Ný saga - 01.01.1999, Blaðsíða 62

„Hlutlægni er ekki lengur í tísku“
Róttækasta
afbrigðið af
póstmódern-
isma gerir ráð
fyrir að enginn
munur sé á
skáldskap og
veruleika
Hlutlægni
í anda Rankes
er orðin úrelt
á einn hátt en í sagnfræðinni er um margar
leiðir að ræða.
Hugmyndin um nývœðingu er þá ekki sér-
stakt kennimið?
Nei, hún er aðeins ein kenning af mörgum,
ein leið til að túlka söguna.
En hvctð með almenning og stórviðburði? /
bandarískum bókabúðum er hilluplássið sem
bcmdaríska borgarastríðið og síðari heims-
styrjöldin fá ótrúlega mikið?
Fólk virðist almennt hafa mikinn áhuga á
hroðalegum atburðum.
Er þá hinn aukni áhugi á helförinni bara
enn eitt dœmi um það? Námskeið um hana í
bandarískum háskólum virðast njóta gífur-
legra vinsadda?
Jú, það er rétt. (Iggers vísaði spurningunni
til konu sinnar sem sat við tölvu í hinum enda
stofunnar en áslátturinn bar þess glögg merki
að hún hafði byrjað ritferil sinn á tíma hand-
knúinna ritvéla. Hún fullyrti að fyrir marga
stúdenta sé þetta eins og að fara á hrollvekju
eða hryllingsmynd.]
Að lokum langar mig til að minnast á póst-
módernismann. Hvað finnst þér um þá gagn-
rýni sem póstmódernistar hafa settfram á hina
hefðbundnu, heimildabundnu sagnfræði?
Róttækasta afbrigðið af póstmódernisman-
um gerir ráð fyrir að enginn munur sé á skáld-
skap og veruleika, að sagan sé bæði tilbúning-
ur og samhengislaus. Ég tel þessa aðferð al-
gerlega ónothæfa fyrir sagnfræðinga. Þótt það
sé bæði flókið og erfitt að afla vitneskju um
fortíðina þá verðum við að ganga út frá því að
til sé raunveruleiki, við getum ekki einfald-
lega búið til fortíðina. Póstmódernisminn er
hins vegar afsprengi okkar tíma og hann hef-
ur minnt okkur rækilega á hvernig vísindin
hafa verið misnotuð í nafni hlutlægni og hlut-
leysis.
Ýmsir virtir sagnfræðingar telja sig póst-
módernista, t.d. Simon Schama og Jonathan
Spence. Það mætti e.t.v. líkja sagnaritun
þeirra við morðsögu þar sem vitnin sem köll-
uð eru fyrir koma fram með ólíkar útgáfur af
því sem „raunverulega“ gerðist.
Einkennist sagnfrœðin um þessar mundir
frekar af átökum á milli formgerðarsinna og
menningarsinna?
Mér sýnist að nú séu menn farnir að
blanda aðferðum saman og ég skrifaði bókina
um sagnaritun á 20. öld m.a. til þess að vekja
á þessu athygli. Ég taldi að við yrðum að taka
þeirri áskorun sem felst í póstmódernisman-
um en urn leið vildi ég gagnrýna róttækasta
form hans.
í bókinni reynir þú að feta meðalveg þegar
þú notar hugtakið sennileiki til að lýsa því
markmiði sem niðurstöður sagnfrœðirann-
sókna eigi að hafa.
Já, það er rétt.
Ert þú þá að reyna að draga úr spennunni á
milli hlutlœgni í anda Rankes og póstmódern-
isma?
Hlutlægni í anda Rankes er orðin úrelt.
Hann er sem sagt dauður?
Já, Ranke er dauður, en þó ekki sú við-
leitni hans að byggja frásögnina á traustum
heimildum. Með tímanum hafa sagnfræðing-
ar orðið enn gagnrýnni á heimildirnar en hann
var, saml erum við aldrei nægilega gagnrýnin.
Nú á dögum er talsvert um sagnaritun bæði í
anda femínisma og póstmódernisma, marx-
isma og íhaldsstefnu, sem túlkar heimildirnar
á mjög frjálslegan hátt.
Og þú vilt að menn haldi sig við heimild-
irnar?
Já, vissulega, og ég vil leggja áherslu á að
við getum aldrei verið of varkár í notkun
þeirra. Við vitum að margir sagnfræðingar
hafa notað söguna í pólitískum tilgangi, einn-
ig þeir sem kenndu sig við hlullægni; einnig
þeir héldu í skjalasöfnin til þess að grafa upp
„vísindalegar sannanir“ fyrir fordómum sín-
um - þjóðernislegum, kynferðislegum og kyn-
þáttalegum.
60