Ný saga - 01.01.1999, Blaðsíða 49

Óþekkti konungurinn
menn hafi frá mörgu og merkilegu að segja
um Harald, en ekki sé ástæða til að rekja það
allt hér. Ekki er á nokkurn hátt hægt að sjá til
hvaða sagna hér er vísað. Þó gefur sagnaritar-
inn þær viðbótarupplýsingar að Haraldur hafi
fyrstur ráðið yfir allri sjávarbyggð Noregs, en
smákóngar hafi ráðið löndum lengra inni í
landi en viðurkennt forræði hans (sic tamen
quasi sub ejus dominio).48 Samkvæmt honum
er veldi Haralds ekki jafn algert og Þórir gaf í
skyn. Þrándheimur er mikilvægasti hluti
(patria principalis) Noregs samkvæmt Histor-
ia Norvegiae, en sú skoðun gengur aftur í
Heimskringlu Snorra Sturlusonar, sem nefnir
bæði mannfjölda og merkilega höfðingja.
Hins vegar er ekki getið um Þrándheim sér-
staklega í tengslum við veldi Haralds.
Þessi höfundur rekur ættir Haralds til Yng-
linga eins og Ari fróði, að öðru leyti en því að
Yngvi er ekki sagður Tyrkjakonungur. Hi-
sloria Norwegiæ segir fyrst rita frá láti Hálf-
danar svarta, föður Haralds, og nefnir sextán
syni Haralds. Þeir eru margir ekkert nema
nafnið. Þó eru tengsl komandi konunga við
Harald undirstrikuð, nema Hákonar jarls sem
sagður er vera af ætt Mæra- og Háleygja-
jarla.49 Eiríkur fær hér viðurnefnið blóðöx og
segir nú að hann hafi farið lil Englands og
verið skipaður greifi (comes) yfir öllu Norð-
imbralandi en gerst að ráðum Gunnhildar
slíkur harðstjóri að hann þurfti á ný að flýja
land og féll í víkingaför á Spáni. Hákoni er
hér lýst á annan hátt en Þórir gerir og áhersla
lögð á það hvernig hann brást sínu kristna
uppeldi og gerðist heiðinn til að hljóta meira
veraldargengi.
Frásögn Historia Norwegiæ er ólík því sem
komið hefur fram um Harald hjá Ara og Þóri
en ekkert er vitað um heimildir sagnaritarans
að þessum þætti ritsins. Þær upplýsingar sem
ritið gefur um Harald eru af því tagi að munn-
mæli gætu legið að baki, nafnarunur, ágrips-
kenndar frásagnir af stóratburðum og örfáar
sagnir. Ekki er ljóst hve áreiðanleg þau
munnmæli hafi verið. Væntanlega hefur ýmis-
legt skolast til á 2-300 árum.
Frekari umræða um þróun munnmæla um
Harald hárfagra verður að bíða betri tíma.
Þau eru alhyglisverð rannsóknarefni fyrir þá
sem kanna vilja hugarfars- og menningarsögu
hámiðalda í Noregi og á íslandi.50 Hins vegar
hafa þau lítið gildi sem heimild um 9. öldina.
Það hefur tekið norska og íslenska sagnfræð-
inga alllangan tíma að uppgötva það.
Mynd 10.
Hákon Aðalsteins-
fóstri ávarpar
Þrændi á þingi.
Næstur honum á
myndinni er
Sigurður Hlaðajarl.
Var það mál manna
á þinginu, „að þar
væri þá kominn
Haraldur konungur
hárfagri og orðinn
ungur íannað sinn“.
Frekari umræða
um þróun
munnmæla um
Harald hárfagra
verður að bíða
betri tíma. Þau
eru athyglisverð
rannsóknarefni
fyrir þá sem
kanna vilja
hugarfars- og
menningarsögu
hámiðalda í Nor-
egi og á íslandi
47