis vitundinni hlýtur að eiga sér ástæðu.
Mikilvægi dulhyggjuskáldsins er aftur á móti fólgið í því að
það talar ekki um rósina andspænis sjálfinu heldur eina og sér.
Skáldið láti hana í friði, hún fái að vera hún sjálf. Það sé ekki
gerð tilraun til að gera hana að viðfangsefni. Þannig losni hún
undan kröfu þeirrar hugsunar sem einblíni á hlutina og það
verkefni að leggja þá fyrir. Fyrir skáldinu sé rósin án tengsla
við ástæðuna segir Heidegger, án tengsla sem spyrji um og
ætlist til skýringa.37
Skáldið lætur ástæðuna eiga sig: rósin er ekki viðfangsefni
hugsandi veru heldur það sem er í sjálfu sér. Dulspekiskáldið
hefur þannig uppgötvað afar mikilvægan vettvang handan
áhrifasviðs frumsetningarinnar um að ekkert sé án þess að hægt
sé að gefa á því fullnaðarskýringu. Mikilvægið felst í að á þess-
um vettvangi á hugsunaraðferð hefðbundinnar frumspeki ein-
faldlega ekki við. Þar eru engin viðfangsefni heldur aðeins
36 Sama rit, bls. 73.
37 Samarit, bls. 78-79.
37