Fréttablaðið - 01.07.2011, Blaðsíða 18

18 1. júlí 2011 FÖSTUDAGUR
Það fyrirkomulag sem viðhaft er við ákærur og dómsmál
á hendur ráðherrum hérlendis
og í nokkrum nágrannalanda
virkar hvorki sérlega rökrétt né
raunar sérlega geðslegt. Hvorki
ákæruferlið né dómsferlið sam-
ræmast hugmyndum um hvern-
ig best skuli staðið að slíkum
málum innan réttarkerfisins.
Betra væri að hafa eitt dóms-
kerfi í landinu en tvö.
Það vald að ákæra ráðherra
er nú lagt í hendur þingmönn-
um, sem standa þá frammi
fyrir því að ákveða hvort fyrr-
verandi samstarfsfélagar, sam-
herjar og andstæðingar þeirra
eigi að vera sóttir til saka fyrir
embættisbrot og hugsanlega
fara í fangelsi. Það ber ekki að
skilja sem svo að þeim sé að
slíkri ákvarðanatöku einhver
vorkunn; þingmönnum er ekki
vorkunn að neinu, þeir velja
sér starfsvettvang. Hins vegar
má eðlilega efast um hvort
þingmenn séu til þessa verks
hæfastir og líklegasta svar-
ið við þeirri spurningu er nei.
Á sama hátt og ef sækja ætti
mál á hendur dómara væri það
vond hugmynd að láta kaffi-
stofufélaga hans til margra ára
dæma í málinu.
Mun hyggilegri leið væri
að láta þingið eða nefnd á
þess vegum heimila, eða jafn-
vel fyrirskipa, rannsókn á því
hvort ráðherra hefði brotið
af sér í starfi. Það væri svo
í höndum sérstaks saksókn-
ara, eða jafnvel einfaldlega
ríkissaksóknara, að rannsaka
málið og höfða málsókn ef
hann sæi ástæðu til þess. Það
verður nefnilega ekki vel séð
hvers vegna þörf er á sérstöku
ákæruferli og ákæruembætti
þegar kemur að brotum tiltek-
inna embættismanna ríkisins.
Ekki þykir ástæða til að búa
til sérstakt réttarkerfi fyrir
þingmenn eða dómara. Enda
má eðlilega spyrja sig hvort
slík ad-hoc saksóknaraembætti
séu virkilega líklegust til að ná
þeim árangri sem af þeim er
ætlast.
Með nákvæmlega sama hætti
má velta upp þeirri grundvall-
arspurningu hvort hyggilegt
sé að koma upp sérdómstól,
úrskurðum hvers verður ekki
áfrýjað, fyrir þessa einu tegund
dómsmála. Það er vart nauð-
synlegt.
Venjulega dómskerfið okkar
hefur getað dæmt þingmenn til
fangelsisvistar, vikið dómurum
úr embætti og úrskurðað að lög
sem Alþingi hefur sett brjóti
í bága við stjórnarskrá. Ekki
verður séð hvers vegna það ætti
ekki að ráða við að skera úr um
hvort ráðherrar hafi brotið lög
um ráðherraábyrgð.
Af fimmtán dómurum Lands-
dóms eru sjö hæstaréttardóm-
arar og átta kjörnir af Alþingi.
Þessi uppsetning á sér, líkt og
svo margt annað í íslenskri
stjórnskipan, norræna fyrir-
mynd. Danski Ríkisrétturinn
er skipaður þrjátíu dómurum,
þar af er helmingur þingkjör-
inn. Þetta fyrirkomulag á rætur
sínar að rekja til konungs-
veldisins og átti á sínum tíma
að styrkja vald þingsins gagn-
vart embættismönnum kon-
ungs. Í seinni tíð hafa þau rök
verið notuð að þingkjörnu full-
trúarnir geti lagt mat á hinar
pólitísku hliðar málsins þegar
meta á hvort ráðherrar hafi
brugðist skyldum sínum. Þeir
séu því svipaðir kviðdómend-
um eða sérfróðum meðdóms-
mönnum. Það verður þó ekki
séð að í gegnum tíðina hafi þeir
sem valdir hafi verið í Lands-
dóm endilega búið yfir mikilli
reynslu af stjórnmálum eða
haft sérstaka innsýn í pólitísk
störf ráðherra. Og án þess að
það sé eini mælikvarðinn þá
virðist ekki vera sem sakborn-
ingurinn í Landsdómi virðist
telja að þingkjörnu fulltrúarnir
tryggi sérstaklega réttaröryggi
sitt.
Dómum Landsdóms verður
ekki áfrýjað, sem er ekkert sér-
stakt út frá mannréttindasjón-
armiðum. Raunar ber að taka
það fram að Mannréttindadóm-
stóll Evrópu hefur dæmt á þá
leið að landsdómsfyrirkomulag-
ið eins og það er sett upp í Dan-
mörku gangi upp.
En þótt eitthvað haldi vatni
þýðir það ekki að það sé gott.
Eða að ekki sé hægt að gera það
sama mun betur.
Ekkert er athugavert við það
að sett séu lög um ábyrgð ráð-
herra eða annarra embættis-
manna og að fyrir brot á þeim
lögum geti menn verið sóttir
til saka og dæmdir. Hins vegar
væri hreinlegra og heppilegra
að um þau mál giltu sömu regl-
ur og um brot á öllum öðrum
lögum, þannig að rannsakað,
saksótt væri innan sama rétt-
arkerfisins og ef um um önnur
brot væri að ræða. Það þarf
ekki sérstakt dómskerfi fyrir
eina tegund lögbrots eins hóps
manna.
Dómskerfi nr. 2
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Í DAG
Það vald að ákæra ráðherra er nú lagt
í hendur þingmönnum, sem standa
þá frammi fyrir því að ákveða hvort
fyrrverandi samstarfsfélagar, samherjar og and-
stæðingar þeirra eigi að vera sóttir til saka fyrir
embættisbrot og hugsanlega fara í fangelsi.
Á mánudaginn 27. júní síðastlið-inn urðu tímamót í því ferli
sem hófst þegar Alþingi Íslend-
inga samþykkti að fela ríkisstjórn
að sækja um aðild að Evrópusam-
bandinu. Þá hófust eiginlegar
aðildarviðræður um fyrstu fjóra
samningskaflana. Viðræðurnar
fóru vel af stað því þegar á fyrsta
degi var lokið viðræðum um tvo
kafla, menntun og menningu, og
um vísindi og rannsóknir.
Mikilvæg málefnasvið
Þessir samningskaflar fjalla um
mikilvæg málefnasvið á Íslandi
því hér sem annars staðar leggja
menntun og menning, vísindi og
rannsóknir grunninn að framþró-
un, fjölgun starfa, sköpun verð-
mæta og samfélagslegri velferð.
Í gegnum EES-samstarfið hafa
Íslendingar átt hlutdeild í sam-
vinnu Evrópuríkjanna á þessum
sviðum í gegnum áætlanir ESB.
Þúsundir íslenskra kennara,
nemenda, vísindamanna og ung-
menna hafa á sl. 17 árum tekið
virkan þátt í rannsóknaverkefn-
um, nemenda- og kennaraskipt-
um, skólaheimsóknum, samstarfi
um þróun námsefnis og í marg-
víslegu menningarsamstarfi svo
dæmi séu nefnd. Aðild að ESB
myndi treysta enn frekar þessa
samvinnu.
Aukinn skilningur
Á síðustu sjö mánuðum hafa sér-
fræðingar Íslands og Evrópusam-
bandsins borið saman bækur um
lög og reglur í mismunandi mála-
flokkum til að afmarka betur hvað
semja þarf um. Í þessari rýni-
vinnu hefur komið í ljós að Ísland
stendur vel að vígi. Í gegnum
þátttöku okkar í EES- og Schen-
gen-samstarfinu höfum við þegar
tekið upp í íslensk lög meirihluta
af þeim lagaköflum ESB sem nú
eru til umræðu. Af aðild Íslands
að Sameinuðu þjóðunum, Atlants-
hafsbandalaginu, EFTA, Evrópu-
ráðinu og ýmsum svæðisbundnum
samtökum leiðir að löggjöf okkar
og hefðir eru um flest afar lík því
sem gerist hjá Evrópusambands-
ríkjunum. Sú staðreynd að sér-
fræðingar okkar hafa uppskorið
lof af hálfu framkvæmdastjórnar
ESB fyrir þekkingu og fag-
mennsku er sömuleiðis gott vega-
nesti inn í viðræðurnar. Í gegn-
um þessar viðræður hefur verið
safnað saman og gerð grein fyrir
umfangsmiklum upplýsingum
um íslenska löggjöf á lykilsviðum
samfélagsins og hefur þessi vinna
m.a. aukið skilning viðsemjenda
okkar á stöðu íslensks samfélags
meðal Evrópuþjóða.
Vandasamar viðræður
En þó að löggjöf Íslands og ESB
sé um margt lík er engu að síður
verk að vinna í þeim málefnasvið-
um sem standa utan EES-samn-
ingsins, einkum í sjávarútvegi,
landbúnaði, í byggða- og atvinnu-
málum og að hluta til í umhverf-
ismálum. Það verður ekki auðvelt
að ná fram hagfelldri niðurstöðu
í öllum þessu málaflokkum og það
mun krefjast atorku og útsjónar-
semi að sannfæra Evrópusam-
bandsríkin 27 um að Ísland þurfi
að fá fram ákveðnar sérlausnir
sem taki tillit til aðstæðna hér.
Samninganefnd Íslands og þeir
samningahópar sem vinna með
henni vinna nú hörðum höndum
að því að móta ítarlega samnings-
afstöðu Íslands á grunni samn-
ingsmarkmiða Alþingis og líta
til fordæma fyrir sérlausnum í
aðildarsamningum annarra ríkja.
Ekki er samið um alla samnings-
kaflana 35 samtímis heldur velt-
ur það á framvindu undirbúnings
bæði hér heima og í Evrópu hvaða
kaflar eru opnaðir og í hvaða röð.
Þátttaka hagsmunaaðila
Það skipulag sem sett var á fót í
upphafi aðildarferlisins og lagt
var upp með í áliti meirihluta
utanríkismálanefndar Alþingis
hefur reynst vel. Í samninganefnd
Íslands eiga sæti 18 einstakling-
ar, níu karlar og níu konur. Undir
samninganefndinni starfa tíu
samningahópar um einstök mál-
efnasvið. Fulltrúar stjórnsýsl-
unnar, stofnana, hlutaðeigandi
hagsmunaaðila og frjálsra félaga-
samtaka eiga sæti í samningahóp-
unum og hafa tekið virkan þátt í
efnislegum undirbúningi fyrir
samninga um mál sem þau varða.
Fulltrúar sjómanna og útvegs-
manna eiga t.d. sæti í samninga-
hópi um sjávarútvegsmál, fulltrú-
ar bænda og neytenda eiga sæti
í samningahópi um landbúnað-
armál og fulltrúar sveitarfélaga
eiga sína fulltrúa í hópnum um
byggðamál og atvinnuuppbygg-
ingu. Þetta tryggir breiða þátt-
töku í því veigamikla verkefni
sem aðildarviðræður við Evr-
ópusambandið er. Alþingi gegnir
einnig lykilhlutverki í öllu ferl-
inu, þar sem fjallað er um allt sem
formlega er lagt fram í viðræðun-
um af Íslands hálfu með viðeig-
andi hætti innan þingsins.
Lokaorð
Hlutverk okkar í samninganefnd-
inni er skýrt: Að ná sem bestum
samningi fyrir Ísland. Okkar er
einnig að tryggja að samninga-
ferlið sé opið og gegnsætt. Við
munum áfram tryggja að öll við-
eigandi gögn og upplýsingar sem
tengjast aðildarviðræðunum séu
aðgengilegar á heimasíðu við-
ræðnanna þannig að allir Íslend-
ingar geti kynnt sér málin af eigin
raun og myndað sér skoðun. Þar
má nú t.d. finna samningsafstöð-
ur Íslands í þeim köflum sem við-
ræður hófust um í vikunni. Þegar
samningar hafa náðst og niður-
staðan liggur fyrir mun íslenska
þjóðin eiga lokaorðið í þjóðarat-
kvæðagreiðslu. Þangað til munum
við standa þétt saman um hags-
muni Íslands í þessum samninga-
viðræðum.
Samningavið-
ræður hafnar
ESB-aðild
Stefán Haukur
Jóhannesson
formaður
samninganefndar
Íslands
Björg Thorarensen
varaformaður
samninganefndar
Íslands
Þorsteinn
Gunnarsson
varaformaður
samninganefndar
Íslands
|
|
AFMÆLISTILB
OÐ
TAKMARKAÐ MAGN
Ferðabox
ÞÚ SPARAR
10.000
14.000
14.000
10.000
12.000
UPPSELT
UPPSELT
AF NETINU
Loks friður og jafnrétti í VG?
Á undanförnum misserum hefur ekki ríkt mikill friður og jafnrétti í VG. Þessu
ætlar nýr formaður Ungra vinstri grænna greinilega að breyta.
Í frétt visir.is segir um hinn nýja formann UVG:
„Snærós leggur í sínu starfi mesta áherslu á friðarmál og jafnréttismál, og
finnst blasa við að aukið jafnrétti leiði til aukins friðar og öfugt.”
Ég óttast að það verði á brattann að sækja hjá Snærósu við að tryggja frið
og jafnrétti innan VG. En ég óska henni allra heilla í erfiðu starfi.
http://blog.eyjan.is/hallurm/
Hallur Magnússon