Ný saga - 01.01.1999, Blaðsíða 53

Óþekkti konungurinn
heimildanna sem þeir eru að leggja mat á
og þá ekki síst þeirrar sem án efa er bæði
skýrust og skemmtilegust, Heimskringlu Snorra
Sturlusonar. Þegar allt kernur til alls er það
alls ekki furðulegt, vegna þess að því nær
sem við komumst Haraldi, því óljósari og
þokukenndari verður sú mynd sem við höf-
um af honurn. Var hann í raun og veru til?
Var hann af danskri slekt, eins og nafni hans
sem nú er við völd? Hafði Haraldur Hálfdan-
arson dróttkvæðanna sama viðurnefni og
meintur afkomandi hans, Haraldur harðráði,
eða þá hann kannski viðurefnið frá nafna
sínurn löngu síðar? Er ástæða til að gera ráð
fyrir þessurn forsögulega konungi sem sam-
einanda Noregs og áhrifavaldi við landnám
íslands? Um það má lengi deila. Hvergi í
sögu Haralds hárfagra finnst neitt haldreipi,
við náurn aldrei taki á honum. Þetta er sá
veruleiki sem við þurfunr að horfast í augu
við, fullur af efa og óvissu. Því er skiljanlegt
að menn kjósi það heldur sem belur hljómar.
Ekki verður fullyrt með vissu að Haraldur
hárfagri hafi verið til og sameinað Noreg, en
hann hefur verið til í bókum, allt frá því að
Ari fróði settist fyrstur íslendinga við skriftir
fyrir 870 árum. Við íslendingar þekkjum
harðstjórann senr hratt af staði landnámi Is-
lands, einn útlendu bófanna í Islandssögu
Jónasar frá Hriflu. Sá rnaður birtist enn í
leiðurum blaða og eflaust trúir þorri þjóðar-
innar enn á hann, þótt einstaka fræðimenn
láti í ljós efasemdir. Norðmenn áttu einnig
Harald hárfagra, en það var allt annar mað-
ur. Maður sem naut liðstyrks landvætta,
hinnar óbeisluðu náttúru Noregs, við að búa
til ríki.82 Á 19. öld varð Haraldur Dofrafóstri
þjóðhetja sem reisti við sjálfsvitund Norð-
manna, eftir forskrift frá Herder sjálfum.
Núna er hann hins vegar bara til vandræða.
En hver vill segja Noregskonungi að hann sé
ekki Haraldur fimrnti?
Tilvísanir
1 Vita Anskarii nefnir þá helsta konunga Hárek eldri og
yngri í Heiðarbæ, Björn og Olaf í Bjarkey, Quellen des 9.
und 11. Jahrhunderts zur Geschicltte der hamburgichen
Kirche und des Reiches. Ausgewalte Quellen zur
deutschen Geschichle des Mittelallers, XI, útg. Werner
Trillmich og Rudolf Buchner (Berlín, 1961), bls. 40,
78-102.
2 Quellen zur karolingischen Reichsgeschihcte. II. Jahr-
biicher von St. Bertin ... Xantener Jahrbilcher. Ausgewahlte
Quellen zttr deutschen Geschichte des Mittelalters, VI, útg.
Reinhold Rau (Darmstadt, 1969), bls. 348.
3 Sverrir Jakobsson, „Hvers konar þjóö voru íslendingar á mið-
öldum?“, Sklmir 173 (1999), bls. 120, 129-30.
4 Peter Andreas Munch, Samlede Afhandlinger II, útg.
Guslav Storm (Christiania, 1873-76), bls. 352-432. Jens
Kraft mun hafa verið fyrri til að benda á þetta (Topograp-
hisk-statistisk Beskrivelse af Kongeriget Norge II (1822),
bls. 879), en Munch kom málinu á dagskrá í víkingaaldar-
rannsóknum.
5 Charlotte Blindheint, „Kaupang by the Viks Fjord.
Harbour, market centre, or town?", Archaeological con-
tributions to the early history of utban communities in
Norway. Instituttet for sammenlignende kulturforskning.
Serie A: Forelesninger, XXVII (Oslo, 1975), bls. 154-73.
6 Tlte Old English Orosius, útg. Janet Bately. Early English
Text Society. Supplementary Series, 6 (London-New York-
Toronto, 1980), bls. 13-16.
7 7vvo of the Saxon Chronicles Parallel, útg. John Earle og
Charles Plummer (Oxford, 1892), bls. 112-13.
8 Erik Björkman, Nordische Personennamen in England in
alt- und friihmittel-englischer Zeit. Ein Beitrag zur eng-
lischen Namenkunde. Studien zur englischen Philologie
37 (Halle, 1910), bls. 34-35.
9 Quellen des 9. und 11. Jahrhunderts, bls. 258.
10 „Nortmanni" og „Dani“ í engilsaxneskum annálum jafn-
gilda ekki Norðmönnum og Dönum tuttugustu aldar. Jo-
hannes Steenstrup telur að í Frankaannálum 9. aldar
merki „Normanni" allir norrænir menn, en „Dani“ ein-
göngu þá sem tilheyrðu því ríki. I engilsaxneskum annál-
um koma „Norþmen" ekki við sögu fyrr en 924 og þá í
upptalningu þar sem Danir eru taldir sér. Johannes C.H.R.
Steenstrup, Normannernc I (Kaupmannahöfn, 1876-80),
bls. 50-64. Sbr. Arwid Johansson, „Die erste Westrwiking,"
Acta Philologica Scandinavica, 9 (1934- 35), bls. 1-68.
11 Norsk-isliindska dopnamn ock fmgerade nanm frán medel-
tiden. Supplementband, útg. E. H. Lind (Osló, Uppsölum
og Kaupmannahöfn, 1931), d. 413.
12 Norsk-isldndska dopnamn ock fingerade na mn frán medel-
tiden, útg. E. H. Lind (Uppsölum og Leipzig, 1905-15), d.
452.
13 Norsk-islándska dopnamn ock fingerade namn frán
medeltiden. Supplementband, d. 381.
14 Halvdan Kolit, Inhogg og utsyn i norsk historia (Kristi-
ania, 1921), bls. 63.
15 Annales regni Francorum inde ab a. 741 usque ad a. 829 qui
dicuntur Annales Laurissenses maiores et Einhardi.
MGH SS rer. Germ., útg. Friedrich Kurze (Hannover,
1895), bls. 138-39.
16 Halvdan Koht, Harald liárfagre og rikssamlinga, Kriseár
i norsk historie (Oslo, 1955), bls. 31-32.
17 Nye middelalderstudier. Kongedt/nnme, kirke, stat, ritstj.
Claus Krag. Norske historikere i utvalg VI (Oslo-
Ekki verður full-
yrt með vissu
að Haraldur hár-
fagri hafi verið
til og sameinað
Noreg, en hann
hefur verið til í
bókum, allt frá
því að Ari fróði
settist fyrstur
íslendinga við
skriftir fyrir 870
árum
51