Morgunblaðið - 14.07.2009, Blaðsíða 16

16 Daglegt líf
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. JÚLÍ 2009
Þ
egar þú kemur út af
læknastofunni líður þér
eins og dauðinn andi of-
an í hálsmálið á þér.
Fyrir utan læknastofuna
situr fólk í rólegheitum og blaðar í
tímariti og starfsfólk sinnir sínum
störfum. Það er eins og ekkert hafi í
skorist. Enginn huggunarríkur
faðmur bíður þín,“ segir Haukur
Lárus Hauksson sem var greindur
með blöðruhálskrabbamein fyrir
þremur árum
Ólýsanlegt áfall
Haukur hefur flutt fyrirlestra um
sjúkdóminn og áfallið sem er óhjá-
kvæmilegur fylgifiskur þess að vera
greindur með lífshættulegan sjúk-
dóm. Hann er gagnrýninn á skort á
aðstoð við sjúklinga og aðstandendur
í kjölfar hinna vondu fregna. „Ég er
ekki að setja út á hvernig læknir
færir fólki þessu skelfilegu tíðindi.
Þeir eru flestir nærfærnir og skiln-
ingsríkir. En áfallið er bara svo ólýs-
anlega mikið. Ef ég á að segja eins
og er þá man ég hreinlega ekki eftir
heimferðinni, til allrar lukku sat kon-
an mín undir stýri. Flestir setjast
bara upp í bílinn í hálfgerðu óráði, og
eru náttúrlega ófærir um að aka í
þessu ástandi,“ segir Haukur og
bætir hlæjandi við: „Þú ert hreinlega
hættulegur umhverfi þínu.“
Haukur segist undrast af hverju
fólki sé ekki veitt áfallahjálp strax.
„Læknir sem er að fara að færa fólki
alvarleg tíðindi ætti að hafa samband
við sálfræðing eða félagsráðgjafa á
sjúkrahúsinu sem gæti veitt sjúk-
lingnum áfallahjálp. Þá eru upplýs-
ingar um hvert hægt sé að leita í
framhaldinu tilviljanakenndar. Það
blasir alveg nýr raunveruleiki við og
maður veit ekkert hvert maður á að
snúa sér. Ég var heppinn því að í
gegnum kunningsskap heimsótti
mig hjúkrunarfræðingur frá Krafti,
samtökum ungs fólks með krabba-
mein, og hjálpaði mér yfir versta
áfallið. Það getur einfaldlega ekki átt
að vera þannig að þú fáir hjálp í
gegnum kunningsskap! Það á að
vera regla en ekki undantekning að
veita áfallahjálp. Síðar komst ég að
því að Ráðgjafarþjónusta Krabba-
meinsfélagsins veitir mikla og góða
hjálp. Vandamálið er að það er til-
viljun háð hvort þér er leiðbeint
þangað.“
Þegar dauðinn andar ofan í háls-
málið þarf huggunarríkan faðm
Að greinast með lífs-
hættulegan sjúkdóm er
mikið áfall. Mikilvægt er
að sjúklingurinn, sem oft
er í losti, fái áfallahjálp.
Morgunblaðið/Heiddi
Bubbinn Haukur Lárus Hauksson með „bubbann“ eins og hann kallar skallann sem er afleiðing lyfjameðferðar
Fólk sem greinist með lífshættu-
legan sjúkdóm þarf áfallahjálp
Ráðgjafarþjónusta krabbameins-
félagsins www.krabb.is
S. 8004040 8004040@krabb.is
Eftir Önnu Sigríði Einarsdóttur
annaei@mbl.is
F
ullkomnunarárátta get-
ur haft hamlandi áhrif
á okkur sjálf sem og
fólkið í kringum okkur.
Enda mikill miskiln-
ingur að leiðin að lífshamingju sé í
gegnum fullkomnun. Þetta segja
sálfræðingarnir Sóley Dröfn Davíðs-
dóttir og Sigurbjörg Jóna Ludvigs-
dóttir, sem standa fyrir námskeiði
um fullkomnunaráráttu sem er að
hefjast við Kvíðameðferðarstöðina.
„Það er gott að hafa metnað og
vilja gera hlutina vel, en aðeins upp
að vissu marki,“ segir Sóley. „Þegar
farið er yfir strikið getur fullkomn-
unarárátta haft hamlandi áhrif.“
Kröfurnar sem viðkomandi gerir til
sjálfs sín verði t.a.m. það miklar að
verkefni virðast óyfirstíganleg og
því aldrei byrjað, verki ekki skilað
eða þá að vinnan verður miklu meiri
en umfang verkefnisins gerir ráð
fyrir.
Fullkomnunarárátta getur svo
haft slæm áhrif á aðra og valdið
árekstrum ef kröfurnar sem gerðar
eru til fjölskyldu eða vinnufélaga
eru of miklar. „Það getur verið erf-
itt að eiga foreldri eða yfirmann
sem haldinn er mikilli
fullkomnunaráráttu,“ segir Sig-
urbjörg og Sóley bendir á að besta
fyrirmyndin sé sú sem er nógu góð –
ekki sú sem er fullkomin, því að
þannig sendum við frá okkur þau
skilaboð að það sé í lagi að gera mis-
tök.
Á kostnað fjölskyldunnar
„Fullkomnunarárátta getur raun-
ar líka gert það að verkum að fólk
stendur sig mjög vel á ýmsum svið-
um, en það er hins vegar sjaldnast
ánægt með árangurinn. Það skilar
kannski góðu verki og nær árangri í
sínu fagi, en það er þá á kostnað ann-
ars, til dæmis fjölskyldunnar,“ segir
Sigurbjörg.
Það er líka mikil pressa að þurfa
að skila öllu 100% enda getur það
valdið streitu, kvíða og vanlíðan. Sú
einfalda athöfn að senda frá sér
tölvupóst getur þannig tekið virki-
lega á því að pósturinn þarf að vera
rétt orðaður, engin hætta má vera á
misskilningi og stafsetningin verður
að vera til fyrirmyndar.
Þunglyndi getur síðan verið annar
fylgifiskur, sérstaklega ef viðkom-
andi er aldrei sáttur við útkomu eig-
in verka. Fullkomnunarárátta skar-
ast enda oft við aðrar geðgrein-
ingar, t.d. almenna kvíðaröskun,
áráttu- og þráhyggju, félagsfælni,
þunglyndi og átröskun.
Meira svigrúm en við höldum
„Það er óttinn sem drífur okkur til
að gera hlutina 100%, oftast er það
óttinn við álit annarra, jafnvel höfn-
un ef við stöndum okkur ekki. Því að
það þarf stundum meiri kjark til að
gera eitthvað bara 50-60%,“ segir
Sóley. „Við segjum fólki stundum að
æfa sig í að gera hlutina til hálfs.
Skrifa t.d. slæma ritgerð og sjá
hvaða áhrif það hefur. Nú eða senda
frá sér tölvupóst þar sem stafsetn-
ingarvillum er jafnvel leyft að slæð-
ast með.“ Slíkar hugmyndir falli þó
oft í misgóðan jarðveg, enda ekki
allir tilbúnir að láta af kröfum sín-
um. „Við höfum meira svigrúm og
fólk er umburðarlyndara en við
höldum. Flestir eiga líka nóg með
sitt og veita okkur mun minni at-
hygli en við höldum.“
Þegar allt kemur til alls eru það
enda sjaldnast þeir hlutir sem mest-
um tíma er eytt í að gera vel sem
veita mestu ánægjuna. „Með því að
láta af fullkomnunaráráttunni getur
fólk skapað sér svigrúm til að gera
fullt af hlutum sem það hafði aldrei
tíma til áður,“ segir Sigurbjörg og
Sóley bendir á að litlu hlutirnir, eins
og t.d. það að borða ís á sólskinsdegi
eða bregða sér í hjóltúr, veiti flest-
um margfalt meiri ánægju en verkin
sem streðað er við að skila fullkomn-
um.
„Við höldum oft að leiðin að lífs-
hamingju liggi í gegnum full-
komnun og því getur verið freist-
andi að fara þá leið, en hún veldur
oftast bara óhamingju. Besta leiðin
til að fara í gegnum lífið er ekki
endilega sú að vera alltaf að, því það
er allt í lagi að leyfa sér líka að vera
meðal-Jón, enda alls ekki rétt að við
séum einskis virði ef við skörum
ekki fram úr,“ segir Sóley.
Veldur bæði streitu og vanlíðan
Morgunblaðið/Heiddi
Sérfræðingarnir Sigurbjörg Jóna Ludvigsdóttir og Sóley Dröfn Davíðs-
dóttir segja fullkomnunaráráttu geta haft hamlandi áhrif.
Það getur verið erfitt að eiga foreldri
eða yfirmann með fullkomnunaráráttu
Ráðgjafarþjónusta Krabbameinsfélagsins að-
stoðar þá sem greinst hafa með krabbamein og
aðstandendur þeirra við að ná jafnvægi í lífinu
og átta sig á nýjum raunveruleika. Ragnheiður
Alfreðsdóttir hjúkrunarfræðingur er for-
stöðumaður þjónustunnar. „Við bjóðum fólki
að hitta hjúkrunarfræðing, félagsráðgjafa og
fleira fagfólk, eða hreinlega fólk sem hefur
gengið í gegnum svipaða reynslu. Þá erum við
með námskeið, höldum utan um sjálfshjálp-
arhópa og fleira. Hins vegar getum við ekki
veitt áfallahjálp strax og sjúklingurinn fær
greininguna þar sem við erum ekki hluti af
Landspítalanum. Við höfum ekki möguleika á
að ná til fólks en það er hægt að beina fólki til
okkar.“
Ragnheiður segist telja að
flestum krabbameinssjúkl-
ingum sé bent á þjónustu fé-
lagsins en það sé ekki sjálf-
gefið. Hún kveðst vita að
einhverjum læknum finnist
ekki þörf á þjónustunni; það
sé mál lækna og spítalans að
sinna sjúklingum. „Þetta
kemur þó til af misskilningi.
Einhverjir læknar óttast að
við séum að ráðleggja fólki
um meðferð og meðhöndlun sjúkdómsins. Það
er alls ekki það sem okkar þjónusta gengur út
á. Vissulega útskýrum við fyrir fólki helstu
meðferðarleiðir og í hverju þær felast en við
beinum ekki fólki á neina ákveðna braut.“
Ráðgjafarþjónustan er ekki bara fyrir höf-
uðborgarbúa. „Það eru krabbameinsfélög úti
um allt land sem veita mikla þjónustu. Þá ferð-
umst við heilmikið um landið og höldum fyrir-
lestra og námskeið. Fólk getur einnig hringt
ókeypis eða sent tölvupóst. Ef fólk er í útlönd-
um þá notum við oft Skype-tölvusíma.“ Ragn-
heiður segir að það séu ekki bara þeir sem
greinast með krabbamein sem þurfi á aðstoð
að halda heldur einnig fjölskylda, vinir og jafn-
vel samstarfsmenn. „Við fáum oft til okkar
samstarfsfólk sjúklinga og yfirmenn sem vilja
vita hvernig þeir geti hjálpað og hvernig best
sé að haga málum á vinnustað. Það er dýrmætt
fyrir þann sem veikist að mæta umhyggju.“
Þegar neyðin er stór er hjálpin góð
Ragnheiður
Alfreðsdóttir
Jákvæð svör við spurningunum
hér að neðan kunna að benda til
fullkomnunaráráttu. Alltaf er síð-
an matsatriði hvort fullkomnunar-
áráttan hefur hamlandi áhrif á líf
okkar eða fólksins í kringum okk-
ur.
 Finnst þér afar slæmt að gera
mistök og hefurðu miklar áhyggjur
af þeim eftir á?
 Gerirðu miklar kröfur til þín?
 Fyllistu oft efasemdum um að
þú hafir ekki gert hlutina nógu vel
og þarftu þá að fara ítrekað yfir
þá?
 Veldur það þér uppnámi ef hlut-
irnir eru ekki fullkomnir?
 Finnst þér þú vera misheppn-
aður ef þú hefur ekki gert hlutina
rosalega vel?
Gátlisti